Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
İletişim Fakültesi / Gazetecilik Bölümü
Öğrenci Uygulama Haber Sitesi

Son yıllarda teknolojinin gelişimi ve herkesin bu teknolojilere kolay erişimi sayesinde artık her evde bir bilgisayar olması normal bir durum haline geldi. Telefonlara oranla daha büyük bir ekrana ve daha kullanışlı bir klavyeye sahip olan bilgisayarlar kullanıcıların işlerini kısa ve kolay bir şekilde yapabilmelerine olanak sağlıyorlar. Fakat satın alınıp kullanıldıktan bir süre sonra yavaşlamaya başlıyorlar ve bu durum da kullanıcıları üzebiliyor.

Zaman içerisinde donmaya, kasmaya ve yavaşlamaya başlayan ve kullanıcılarını üzen bilgisayarın neden kullanıcılarına bu gibi sorunlar yaşattığını ve kullanıcıların bu sorunlar karşısında nasıl önlemler almaları gerektiği hakkında Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Aydın Meslek Yüksekokulu’nda Bilgisayar Teknolojileri Bölümü’nde Öğretim Görevlisi Taner Karataş ile bir röportaj gerçekleştirdik.

Bilgisayarların satın alındıktan ve bir süre kullanıldıktan sonra zaman içerisinde yavaşlamasının ve kullanıcıları olumsuz anlamda etkilemesinin sebepleri nelerdir?

Bilgisayarlar satın alındıktan bir süre sonra bazı donanımsal veya yazılımsal ihtiyaçlara sahip olabiliyorlar. Bu durumu açıklamak için bilgisayarların yavaşlamasına sebep olan faktörleri donanımsal ve yazılımsal olarak birlikte ve ayrı ayrı değerlendirebiliriz. Müşteriler tarafından sürekli taleplerin ve ihtiyaçların artması, sonucunda da yazılım ve donanım şirketlerini yeni ürünler piyasaya sürmeye ve yeni güncellemeler yapmaya itmektedir. Örnek olarak bilgisayarda bulunan bir yazılım yeni bir güncelleme aldığında bu güncellemenin getirdiği donanımsal gereksinimler eğer o bilgisayarda mevcut değilse, bilgisayar donanımı yazılımın getirdiği gereksinimleri karşılayamadığı için yavaş çalışmaya başlayabilir. Bu yüzden de müşteriler yeni bir bilgisayar almaya karar verebilir. 

Bir bilgisayar kullanıcısının bilgisayarının yavaşlamaması için yapması gerekenler nelerdir?

Böyle bir durumda kullanıcının kullandığı bilgisayar ile yazılımsal olarak kullandığı programlar gerçekten işini görüyorsa, yeni çıkan yazılımın bir üst versiyonunu yüklemesini önermiyorum. Bu durum bilgisayarın yavaşladığı hissini verir. Fakat işletim sisteminin güncellemeleri internet üzerinden otomatik yapılacağından buna yapılabilecek bir şey yoktur. Bu durumda yazılımsal ve donanımsal bazı küçük hamleler iş görebilir. Bu konuda yıllardır sektörde olan yazılım ve donanımsal olarak yayın yapan kaynakların ipucu-püf noktası tavsiyeleri değerlendirilmelidir. Bunun dışında kullanılmadığı zamanlar içerisinde bilgisayarların muhakkak kapatılmasını tavsiye ediyorum. Saatlerce açık kalan bilgisayarlar donanımsal ve pil ömrü açısından eskime gösterir. Her ne kadar monitörün bilgisayar performansına etkisi yoksa da çalışmadığı zamanlarda bile tamamen kapatmak daha uzun ömürlü olmasının sağlar. 

Bilgisayarın hangi parçalarının değişimi ile bilgisayar eskisinden çok daha hızlı bir hale getirilerek ömrü uzatılabilir?

