Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
İletişim Fakültesi / Gazetecilik Bölümü
Öğrenci Uygulama Haber Sitesi

1. Dünya Savaşı’ndan sonra ve 2. Dünya Savaşı’na doğru kimya sektörünün ve teknolojisinin gelişmesiyle birlikte polyester kumaş hayatımıza girmiştir. Son 30-40 yılda da bu kumaşın kullanım alanları oldukça artmıştır. Özellikle tekstil alanında kullanılan polyester kumaş yılda 80-90 milyon ton üretilmektedir. Artan nüfus, teknoloji ve kimya sektörünün ilerlemesi ile birlikte tekstil alanında yeni araştırmalar meydana gelmektedir. Bu araştırmalardan biri olan polyester, plastik sentetikten ve petrol esaslı ürünlerden yola çıkarak elde edilmektedir. 

Son yıllarda tekstil sektöründe önemli bir yer edinen polyester kumaş, dayanıklılığı ve maliyetiyle dikkat çekmektedir. Bu kumaş günlük yaşamımızda ve birçok alanda tercih edilmeye başlanmıştır. Pamukkale Üniversitesi Tekstil Mühendisliği Bölüm Başkanı Prof. Dr. Sema Palamutçu ile gerçekleştirdiğimiz görüşmede polyester kumaşın avantajları, çevresel etkileri ve sürdürülebilirliği üzerine konuştuk.  

“Polyesterin erişilebilirliği ve kullanım alanları çok yüksek.”

Son yıllarda polyesterin kullanım alanlarının artmasının altında yatan nedenlere değinen Palamutçu, “Polyesterin kullanımının bu kadar artma nedeni pamuk elyafının dünyada sınırlı alanlarda üretilmesi ve mevcut pamuktan daha fazla elyafa ihtiyaç duyulmasıdır. Bu nedenle en kolay erişilebilecek elyaf çeşidi olarak polyester daha mantıklıdır. Polyesterin erişilebilirliği ve kullanım alanları çok yüksek. Artan nüfus, artan ihtiyaçlar ve fiyatlar derken polyester elyafı dünyada üretilen elyafların yarısından fazlasına ulaşmış durumda.” diye belirtti. 

Polyesterin üretim süreci

Polyester kumaşın üretilebilmesi için öncelikle petrokimya tesislerinden chips üretilmesi gerektiğinden bahseden Palamutçu, polyesterin ham maddelerinden ve üretim sürecinden,  “Polyester kumaşın üretimi öncelikle polyester chipslerinin elde edilmesiyle başlar. Bu chipsler, petrokimya tesislerinde üretilen petrol esaslı ham maddeler kullanılarak üretilir. Bu chipslerin bir kısmı pet şişe, bir kısmı ise tekstil lifine dönüştürülür. Tekstil lifi üretildikten sonra bu lifler ipliğe dönüşür. Bu iplikler, pamuk veya başka liflerle karıştırılarak dokuma ya da örme yöntemleriyle kumaşa dönüştürülür. Sonrasında elde edilen kumaşlar giyim tekstili, ev tekstili ve çeşitli diğer alanlarda kullanılmak üzere işlenir. Polyester kumaş, pamuk veya akrilik gibi diğer kumaş türleriyle de karıştırılabilir ya da tamamen %100 polyester olarak üretilebilir.” şeklinde bahsetti. 

Pamuk ve polyester arasındaki farklar 

Polyester kumaşın dayanıklılığından ve diğer kumaşlardan ayıran özelliklerine değinen Palamutçu, “Sıradan bir polyester kumaş vücudumuzda pamuk kadar rahat bir his uyandırmaz ancak polyesterin bazı avantajları da vardır. Diğer kumaşlara kıyasla polyester yıkandığında kirini daha kolay bırakır ve temizlenmesi oldukça basittir ayrıca çoğu zaman ütü gerektirmez. Polyesterin rengi pamuk kumaşa göre daha uzun süre canlı kalır. Örneğin siyah bir pamuklu tişört yıkandıkça rengi solabilir ancak polyesterden üretilmiş bir tişört bu şekilde renk kaybetmez ayrıca polyester kumaş kolayca yırtılmadığı için pamuk kumaşlara göre daha uzun ömürlüdür. Ancak verdiği hissiyat ve konfor açısından her zaman pamuk kadar avantajlı olmayabilir.” ifadelerini kullandı ve şöyle devam etti: “Dayanıklılık, kumaşın kopma ve çekme mukavemetiyle belirlenir ve polyesterin bu mukavemetleri daha yüksektir. Bu özellik kumaşta da belirgin şekilde görülür. Polyesterden üretilen kumaşlar çanta, valiz, emniyet kemeri, çadır ve halat gibi dayanıklı ürünlerin yapımında kullanılır. Öte yandan %100 pamuk genellikle iç giyim ve tenimize değen diğer giysilerde tercih edilir. Hem polyester hem de pamuk, güneşe maruz kaldıklarında dayanıklılıklarını kaybedebilir ancak pamukla karşılaştırıldığında polyesterin daha dayanıklı olduğunu söylemek mümkündür.” 

