Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
İletişim Fakültesi / Gazetecilik Bölümü
Öğrenci Uygulama Haber Sitesi

Türkiye’de 5G’nin 2026 itibarıyla yaygınlaşması beklenirken, 6G için de çalışmalar başladı. 5G’nin, yüksek hız ve düşük gecikme süresiyle sanayi, sağlık ve iletişim alanlarında dönüşüm yaratması öngörülüyor. 6G’nin ise yapay zekâ destekli iletişim sistemleriyle akıllı şehirleri şekillendirmesi bekleniyor. Türkiye, yerli telekom çözümleriyle küresel rekabete katılmak istiyor ancak altyapı maliyetleri en büyük zorluklardan biri. 6G’nin 2030 civarında hayata geçmesi planlanması hakkında Aydın Adnan Menderes Üniversitesi akademisyenleri ile konuya dair görüşme gerçekleştirdik.

Elektrik Elektronik Mühendisliği Bölümü, Elektronik Haberleşme Anabilim Dalından Dr. Öğr. Üyesi Mümtaz Yılmaz, 5G’nin gecikme nedenlerinden birinin yerli üretim süreci olduğunu belirtirken, Siyasal Bilgiler Fakültesi Ekonometri Bölümü İstatistik Anabilim Dalından Doç. Dr. Hatice Akdağ, erken adaptasyonun maliyet avantajı sağlayacağını vurguladı. Mühendislik Fakültesi, Bilgisayar Mühendisliği Bölümü, Bilgisayar Yazılımı Anabilim Dalından Dr. Öğr. Üyesi Hüseyin Abacı, 5G’nin sınırlı bölgelerde test edildiğini ve altyapı maliyetlerinin süreci yavaşlattığını ifade etti. Elektronik ve Otomasyon Bölümü Elektronik Teknolojisi Programından Öğr. Gör. Ümit Bulut, yapay zekâ destekli iletişim sistemlerinin 6G ile daha da gelişeceğini söyledi.

‘‘Geç gelmesi kaliteyi yakalamaya engel değil’’

Avrupa’nın çeşitli ülkelerinde 5G baz istasyonları resmi kullanıma sunulmuş durumda. Türkiye’de ise 5G henüz resmi olarak başlamadı ancak stadyumlar başta olmak üzere birkaç bölgede denenmesi Türkiye’de kısa sürede yaygınlaşmasının ilk sinyallerini oluşturmaktadır. Türk Telekom’un pilot bölgelerde 5G denemeleri yaptığını belirten Abacı, ‘‘5G hızına yakın hızları sağlıyor, aynısı olmasa da hız bakımından yaklaşıyor. Ancak arka planda birçok şey değişiyor. Teknoloji farkları, altyapı uyumluluğu ve cihaz desteği gibi değişimler oluyor. Türkiye’de internet hızı çok kötü durumda olmasa da 5G’ye geçiş süreci için adaptasyon gerekiyor. Bu tür altyapılar ucuz değil, oldukça pahalı. Teknolojinin masrafının bir şekilde karşılanması gerekir. Ayrıca, 5G sadece baz istasyonlarını kurmakla bitmiyor, cihaz üreticilerinin ve operatörlerin de bu teknolojiye hazır olması gerekiyor. Önemli olan 5G’nin artışına nasıl baktığımız. Hızın artması tek başına yeterli değil, servislerin de bu hızla uyumlu hale gelmesi lazım. Bu nedenle ülkeler, altyapı yatırımları ve pazar koşullarına bağlı olarak farklı hızlarda geçiş yapıyor. Türkiye’de geçişin Avrupa’dan biraz daha uzun sürmesinin temel sebebi bu yatırımların zaman alması ve maliyetli olmasıdır. Ancak geç gelmesi kaliteyi yakalamaya engel değil. 5G’nin avantajlarını tam anlamıyla kullanabilmek için dijitalleşmenin yaygınlaşması gerekiyor. Video izlemek dışında farklı alanlarda da verimli kullanılması önemli. Endüstride, sağlık hizmetlerinde, ulaşım sistemlerinde 5G büyük fark yaratabilir. Her noktaya sürdürülebilir şekilde ulaşabilmesi için altyapının güçlendirilmesi lazım. Türkiye, bu süreci adım adım ilerleyerek yaygınlaştırması gerekiyor.’’ diyerek cevap verdi.

