Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
İletişim Fakültesi / Gazetecilik Bölümü
Öğrenci Uygulama Haber Sitesi

Sosyal medya platformlarından Instagram, YouTube ve TikTok ile paylaşılan, son yıllarda popüler olmuş hızla izlenme kazandıran reels ve shorts videoların izleyici kitle üzerinde yarattığı bağımlılık ve düşünme gereksinimini ortadan kaldırması odak süresinde gerileme yaratmaktadır. Bu durum ruh sağlığını etkileyen bir hastalıktır. 

İnternetin keşfi ve teknolojinin çağ atlaması kitle iletişim araçlarını farklı bir boyuta taşıdı. Kitle iletişim araçlarının gelişmesiyle birlikte cep telefonu, insan hayatının en önemli unsuru haline gelmiştir. Yeni medya gelişimi ve sosyal medya platformlarının oluşumu hayatımızı etkisi altına almıştır. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Hemşirelik Bölümü’nde, Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı’nda eğitim veren Doç. Dr. Hatice Öner ile sosyal medyanın odak süresini etkilemesi üzerine bir röportaj gerçekleştirdik.

Odak süresi nedir ve ortalaması nasıl ölçülür?

Odak biyofizik bir enerji yani zihnin belli bir noktaya veya konuya dikkat etme yetisidir. Hayatı anlamak ve öğrenmek anlamında oldukça önemlidir. Odağı oluşturan bir takım faktörler bulunmaktadır. Bu faktörler kişiyle ilgili faktörler, çevresel faktörler ve içerikle ilgili faktörler olarak üç kategoriye ayrılır. Odaklanma süresi yaşla ilintilidir. 5-6 yaş 5-10 dakika arası odak süresine sahipken; 7-10 yaş 15-20 dakika; 11-15 yaş ise 20-30 dakika odak süresine sahiptir. Yaş ilerledikçe de 30-40 dakikayı aştığı belirlenmiştir. Odak süresini ölçmek için farklı yöntemler bulunmaktadır. Konuyla ilgili sorun yaşayan bireyle birebir görüşmelerle ve bireyin öz farkındalığıyla süre hesaplanabilir. Ölçümler odağın duyu motor gücünü, bireyin o an orada kalabilme yetisini ölçen bir sistemdir. Konsantrasyon ve odaklanma gücü alanında veriler elde etmemizi sağlar.

Ergen-genç yaş aralığını ele aldığımızda odak süresi gerilemesi kaç yaş aralığında sık görülmektedir? 

Yapılan çalışmalar ve okumalarımız gösteriyor ki 13 yaş üzerinde odak süresinde bir kırılma yaşandığı ortaya çıkıyor. Bu durumu ise ergenlik dönemine girişle ilişkilendiriyoruz. Bireyin düşünsel, duygusal, hormonal ve fiziksel değişimi hızla yaşadığı bu süreçte bireyin benlik duygusunu, ailesini, akranlarını ve çevresini sorguladığı, cinsiyet rolüyle tanıştığı bu dönem bireyi oldukça kafa karıştırıcı bir sürece itmektedir. Bireyin yaşadığı koşul ve şartlara göre şekillenen odak süresini yine de genellemeye tâbi tutmak doğru olmaz.

Sosyal medya platformları odak süresi gerilemesine yol açar mı veya var olan durumu tetikler mi?

Kişide potansiyel olarak ya da genetik faktörlerle taşınmış olan dikkat eksikliği ve  farklı psikolojik rahatsızlıklar varsa, burada devreye giriyor ve bireyde ortaya çıkmasını daha muhtemel kılıyor. Birey kısa videolara kendini koşullandırarak kendisine dikte edilen düşünce ve fikirlerden başka bir şey düşünmemeye başlıyor ve kendisini dış dünyaya kapatarak düşünme ve mukayese yetilerini köreltiyor. Bu durum zaman içinde antisosyal kişilik ve kişilik bozukluklarına yol açarak bireyi soyutlar hale getiriyor. Temelde odak süresinin gerilemesiyle başlayan problemler ruh sağlığı açısından ileriye dönük önem taşıyor.

Odak süresi gerilemesi gençleri gündelik yaşamda nasıl ve hangi konularda etkiler?

Öğrenme zorluğu yaratacağı için özgüveni sarsar ve birey kendisini yetersiz hissetmeye başlar. Sosyalleşmeyi olumsuz etkiler çünkü var olunan ortama uyum sağlayamama odaklanamama problemi kişiyi çevreden ve benliğinden soyutlar. Bireyin özellikle akademik anlamda var olan potansiyelini baskılayarak performans düşüklüğüne sebep olur ve yaşanan düşüklük üzerinden bireyde kaygı bozukluğu oluşur. İleri safhalarda ise anksiyete ve depresyona yol açabilir. Bu süreçle beraber bireyin aile, arkadaş, özel hayatı ve başarısı temelden sarsılarak tüm hayatına olumsuz etkide bulunur.

Tedavi süreci nasıl ilerlemektedir? 

Bireyin var olduğu, yaşadığı ortamı incelemek ve anlamak çok önemli. Çünkü stres, kaygı, gürültülü ortam, etiketlenmeden aile içi iletişim kurabilmek ve aktiviteler oldukça önemli. Telefon ve televizyon bağımlısı iletişim eksikliğinin hat safhada olduğu bir aile ise çevresel faktörden etkilenen birey tedaviye olumlu sonuç veremez. Aile bireylerinin ve bireyin çevre faktörlerinin ortak bir çalışma içerisinde olarak bireye baskı kurmadan ve hastalığını anormal durum içerisine koymadan davranması gerekmektedir. Bireyin ilgi alanına göre etkinlikler düzenlenerek yaş ortalaması düşük kalıyorsa ödül şeklinde ilerleyerek özgüven ve içsel güdü duygusunu bireye işleyerek destek olmak mühim önem taşımaktadır. Birey kendi başarısını izleyerek ve sosyalleşerek odak süresini ve  öğrenme yetisini arttırır. İlaç tedavisini bu noktada kullanmıyoruz çünkü bireyin takviye alacağı bir durum oluşmuyor. Fakat en başta dediğim gibi farklı ruhsal problemlerle beraber odaklanma problemi yaşıyorsa, bireyin durumuna göre tedavi izlenimi değişkenlik göstermektedir.

Odak süresi gerilemesi, gelişimi ve tedavi sürecine dair sorularımızı yanıtlayarak önemli bilgiler aktaran Doç. Dr. Hatice Öner’e teşekkür ederiz. 

Haber: Melih Şentürk