Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
İletişim Fakültesi / Gazetecilik Bölümü
Öğrenci Uygulama Haber Sitesi

Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ne ait birçok yerde yıllardır varlığı sürdürülen bir yöresel kıyafet olan “Kıras-Fistan” büyük ilgi görüyor.

Konu hakkında bilgilerine başvurduğumuz, alanında uzman kişilerden edindiğimiz bilgilere göre, birçok yerleşim yerinde ilgi odağı haline gelen bir yöresel kıyafet olan Kıras-Fistan, farklı modelleriyle tercih edilen kıyafetlerin başında geliyor. Farklı dikim, desen ve renkleriyle bölgedeki kadınların hem süs olarak kullandıkları hem de geçim kaynağı haline gelmesinin yanı sıra, bölgenin en çok tercih edilen kıyafet kategorisinde de yer almakta. Bölgenin yöresel kıyafeti olan Kıras-Fistan’ın tarihi de çok eskilere dayanmaktadır. Konuya ilişkin daha detaylı bilgiler aktaran, yöresel kıyafet projeleri yürüten, aynı zamanda ressam olan Zozan Bor, tekstil işletmesi sahipleri Necip Atli, Yakup Budak ve terzi İrfan Şeybak, bölgenin yöresel kıyafeti olan Kıras-Fistan hakkındaki düşüncelerini aktardı.

“Net bir tarih ya da yazılı bir kaynak sunmak zor”

Özellikle Doğu Bölgesinde yaşayan kadınların giydiği Kıras-Fistan için net bir tarih ya da yazılı bir kaynak sunmanın zor olduğunu aktaran, yöresel kıyafet projeleri yürüten Zozan Bor, “Şu anda bir el işi atölyesinde resim alanında çalışmalar yürütmekteyim. Her zaman eski olan şeyler ilgimi çekmiştir. Onun için özellikle Doğu Anadolu’da yaşayan kadınların giydiği Kıras-Fistan için net bir tarih ya da yazılı bir kaynak sunmak zor. Ancak tarihinin çok eskilere dayandığını söyleyebiliriz. Her gelenek gibi Kıras-Fistan geleneği de dikkatimi çok çekiyor. O yüzden birçok projeye dâhil olarak konu hakkında çalışmalar yapmaktayım.” şeklinde aktardı.

“Kadının süsüdür”

Yöresel kıyafetleri “kadınların süsü” olarak değerlendiren Zozan Bor, “Bu yöresel kıyafetler, iki ve katlarından oluşan ve bu şekilde giyilen, ikinci katın ön kısmı açık olan, kol kısımlarında ise “lewendi” diye adlandırılan ek kumaş tarzıyla, kendini diğer kültürlerin giyim tarzından ayırmaktadır. Böylece kendi kültürüne has bir giyim tarzı gerçekliği oluşmaktadır. Her toplumda olduğu gibi bu bölgelerde yaşayan kadınların giyimi de kendini kuşaktan kuşağa aktararak varlığını sürdürmüş, günümüze kadar ulaşmıştır. Yörelere baktığımızda Kıras-Fistan, kendi içinde küçük farklılıklar gösterir.  Kadın, geçmişten günümüze toplum için üretim halinde olmuştur. Bu üretim, günlük yaşamı sürdürmede de kendini var etmiştir. Yaşadığı bölgenin koşullarına, yaşadığı bölgenin coğrafi özellikleri ve iklimine göre küçük değişikler görebiliyoruz. Kıras-Fistan da estetik duruşu önemsenmiştir. Bu açıdan bakıldığında aynı zamanda Kıras-Fistan için kadının süsüdür de diyebiliriz.” açıklamasında bulundu. 

“Canlı hareketli bir giyim tarzı hâkim”

“Desen ve renkler de zamanla çeşitlilik ve zenginlik oluşmuştur. O yüzden modaya bu şekilde ayak uydurmaktadır diyebilirim. Fistanın desen ve renklerinde daha çok doğadan alınmış desenler ve yine doğanın canlı renkleri ağırlıklı kullanılıyor. Bu da doğa ile bağın hala ne denli canlı olduğunu yansıtıyor bizlere. Anne ve ninelerimiz yas dışında koyu renk fistan kullanmaz. Daha çok hareketli bir giyim tarzı hâkim.” şeklinde eklemeler yapan Bor, “Kadınların giydiği fistanın, estetik duruşundan ziyade yaygın kullanıldığı dönemde giysiye günlük yaşamda yaşamı kolaylaştıracak parçalar eklenmiştir. Bundan dolayı giysiden öte bir giyim kültürüne sahiptir diyebilirim.” diye aktardı.