Bu durumu farklı iki türden bilgisayarlar açısından ele almak gerekiyor. Eğer bir masaüstü bilgisayar açısından bakacak olursak her parça hemen hemen yenisi ile aynı anakart üzerinden değiştirilebiliyor iken, dizüstü bir bilgisayarın ise donanımlarının çoğu tümleşik olduğundan bir masaüstü bilgisayar gibi parçalarını kolayca değiştirerek donanım yükseltme imkanı olamaz. Masaüstü ve dizüstü bilgisayarlar için anakartın izin verdiği limit çerçevesinde ek olarak RAM belleği eklemek ve ayrıca HDD gibi eski teknoloji ve yavaş bir disk türü yerine hızlı bir şekilde çalışan ve bilgisayarı aşırı şekilde hızlandıran yeni teknoloji SSD adındaki disk türü tercih edilmelidir. SATA SSD veya NVMe M.2 SSD sabit depolama teknolojileri bilgisayarın açılma ve kapanma hızlarını ve programların çalışma performanslarını oldukça arttırır. Masaüstü bilgisayar açısından baktığımızda ek olarak cihazın üzerinde harici bir ekran kartı yok ise ekran kartı takmak da performans açısından oldukça olumlu sonuçlar vererek performansına katkı sağlayacaktır. 

Eski bilgisayarlar nasıl ve ne şekilde tekrar hayata döndürülerek kullanılabilir hale getirilebilir?

Kendimden örnek verecek olursam şahsi olarak benim çalışmakta olduğum Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Meslek Yüksekokulu’nda derslerimizde ve çalışmalarımızda kullandığımız bilgisayarların çoğu eski ve teknolojisi de eskimiş olan bilgisayarlardan oluşuyor. Bu bilgisayarlarda çok eski  bir RAM bellek teknolojisi olan DDR-2 RAM Bellek teknolojileri kullanılıyor. Biz de elimizdeki bilgisayarlardan en yüksek verimi alabilmek amacıyla İntel model anakartlar için 4GB, AMD model anakartlar için ise 8GB ram yükseltmesi yaparak bilgisayarları hızlandırdık. Bunun dışında bu bilgisayarların hepsine okuma ve yazma hızı yüksek yeni teknoloji SSD takarak alabileceğimiz verimi maksimum seviyeye çıkarmış olduk. Buna ek olarak da grafik, CAD-CAM ile ilgili çalışılan laboratuvardaki masaüstü ve personel bilgisayarlarına harici ekran kartı desteği ile o bilgisayarları da güçlendirdik. Nispeten daha yeni teknolojiye sahip olan bilgisayarların da disklerini SSD ile değiştirdik. Bu yaptıklarımız sayesinde de az maliyetler karşılığında bilgisayarlarımızın performanslarını oldukça fazla arttırarak onları günümüzde kullanılabilecek ve işlerimizi yapabileceğimiz bilgisayarlara dönüştürdük. Çok ileri zamanlarda bu bilgisayarları artık kullanmayı bıraksak da ileride yeni alacağımız bilgisayarlara da eski bilgisayarlar için aldığımız SSD diskleri takarak yeni bilgisayarımızı kullanabiliriz. Bunun dışında da yedek parça ihtiyacı olduğunda da bu yeni teknoloji diskler oldukça işimize yarayacaktır. Ayrıca kullanıcılar bu diskleri harici disklere çevirerek içerisinde değerli verilerini fotoğraflarını, videolarını veya belgelerini saklayabilirler. Çok eski bilgisayarların bazılarında bu gibi dönüşümler bazen pek mümkün olmayabiliyor. Çok eski oldukları için anakart ve işlemcileri bu gibi değişimleri mümkün kılmayabilir. Bu durumda da o bilgisayar için yapılabilecek pek birşey yoktur ve o bilgisayarı kullanmayı bırakmak en iyi çözüm olacaktır. 

