Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
İletişim Fakültesi / Gazetecilik Bölümü
Öğrenci Uygulama Haber Sitesi

Eski dönemlerde insanlar günlük hayatlarında birçok alanda su kabaklarına yer vermiştir. Örneğin; hamamlarda tas olarak ya da nemi alma özelliğinden dolayı mutfaklarda tuz ve pirinç saklamak için kullanmışlardır. Su kabakları günümüzde ise ustaların ellerinde bazen bir avize bazen ise bir abajur ya da masa süsü olarak hayat buluyor. 

Su kabaklarına büyük bir ilgiyle şekil veren Bursa’nın Mudanya ilçesinde işletmesi bulunan aynı zamanda bu sanatın ustalarından ve öğreticilerinden biri olan İsa Kırıkçı ile şekilleri ve renkleriyle dikkat çeken susaklar hakkında konuştuk.

Susak yani su kabağı oymacılığı nedir?

Öncelikle su kabağı sarmaşıkgillerden bir bitkidir. 8-9 metre kadar boyu uzar, ana vatanı Afrika olarak kabul edilir çünkü oradaki çeşitlilik daha fazladır. Tabii Anadolu’nun da kendine has kabakları vardır. Su kabaklarının kullanım alanı kalmayınca artık abajur, avize yapılarak bu şekilde değerlendirilmeye sunulmuş. Bu işi yapanlar şöyle derler; bu kabağı açtıktan sonra kokusunu alanlar bir daha vazgeçemez ve gerçekten de öyle, çok güzel bir kokusu var. Nasıl yapıldığına gelirsek, su kabağının üzerinde delikler açarak, değişik şekilleri oyarak, yine su kabağını katmanlı incelterek ve deldiğimiz yerlere boncuk yerleştirip içine ampul koyarak yaptığımız gece lambası gibi ürünlerdir. 

Bu işe ne zaman başladınız?

2019 yılında emekli olduğum zaman hobi olarak başladım. Sonrasında usta oldum ve ders vermeye başladım. Talep doğrultusunda Bursa’nın Mudanya ilçesinde bir işletme açtım. Burada hem hediyelik eşya hem de asıl işim olan su kabağı çalışmalarımı satıyorum. Şunu da belirteyim turist alan bölgelerde renkli yapısından dolayı çok fazla dikkat çeken bu çalışmalar 1 hafta ya da 15 gün kadar sürdüğü ve çabucak bitmediği için pahalı oluyor. 

Kullandığınız malzemeler ve teknikler nedir?

Öncelikle içini temizlemek için şarjlı matkap kullanılır, şarjlı matkaba takılı uzun aparatımız ve tel fırçalarımız var. Sonrasında çizim için cetvel, pergel, metre gibi ölçü malzemelerini kullanıyoruz. Devamında delme işlemini yapmak için adı dremel olan el hobi matkabı ve matkaba eklenen farklı milimlerde delme ve inceltme uçları gibi uçlarla su kabağını şekillendiriyoruz. Su kabaklarının üzerindeki şekilleri elle de çizebiliriz, transfer yöntemi ve bilgisayar çıktısı aldığımız bir deseni üzerine yapıştırıp onun üzerinde de işleyebiliyoruz.  

Susak oymacılığı nasıl yapılır?

Başlangıçta kabağı açtığımızda içindeki pamuklu maddeyi şarjlı matkaba taktığımız telle temizlemeye başlıyoruz. Sonrasında kuruttuğumuz kabağın kuruduktan sonra dış kabuğunda pütürlü bir yapı kalır onu da ıslak bulaşık teli ile temizliyoruz ardından çizim aşamasına geçiyoruz. Çizme işlemini bitirdikten sonra da deseni uygun uçlarla işlemeye başlıyoruz. Sonrasında boncukları da yapıştırma yöntemiyle kabağımıza ekliyoruz. Eğer kabakta boyanması gereken bir yer varsa bunu akrilik bazlı boyayla boyarız. Bir altlık ya da üstlük ve çekilen elektrik tesisatıyla içine ampul konularak değişik eserler meydana getiriyoruz. Yapılan kabakların bir çeşidi de duvara yansıtılandır. Örneğin; Atatürk’ün fotoğrafı işlenerek içine ampul konulup duvara yansıtılması şeklinde olabiliyor. 

İlham kaynağınız nedir?

İnsanların farklı ilham kaynakları oluyor tabii ki benim de daha önce tanıştığım bir devlet sanatçısı öğretmenimiz var o da susak oymacılığı ustalığı yapıyor. Benim için kendisi bir ilham kaynağı. Ancak ben genelde her işe başladığım zaman çiçek desenleriyle başlarım sonrasında geometrik şekillere yatkın olduğumdan dolayı muhakkak geometrik şekle kayarım. Bir başka ilham kaynağım da aslında çevremde gördüğüm objelerdir. 

Su kabağı oymacılığı türleri var mıdır? Varsa nelerdir?

Bu işin teknik türleri vardır: Delme tekniği (milimlerle delip şekil vermek), boncuklama tekniği, oyma tekniği (belirli kısımları çıkartarak şekil vermek), inceltme tekniği (kabağı temizledikten sonra kabağın özelliğine göre 2 milimden 1 santime kadar bir kalınlığı kalır bu kalınlığın belirli bir kısmını elmas ya da aşındırıcı uçlarla komple delmeden bir inceltme yapılır), kumlama tekniği (1 milimlik renkli kumlarla oyma yapılır desenlerine yapıştırılır), yakma tekniği (bir silüeti yakmayı ahşaba yaptığımız gibi kabağa da uygularız), boyama tekniği (değişik akrilik boyalarla yapılan ürünler de vardır.).

Son olarak eklemek istediğiniz bir şey var mı?

Bu işi sadece büyük insanlar mı yapmalı tabii ki hayır. Ben ortaokul çocuklarına da ders verdim. Onların bile bu işte çok yetenekli olduğunu gördüm. Yetişkinlerden ziyade onların delme yönteminde daha rahat olduklarını gördüm. Böylelikle şuna da kanaat getirdim, çocukların özellikle gelişim çağında el becerilerinin kullanılmasında gayet yardımcı oluyor. Yine stres atma özelliği var. Bir susağın ömrü 40 yıl sonrasında yavaş yavaş plastikleşmeye başlar öncesinde hiçbir şey olmaz. 

Kullanım amacı değişse de günümüzde varlığını sürdüren susaklar gerek şekilleri gerek renkleriyle dikkat çekerek bir şekilde hayatımızda yer almaktadır. Yaşadığımız alanlarda, evlerimizde her zaman bir köşeyi süsleyecek olan su kabakları, bu işe gönül veren ustaların yaratıcılığıyla ve emekleriyle zamana meydan okumaya devam etmektedir. 

Haber & Fotoğraf: Gülistan Akdemir