“Tek bir iletim anteni yerine iki iletim anteni kullanıldığında veri hızı iki katına çıkabilir’’

Gelişen teknoloji çağında ülkeler her zaman daha ileride olmak ister ve bu sürece uyum sağlamak için yenilikçiliğe açık olur. Ülkemizde resmi olarak 4G ve 4.5G kullanmaktadır. 5G geçişi 2026 yılında başlanması öngörülmektedir. 6G altyapısına şimdiden başlayan Türkiye’de sistemin 2030 yılında yürürlüğe girmesi bekleniyor. Bunların arasındaki temel farkların ne olduğu hakkında bilgi veren Yılmaz, ‘‘4G’den 5G’ye geçişte önemli hız artışına sebep olan en büyük faktörlerden biri, çoklu anten kullanımıdır. 4G ile birden fazla antenin kullanılması standart hale gelmiştir. Bu standartları dünya çapında belirleyen TRIGPP (3rd Generation Partnership Project) isimli bir konsorsiyum vardır. Üreticiler, servis sağlayıcılar ve ülkelerin haberleşme kurumları bu sürece dâhildir. Teorik olarak anlatacak olursam, tek bir iletim anteni yerine iki iletim anteni kullanıldığında veri hızı iki katına çıkabilir. Alıcı tarafında da anten sayısının artırılması önemli kazançlar sağlar. Ancak çok sayıda anteni yerleştirmek mümkün olmadığı için bu teknoloji daha çok baz istasyonları üzerinde uygulanmaktadır.’’ diyerek aralarındakı farklılığı açıkladı.

‘‘5G yalnızca hız artışı değil, aynı zamanda düşük gecikme süresi sayesinde otomasyon sistemlerinde büyük önem taşımaktadır’’

Hızların artmasındaki en büyük etken, anten sayılarının artmasıdır. 4G ile 5G arasındakı fark anten çokluğudur.  4G’de teorik olarak çoklu anten kullanımı temel seviyede diyen Yılmaz, ‘‘5G’de ‘Massive MIMO’ (Çoklu Giriş Çoklu Çıkış) adı verilen teknolojiyle 8x8 matris şeklinde 64 anten teorik olarak yerleştirilebilir.” diyerek 4G, 5G ve 6G’nin arasındaki farklılıkları anlattı: “Bu, veri hızının artmasını ve kullanıcıya özel anten hüzmeleri ile daha verimli iletim sağlanmasını mümkün kılar. 4G ile 5G arasındaki en büyük farklardan biri budur. Ayrıca, 5G’de gecikme süreleri çok daha düşük olup yüksek hız ve verimlilik sunmaktadır. 5G, yalnızca hız artışı değil, aynı zamanda düşük gecikme süresi sayesinde otomasyon sistemlerinde büyük önem taşımaktadır. Endüstriyel otomasyon, büyük ölçekli fabrikalar ve uzaktan medikal müdahalelerde düşük gecikme süresi kritik bir avantaj sağlar. 2G’den itibaren frekanslar sürekli artarak 4G’de 3 GHz seviyesine ulaşmıştır. Bu bant oldukça dar ve sıkışık hale geldiği için 5G’de daha yüksek frekanslara çıkılarak geniş bant alanları kullanılmaktadır. Bu, veri hızını artıran temel faktörlerden biridir.’’ Ayrıca Yılmaz,  6G’nin ise 2030 yılında devreye girmesinin planlandığını belirterek, ‘‘6G, 5G’den daha hızlı olacak ve anten sayıları daha da artacaktır. Akademik çalışmalar şimdiden başlamış olup yüzlerce antenin kullanılması ve yeni iletim teknolojilerinin geliştirilmesi beklenmektedir.’’ dedi.