Yazılımsal açıdan baktığımızda ne gibi değişiklikler yapılarak bilgisayar hızlandırılabilir ve ömrü uzatılabilir?
Bilgisayarda bulunan ve genel itibariyle kullanılmayan ve bilgisayarda yer kaplayarak hem çalışma hızını hem de performansını etkileyen gereksiz uygulamalar bilgisayardan kaldırılmalıdır. Bilgisayar ilk kurulduğunda kullanıcıların hiç kullanmayacağı ve ihtiyacı olmayan uygulamalar da kurulum ile birlikte gelebiliyor. Bu uygulamaları kullanıcı kendisi ayırt ederek kullanmadıklarını bilgisayardan kaldırmalıdır. Bu şekilde bilgisayarının açılış ve genel çalışma performansını arttırabilir. Ayrıca belirli periyotlarda işletim sisteminin sizlere sunmuş olduğu güvenlik ve bakım ayarlarını çalıştırarak bilgisayar performansını büyük oranda arttırabilirsiniz. Emin olmadığınız sitelerden yazılım indirip bilgisayara kurmak, kaynağı bilinmeyen mailleri açmak virüs tehditlerine maruz kalınmasına sebebiyet verebilir. Virüsler bir yazılımdır ve kullanıcıların istekleri dışında bilgisayar kaynaklarını sürekli tüketerek bilgisayarın yavaşlamasına ve performans kaybına uğramasına yol açarak kullanıcıyı zor duruma sokabilir.

Eski bilgisayarları hızlandırma açısından örneğin Linux gibi farklı ve hafif dağıtımları olan işletim sistemlerine geçilmesini öneriyor musunuz? Bu konu hakkındaki düşünceleriniz nelerdir?

Linux, lisanslama maliyeti bulunmayan açık kaynaklı ve daha düşük donanımsal kaynaklarla iyi performans sunabilen bir işletim sistemidir. Linux kullanmak diğer işletim sistemlerine göre biraz daha bilgi gerektirdiği için kullanıcılar tarafından oldukça az tercih edilebiliyor. Genel olarak önemli şirketlerin de Linux işletim sistemi için yazılım geliştirmemesinden ötürü de tercih edilirken tereddüt edilebiliyor. Fakat bunun haricinde temel düzeyde bilgisayar kullanma açısından, günlük işlerini yaparak internete giren insanlar için Linux iyi bir alternatif olacaktır. Linux açısından baktığımızda insanlara yerli ve milli Linux tabanlı işletim sistemimiz olan Pardus işletim sistemini öneriyorum. 

Sosyal medya platformlarında bilgisayarları hızlandırdığını iddia eden pek çok içerik bulunuyor. Bu içerikler sizce güvenli mi? Kullanıcılar konuyla ilgili güvenli içeriklere nasıl ulaşabilir?

Bu konuda sosyal medyada videolar hazırlayan pek çok içerik üreticisi bulunuyor. Bu içerik üreticileri kullanıcılara bilgisayarlarını nasıl hızlandırabilecekleri hakkında bilgiler sağlıyor. Her bilgisayar hızlandırma hakkındaki içerik gerçeği yansıtmayabiliyor. Bu nedenle bu konu hakkında bilgi sahibi olan ve bilinen kanallardan edinilen bilgilerle bilgisayar hızlandırma metodları uygulanabilir. Fakat bunun dışında pek bilinmeyen ve bilgisayar hakkında uzmanlığı olmayan içerik üreticilerinin çektiği videolar da bilgisayara zarar verebilir veya yanlış bilgi içerebilir. Bu sebepten ötürü bu konuda bilgi veren içerik üreticilerinin bilinen şirketler veya kişilerden seçilmesi daha uygun olacaktır. 

Son olarak söylemek istediğiniz birşey var mı?
Kullanıcılar bilgisayarları yavaşladığında bunun alternatif yollarını düşünmeden hemen yeni bir bilgisayar almayı düşünüyorlar ve bu durum da büyük maliyetlere yol açabiliyor. Bahsettiğimiz şekilde düşük maliyetlerle bazı parçaların değişimi yapılarak eski bilgisayarlar da kullanılabilir hale getirilebiliyor. En azından çok eski olmayan bilgisayarlar da bu sayede kurtarılmış ve boşa gitmemiş oluyorlar.

Teknoloji çağının büyük sorunu olarak görülen bilgisayar yavaşlamaları ile ilgili bilgilerini aktaran, eskiyen veya yavaşlayan bilgisayarların nasıl hızlandırılabileceği ve değerlendirilebileceği hakkında görüşlerini bizlere ileten Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Meslek Yüksekokulu’nda Bilgisayar Teknolojileri Bölümünde Öğretim Görevlisi Taner Karataş hocamıza teşekkür ederiz.

Haber: Ali Osman Korkmaz