Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
İletişim Fakültesi / Gazetecilik Bölümü
Öğrenci Uygulama Haber Sitesi

Binlerce kilometre uzaklıktaki Sargasso Denizi’nden Aydın’ın tatlı sularına ulaşan yılan balıkları, doğanın en gizemli ve uzun soluklu göçlerinden birini gerçekleştiriyor. Tatlı sularda büyüyüp 14–20 yıl boyunca olgunlaşan bu uzun ömürlü balıklar, yeniden denizlere dönerek üreme döngüsünü tamamlıyor. Avrupa’da yaygın olan Anguilla anguilla türü, bu yolculukta yaklaşık 7 bin ila 8 bin kilometre yol katediyor; tüm enerji rezervlerini tükettikleri bu göçün sonunda yumurtalarını bıraktıktan sonra ise yaşam döngüsünü tamamlıyor.

Biyolojik özellikleri, yön bulma yetenekleri ve karmaşık yaşam döngüsü nedeniyle yılan balıkları hâlâ bilim dünyasının çözmeye çalıştığı doğal mucizeler arasında yer alıyor. Büyük Menderes Deltası, bu göç yolunda kritik bir yaşam ve geçiş alanı olarak öne çıkıyor. Ancak Türkiye’de yılan balıkları hâlâ nesli tükenme tehlikesi altındayken, ekonomik değeri yüksek türlerdeki gibi güçlü koruma yasaları bulunmuyor. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Su Ürünleri Mühendisliği Bölümü’nden Doç. Dr. Semra Küçük, yılan balıklarının bu gizemli göçünü, Aydın’daki ekosistemdeki rollerini ve karşılaştıkları çevresel tehditleri anlattı.

Biyolojik bir mucize: tatlı sudan okyanus derinliğine

Doç. Dr. Semra Küçük, yılan balıklarının tatlı su balıkları arasında oldukça farklı bir tür olduğunu belirterek, “Hem tatlı su hem de deniz arasında göç edebilen bir canlıdır. Bu yönüyle biyolojik açıdan çok ilginçtir. İnsan, onların yaşam döngüsünü öğrendiğinde gerçekten etkileniyor.” dedi. Küçük, yılan balıklarının 14–20 yıl yaşayabildiğini ve bu süre boyunca üreme olgunluğuna ulaştıklarını anlattı. Göz yapılarının belirgin olduğunu, sudan çıkarıldıklarında bile uzun süre canlı kalabildiklerini vurguladı: “Bu durum onları hem gizemli hem de biraz ürkütücü kılıyor.”

8 bin kilometrelik destan ve gözlemlenemeyen üreme

Yılan balıkları, katadrom türler olarak biyolojik döngülerini tamamlamak üzere tatlı sulardan denizlere göç ediyor. Küçük, Avrupa türünün Anguilla anguilla, Japonya türünün ise Anguilla japonica olduğunu belirtti. Bu türlerin Sargasso Körfezi’ne göç ederek yaklaşık 2000 metre derinlikte yumurta ve sperm bıraktıklarını söyledi. Yavrular yüzeye doğru yükseliyor ve ebeveynlerinin geldiği tatlı sulara geri dönmeyi başarıyor: “Örneğin, Avrupa’daki Tuna Nehri’nin bir kolundan gelen ebeveynlerin yerini bulabilirler. Bu gerçekten doğanın en etkileyici yönlerinden biridir.” Yılan balıklarının göç yolunun 7 bin ila 8 bin kilometreyi bulduğunu söyleyen Küçük, “Vücutları yağlıdır ve bu enerji rezervini yolculuk sırasında harcarlar. Göçün sonunda yumurta bıraktıktan sonra ölürler; yaşam döngüleri orada tamamlanır.” dedi. Küçük, üreme sürecinin 2 bin metre derinlikte gerçekleşmesi nedeniyle gözlem yapmanın zor olduğunu ve bunun yılan balıklarının ‘gizemini’ artırdığını ekledi.

Büyük Menderes ve ihmal edilen koruma

Büyük Menderes Deltası’nın yılan balıkları için önemli bir yaşam ve geçiş alanı olduğuna dikkat çeken Küçük, “Burada yaşayanlara ‘sarı yılan balığı’ denir. Tatlı sular genellikle kahverengimsi, sarımtırak bir renge sahip olduğu için bu isim verilmiştir. Bu balıklar kendilerini çok iyi kamufle ederler.” dedi. Barajlar ve hidroelektrik santralleri (HES) gibi yapılar konusunda uyarıda bulunan Küçük, “HES projelerinde balık geçitlerinin düzenli kontrol edilmesi çok önemlidir. Eğer bu geçitler tıkanırsa balıklar göç yolunu tamamlayamaz ve üreme döngüsü bozulur.” ifadelerini kullandı. Türkiye’de yılan balıklarının neslinin tehlike altında olduğunu vurgulayan Küçük, 14 ila 20 yılı bulan olgunlaşma süresi nedeniyle erken avlanmanın nesli yok etme anlamına geldiğini belirtti. Küçük, yılan balıkları için özel bir koruma projesi olmadığını ifade ederek, “Hamsi gibi ekonomik değeri yüksek türlerde düzenlemeler bulunuyor ama yılan balığı ticari olarak çok değerli bir balık olmadığı için göz ardı ediliyor. Oysa ekosistemimizde çok önemli bir rolü var. Farkındalık ve koruma çalışmaları artmalı.” diye ekledi.

Doğanın mesajı

Küçük, yılan balıklarının doğanın döngüsünü simgelediğini ifade ederek, “Yılan balıkları doğanın bize anlatmaya çalıştığı mesajı simgeliyor: Hayatta kalmak, sabretmek ve doğanın döngüsüne saygı göstermek.” dedi.

Doç. Dr. Semra Küçük'ün de vurguladığı gibi, yılan balıklarının Sargasso Denizi'nden Büyük Menderes'e uzanan epik yolculuğu, sadece bir biyolojik olay değil, aynı zamanda doğanın sabır ve döngüsünün canlı bir kanıtıdır. Ancak barajlar, kirlilik ve en önemlisi, yeterli koruma yasalarının eksikliği, bu 8 bin kilometrelik destanın sonunu getirme riski taşıyor. Yılan balıklarının sessiz çığlığı, ekonomik değerden bağımsız olarak her canlının ekosistem için taşıdığı hayati önemi hatırlatıyor. Büyük Menderes Deltası'nda bu gizemli göçmenleri korumak, sadece bir türü değil, tüm doğal döngüyü ve gelecek nesillere bırakacağımız mirası korumak anlamına geliyor. Bu önemli ve gizemli göç yolculuğu hakkında değerli bilgilerini ve uyarılarını bizimle paylaşan Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Su Ürünleri Mühendisliği bölümünden Doç. Dr. Semra Küçük'e teşekkür ederiz.

Haber: Uğur Tekeli