Polyesterin avantajları ve dezavantajları 

Polyester kumaşın ve polyesterden üretilen ürünlerin diğer kumaşlara nazaran çevreye olan avantajlarına ve dezavantajlarına da değinen Palamutçu, “Polyester %100 iyi olduğu anlamına gelmez ancak makul fiyatlı ve erişilebilir olması, kullanım açısından daha az enerji tüketmesi gibi avantajları vardır. Örneğin pamuklu bir kumaşın yıkama, kurutma ve ütüleme süreci daha fazla enerji harcar. Oysa polyester için bu süreçler daha az maliyetli ve enerji tüketimi düşüktür. Polyesterin karbon ayak izi açısından da avantajları vardır ancak polyester doğada kolayca yok olmaz. Pamuk ise 2-3 ay içinde doğal yollarla çözünerek yok olabilmektedir. Polyester çevreye atıldığında mikroplastiklere dönüşebilir ve bu mikroplastikler su yollarına, okyanuslara karışarak ekosisteme zarar verir. Mikroplastikler, vücudumuza kadar girebilir ve çevre üzerinde ciddi etkiler yaratabilir. Bununla birlikte pamuk üretimide çevresel sorunlar yaratır. Örneğin pamuk yetiştirmek için çok su kullanılır ve ciddi miktarda gübre ile zirai ilaçlar uygulanır, bu da toprağın kalitesini bozar. Pamuk üretim süreci uygun iklim koşullarının sağlanması ve yeterli suyun temin edilmesini gerektiren uzun ve maliyetli bir süreçtir. Bu nedenle pamuk üretimi ve kumaşa dönüştürülmesi zaman alır ancak polyester için böyle bir bekleme süresi yoktur. Fabrikanın istediği zaman üretim yapabilmesi mümkündür.” ifadelerine yer verdi.  

Polyester vücuttaki antistatik elektriği iletmez

Polyesterin ev tekstil ürünlerinde çok fazla kullanıldığına ve vücudumuzda elektriklenmelere neden olduğuna değinen Palamutçu, “Ev tekstil ürünlerinin çoğu ucuz polyesterden üretilmektedir. Halılarda, yer döşemelerinde ve koltuk örtülerinde kullanılan polyester, antistatik özelliklere sahiptir. Örneğin üzerinde yürüdüğümüz halılardan veya oturduğumuz koltuklardan kalktığımızda vücudumuzun ve saçlarımızın elektriklendiğini fark ederiz. Bunun nedeni kullanılan ucuz polyesterin vücudumuzdan antistatik elektriği iletmeyip üzerinde tutmasıdır. Bu durum insanların ruh halini etkileyebilir. Günümüzde birçok kişinin gergin ve sinirli olmasının sebeplerinden biri de evde kullandığımız bu ucuz ürünler olabilir.” dedi ve şöyle devam etti, “Dünyada üretilen 80-90 milyon ton polyesterin yaklaşık 70 milyon tonu ucuz polyester olarak üretilmektedir. Bu ucuz polyesterlerin günlük hayatta kullanım alanı oldukça geniştir ancak evlerde çıkan yangınların hızla yayılmasının başlıca nedenlerinden biri ucuz polyesterden üretilen ürünlerin hızla tutuşup, yanabilmesidir. Bu da yangın sırasında zehirli gazların yayılmasına neden olur ve yangında ölüm riskini artırır. Öte yandan pahalı polyesterler, sıradan polyesterlere göre daha dayanıklıdır. Çabuk tutuşmazlar, alev aldıklarında ise damlamadan yanar ve yanma süreci daha yavaş ilerler.” şeklinde konuştu.

“Spor giyim ürünlerinde pahalı polyesterler tercih edilmektedir.”

Polyesterin çeşitliliğinden bahseden Palamutçu, “Polyester artık 1950 ve 1960’lardaki gibi standart bir şekilde üretilmiyor. Üretimi oldukça çeşitli hale gelmiştir. Büyük spor markalarında satılan spor giyim ürünlerinde kullanılan polyesterler, sıradan polyesterlere göre daha pahalıdır ve farklı özelliklere sahiptir. Bu pahalı polyesterlerde kumaşın içinde boşluklar veya kanallar bulunur, bu sayede hava geçişi sağlanır. Sonuç olarak daha hafif ve terletmeyen bir kumaş ortaya çıkar ayrıca terlediğimizde bu polyesterler teri hemen vücudumuzdan emerek kullanıcının daha konforlu hissetmesini sağlar. Bu nedenle spor giyim ürünlerinde pahalı polyesterler tercih edilmektedir.” diye belirtti.  

Polyester kumaş hakkında bizlere bilgiler veren Pamukkale Üniversitesi Tekstil Mühendisliği Bölüm Başkanı Prof. Dr. Sema Palamutçu’ya teşekkür ederiz. 

Haber: Saniye Kaya