Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
İletişim Fakültesi / Gazetecilik Bölümü
Öğrenci Uygulama Haber Sitesi

Aydın Kuşadası’nda bulunan tarihi Öküz Mehmet Paşa Kervansarayı, 15. yüzyıldan bu yana hala yapısını korumaktadır. Günümüzde Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Devlet Konservatuvarı tarafından kullanılan yapı ayrıca birçok etkinlikte önemli bir merkez haline gelmiştir. Kervansarayı restoratör Ersin Serçek bizlere anlattı.

Kervansaraylar eski yıllarda inşa edilmiş, amacı ticaret olan yapılardır. İnşa edildiği yıllarda ticareti canlı tutmak, yurtiçi ve yurtdışından gelen ürünleri deniz yolu ile ulaştırma amacıyla kullanıyorlardı. Ayrıca kervansarayların bir diğer özelliği de konaklama amacıyla kullanılmasıydı. Kervanlar ve halktan kişiler gidecekleri yolların üzerinde bulunan kervansaraylarda konaklardı. Hem konaklama hem de ticaret amacıyla kullanıldığı için Kuşadası Kervansarayı ise geçmişte Kurşunlu Hanı olarak biliniyordu. Bu yüzden kervansarayların bir çoğu günümüzde “han” olarak anılmaktadır.

Kadıkalesi kazılarında çalışmalarını yürütmekte olan sanat tarihi uzmanı ve restoratör Ersin Serçek, bizlere Kuşadası Kervansarayı’nın mimarisi ve tarihi hakkında bilgiler verdi. 

Limana olan bağlantısı ve turiste açık kapıları ile Öküz Mehmet Paşa Kervansarayı

Yapısını hala koruyan kervansaraylar, turistik değeriyle dikkat çekmeye devam etmektedir. Ersin Serçek, “Kervansaraylar, yirmi dört saatlik mesafelerde bulunan yapı birimleriydi. Girişlerin ve çıkışların belirli saatleri bulunuyordu. Belirlenen bu saatlerde girişler ve çıkışlar yapılıyor, ilk üç günlük konaklamalarda misafirler ücretsiz olarak ağırlanıyordu. Yıllar geçmesine rağmen hala bu yapılar Batı Anadolu ve Doğu Anadolu’da birçok yerde bulunuyor. Bugün çok farklı amaçlar için kullanılsalar da yapıların iç ve dış cephesi sağlamlığını koruyor.” sözleriyle kervansarayların kullanımı hakkında bilgiler verdi.

Serçek, Kuşadası’nda bulunan kervansarayı da şu sözleriyle aktardı: “Kuşadası’nda bulunan kervansarayımız Öküz Mehmet Paşa hanı dediğimiz, babadan kalma bir kervansaraydır. Diğer hanlardan farklı olarak kale şeklinde yapılmıştır. Bu yüzden yapısal bütünlüğü korunmuştur. Bu hanımız, Batı Anadolu’ya açılan bir kapı görevi görüyordu. Ticaret merkezlerinden ve yurt içinden gelen ürünler deniz yoluyla Akdeniz coğrafyasına gidiyordu.” 

Öte yandan Kervansaray’ın bir tahkimat noktası olduğunu ve liman güvenliğini sağlamada önemli bir rol oynadığını vurgulayan Serçek, tahkimat noktasına Öküz Mehmet Paşa Kervansarayı’ndan nöbetçilerin gönderildiğini ve deniz yolu kullanılarak yirmi dört saatlik nöbet değişimlerinin gerçekleştirildiğini de sözlerine ekledi. Serçek, yapının mimarisini ise şöyle açıkladı: “Bu yapıya giriş denize bakan kuzey cephesi ile doğuya bakan çarşı cephesinde yer alan birer kapıyla sağlanılıyor. Limana olan bağlantısı ve turiste açık kapıları ile tarihin önemli yapılarından biridir. Yapının alt katında yirmi sekiz mekân bulunuyor. Bu mekanlar dışında, batı cephesinin kuzey ucu ile kuzey cephenin batı ucunda dışa taşan birer mekân daha bulunuyor. Üst kat ise hana giriş odalarıyla birlikte toplam yirmi dokuz mekâna sahiptir.”

Restorasyon ve değişiklikler

Kültür ve sanat varlıkları için restorasyonun önemi oldukça büyüktür. Ersin Serçek yapıların doğru bir biçimde restorasyonun düzenlenmesi gerektiğini dile getirdi. Öküz Mehmet Paşa Kervansarayı’ndaki değişiklikleri, “Bugün yapının avlusunda bir havuz bulunuyor. Orijinal inşasına bakıldığında ise böyle bir havuz bulunmuyor. Bu durum, 1964 yılında restorasyon amacıyla gerçekleştirilen kazılar sırasında ortaya çıktı. Tüm bunlar neticesinde yapı incelendiğinde, restorasyon sırasında daha önce yapılmış farklı değişikliklere rastlanmıştır. Bütünün bozulmadığı fakat değişikliklerin gerçekleştiği görülüyor.” sözleriyle aktardı.

Hem eğlenceyi hem de eğitimi bir arada barındıran kervansaray

Günümüzde bu yapının nasıl kullanıldığını dair Serçek şunları kaydetti: “Kervansaray kültür ve sanat etkinliklerinde aktif bir şekilde kullanılıyor. Bazı kamu kurumu toplantıları bazen burada  gerçekleştiriliyor. Yani günümüzde yapı aktif olarak kullanılmaya devam ediliyor. Turist ziyaretine de açık olduğu için Kuşadası adına gözde mekanlardan biridir. Ayrıca üst katı şu anda Aydın Adnan Menderes Üniversitesi tarafından ortaokul ve lise konservatuvarı olarak kullanılıyor. Günümüzde inşa ediliş amacına uygun olarak kullanılmasa da bu tarihi yapıya değer verildiğini ve korunduğunu görüyoruz. Öküz Mehmet Paşa Kervansarayı, bu yıl birçok etkinliğe ev sahipliği yapacak.” 

Ersin Serçek, her sezon bu etkinliklerin devam edeceğini ve biten her etkinliğin ardından yeni bir etkinlik planlaması yapıldığını ifade etti. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Kuşadası Belediyesi ve KUSAV (Kuşadası Altın Güvercin Kültür Sanat ve Tanıtım Vakfı) yapıyı koruyacak şekilde etkinliklerine devam edeceğini belirtti.

Haber: Fatma Sevdi

Fotoğraf: Sude Anğiş