‘‘Ekonomik açıdan ne kadar erken yatırım yapılırsa, ülke için o kadar avantajlı olur’’

5G hız sağlayıcıların, yerli ve milli olması beklenirken bunun ülkeye ekonomik katkısının ne olacağını ve aynı zamanda gerekli ekonomik koşullarının sağlanması için ne gibi çalışmalar yapılması gerektiği hakkında bilgi veren Akdağ, ‘‘Ürünün veya hizmetin ülkemizde mi üretileceği, ihraç mı edileceği yoksa ithal mi edileceği önemli bir ekonomik karardır. Bu süreçte ülkeye maliyetin ne olacağı en temel sorulardan biridir. Yerli ve milli kavramının gerçeğe dönüşmesi için Türkiye’nin bu ürün veya hizmete bir şeyler eklemesi gerekir. Teknolojiyi dışarıdan transfer ettiğimizde, bunun maliyeti yüksek olabilir. Ancak bu maliyete katlanılmazsa, ilerleyen süreçte daha büyük maliyetlerle karşılaşabiliriz. Ekonomik açıdan ne kadar erken yatırım yapılırsa, ülke için o kadar avantajlı olur.’’ diyerek yerli ve milli olmasının ekonomik etkisini de vurgulayan Akdağ, ‘‘Eğer ürünü kendimiz üretemiyorsak, dışarıdan almak zorundayız. Ancak yerli ve milli bir üretim yapabilmek için önce ürünün ülke içinde kullanılması ve altyapının oluşturulması gereklidir. Dışarıdan almadan önce maliyet analizi yapılmalı, yeterli işgücü ve sermaye olup olmadığı değerlendirilmelidir. Eğer yerli üretim için uygun şartlar varsa, öncelikle bu imkânlar değerlendirilmelidir.’’ dedi ve  yerli üretimin öncelikle tercih edilmesine önerdi.

‘‘Sadece tüketici değil, üretici konumuna geçmek de büyük önem taşır’’

Gelişen her teknoloji, daha hızlı ve daha düşük maliyetli çözümler sunmak için geliştirilmektedir. “Bilim insanları olarak temel hedefimiz de budur.” diyen Bulut, konu ile ilgili olarak, “4G ile 5G arasındaki en büyük farklardan biri hızdır. Ancak bu teknolojilerin altyapıyla birlikte ülkeye getirilmesi belirli maliyetleri de beraberinde getirir. Altyapı oluşturma, cihaz değişimi ve entegrasyon süreçleri önemli yatırımlar gerektirir. Bu yüzden geride kalmamak adına gerekli adımları atmak büyük önem taşır. Dünya, 6G ve ileri nesil teknolojilere hazırlanırken bizim de bu süreçte yer almamız gerekmektedir. Teknolojiyi yalnızca verimlilik ve maliyet açısından ele almak gerekir. Aynı zamanda küresel gelişmeleri takip etmek, teknolojik ilerlemeleri yakalamak ve sadece tüketici değil, üretici konumuna geçmek de büyük önem taşır. Türkiye’nin 5G altyapısını güçlendirmesi, bu teknolojinin ülkeye gelmesi ve uygulanabilir hale gelmesi gerekmektedir. Bu süreçleri takip ediyor ve destekliyorum. Bunun yanı sıra yapay zekâ da iletişim teknolojilerine entegre edilmeye başlanmıştır. Şu anda yapay zekâ aracılığıyla 6G antenlerinin tasarlanması ve üretilmesi üzerine çalışmalar yürütülmektedir. 6G için bu çalışmalar devam etmektedir.’’ şeklinde konuştu. 

Bu röportajımızda, Türkiye’de 5G’nin ne zaman resmi kullanıma geçeceğini araştırdık. Bizlerle görüşme gerçekleştirdikleri için Aydın Adnan Menderes Üniversitesi bilim insanlarına teşekkür eder, çalışmalarında başarılar dileriz.

Haber: Berkay Coşkun