“Benim anne mesleğim”

Yıllardır bu mesleği yaptığını belirten işletme sahibi Yakup Budak, “Ben Cizreliyim. 12 yaşımdan beri bu mesleği yapmaktayım. Benim anne mesleğim. Annem yıllarca bu mesleği yaptı. Bu meslek çok eski zamana dayanmakta, bohçacılıktan gelmektedir. Yıllardır bu mesleği yapmaktayım. Geleneksel Kiras-Fistan kumaşların sayısız modeli var. Hiçbir model de anlatılmaz, ancak gösterilebilir. Bunun yanı sıra her parçanın yapısına ve metresine göre fiyatı var. Biz fistan dikimi yapmıyoruz. Fistan halini alan kumaşlar satmaktayız. Özel tasarımlar yapıyoruz, defilelerimiz bile oluyor.” dedi. Daha çok ağır taşlı ürünlerin moda haline geldiğini vurgulayan Budak, bu geleneksel kıyafetlerden gelen kumaşların artık elit kesim tarafından da tercih edilmeye başladığını ekleyerek, düğün sezonunda çok daha fazla satış yaptığını söyledi. 

“Doğu’da Kıras-Fistan Batı’da gece elbisesi olarak kullanılıyor”

Uzun yıllardır yöresel kıyafet satışı yaptığını söyleyen Van’ın Başkale ilçesinde ikamet eden işletme sahibi Necip Atli, yöresel kıyafet olan Kıras-Fistan’ın artık bir moda haline geldiğini söyledi. Daha önce kırsal kesimde giyilen bu kıyafetlerin artık her yerde tercih edilmeye başlandığını, bunun sebebinin, kumaşların yeniye ayak uydurması olduğunu aktaran Atli, şu ifadeleri kullandı: “Daha önce ait olduğu yörenin tercih edildiği bu yöresel kıyafetler artık her yerde kullanılıyor. Düğün sezonu başladı mı satışlar artıyor. Çünkü bu kumaşlar düğünlerde “xelat” dediğimiz hediye olarak götürülüyor. En önemli detay bu aslında. Doğu’da Kıras-Fistan olarak tercih edilen bu kumaşlar, Batı’da gece elbisesi olarak kullanılıyor.” Atli, kumaşların fiyatları yüksek olduğu halde çok fazla tercih edildiğini de vurguladı. 

“Makasım sayısız model kesiyor”

“Denizde kum, bende sayısız model yapımı yöresel elbiseler” söylemiyle bilinen terzi İrfan Şeybak, bu bölgede Kıras-Fistan geleneğinin asırlardır devam ettiğini söyleyerek sözlerine şöyle devam etti: “Yıllardır bu işi yapmaktayım. Bu bölgede kadınların vazgeçilmezi olan Kıras-Fistan’lar bizim gibi ustalar tarafından dikiliyor. Herkes de dikemez. Bazı kumaşlar çok değerli ve dikimi çok zor oluyor. Bu durumdan dolayı kumaşlar usta elde dikilmeli. Yoksa kumaş bozulur. İstenilen model de elde edilmez. Bunun için biraz yetenek, biraz da konuya dair bilgi sahibi olmak lazım.”

Belirli yerleşim yerinde asırlardır devam eden ve kadınların gözdesi olan yöresel kıyafet Kıras-Fistan, son dönemde daha fazla tercih edilmeye başladı. Kıras-Fistan halini alan kumaşların ise artık sadece doğuda yöresel kıyafet için değil, batıda da tercih edilmesiyle birlikte satış oranında da artış yaşanmaktadır. Özellikle özel günlerde tercih edilen Kıras-Fisan, modaya ayak uydurmasının yanı sıra özellikle düğünlerde kadınların gözdesi haline geldi. Asırlardır devam eden ve daha çok hareketli bir giyim tarzı hâkim olan Kıras-Fistan geleneği, hala yoğun bir şekilde devam etmektedir.

Haber & Fotoğraf: Aydan Kayhan