Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
İletişim Fakültesi / Gazetecilik Bölümü
Öğrenci Uygulama Haber Sitesi

Türkiye’de her yıl yüzlerce insan uyuşturucudan hayatını kaybetmektedir. Türkiye’de uyuşturucu kullanım yaşı 10'a kadar düşmüştür. Uyuşturucu denildiği zaman akla birçok uyuşturucu madde gelir. Fakat son yıllarda metamfetamin kullanım ve yakalanma oranı gözle görülür derecede artmıştır. Ulaşımının kolay olması ve fiyatının diğer uyuşturucu maddelere göre daha ucuz olması insanları özellikle de gençleri bu zehre itmektedir. Bu kimyasalın kullanımının sonu genellikle ölümdür.

Emniyet Genel Müdürlüğü Narkotik Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığı’nın hazırladığı Narkolog 2023 profil analizine göre metamfetamin kaynaklı olay/şüpheli sayıları ve ele geçirilen madde miktarlarındaki artış, madde bağlantılı ölüm oranlarına da doğrudan yansımıştır. Ülkemizde aşırı doz ölümlerin 941 olarak en yüksek görüldüğü 2017 yılında meydana gelen ölümlerde, metamfetamin görülme oranı yüzde 7,8 iken, 270 ölümün meydana geldiği 2021 yılında bu oran yüzde 46,3 olmuştur. 2017 yılında bin ölümün 3’ü metamfetamin kaynaklı iken 2021 yılında 2 ölümün birinde metamfetamin görülmüştür. Türkiye’de 2017 yılından bu yana ölüm sayıları düşerken, ölümlerde metamfetamin görülme oranının yükselmesi dikkat çekicidir. Konu hakkında Sağlık Bakanlığına bağlı Aydın Devlet Hastanesinde Alkol ve Madde Bağımlılığı Tedavi Merkezi (AMATEM) bölümünde görevli Hemşire Yasemin Sığırlı, Hemşire Bahar Çağlayan, Psikolog Murat Aksakal, Klinik Psikolog Miray Topaloğlu, Yeşilay Danışmanlık Merkezinde (YEDAM) görevli Sosyal Hizmetler Uzmanı Elvan Akçil’den görüşler aldık.

Geri dönüşümü olmayan hasar bırakabiliyor

Aydın Devlet Hastanesine bağlı AMATEM bölümünde görevli hemşire Yasemin Sığırlı bu maddenin vücut üzerindeki etkilerini, “Metamfetaminin vücut üzerinde oldukça zararlı etkileri var. Madde ilk kullanımından itibaren beyinde geri dönüşü olmayan hasar bırakabiliyor. Metamfetamin kalp atış hızı, vücut ısısı, kan basıncı, iştah, dikkat, ruh hali ve şiddetli uykusuzluk durumlarıyla ilişkili tepkileri düzenlemekten sorumlu nörokimyasal mekanizmaları etkileyen güçlü bir merkezi sinir sistemi uyarıcısıdır. Metamfetamin içimi solunumla ilişkili olup akciğer ödemi ve “met ağzı’’ olarak bilinen diş eti dahil dişte çürümelere yol açar. Akut metamfetamin zehirlenmeleri, şiddetli hipotermi, böbrek yetmezliği, felç ve kalp krizine neden olduğu gibi ruh sağlığı üzerinde anksiyete ve şiddet içeren davranışlara sebep olur.” şeklinde açıkladı.

İlk kullanımdan itibaren bağımlı olabilirsiniz

Sığırlı; “Kısa vadede kullanıcılar iştahını kaybeder, daha hızlı nefes alır, tansiyon yükselir, vücut ısısı yükselir ve aşırı terlemeye sebep olur, panik ataklar ve artan uyanıklık yaşanır. Metamfetamin içen kullanıcılar kullandığı ortak aparatlar yüzünden HIV, hepatit B ve C gibi bulaşıcı hastalıklara yakalanabilirler. Uzun vade kullanım durumunda ise ölümcül kilo kaybı, yoğun kaşıntı ve cilt yaraları (özellikle bacak ve yüz bölgesinde) beyin yapısı ve işleyişinde değişiklikler, bilinç bulanıklığı, hafıza kaybı, uyku problemleri, paranoya, halüsinasyon ve ölüm ile sonuçlanabilir.Yapılan son araştırmalarda metamfetamin kullanan kişilerin parkinson hastalığına yakalandığı görülmektedir. Metamfetamin ilk kullanımda bağımlısı olunabilen bir maddedir. Yoksunluk belirtileri ise kaygı, yorgunluk, şiddetli kasılmalar, ağır depresyon, psikoz, yoğun yoksunluk ve metamfetamin aşermesidir.” sözleriyle maddenin kullanıcılar üzerindeki etkilerine dikkat çekti.

AMATEM 1983 yılından itibaren 18 yaş ve üzeri alkol veya madde bağımlısı olan bireylere ayakta ya da yatarak tedavi hizmeti sunan kuruluştur. AMATEM sadece bağımlılara hizmet vermekle birlikte bağımlılıkların önüne geçilmesini de engeller. Bu kapsamda danışmanlık, rehabilitasyon, tedavi hizmetleri bulunmaktadır. Hastalara mahkeme kararı dışında zorunlu bir şekilde tedavi uygulama hakları yoktur, hasta gelip kendi isteğiyle tedavi olmak istediğini belirtmelidir. Hasta bilgileri tamamen gizli tutulup 3. şahıs kişilerle paylaşılmamaktadır. 

Zorunlu tedavi yok

Bağımlılığın tedavi süreci tamamen gönüllü olarak ilerlemektedir. Bazı istisnai durumlar hariç bağımlılar zorunlu tedavi edilmemektedir. Bahar Çağlayan’ın aktardığı bilgilere göre tedavi süreci şu şekilde ilerlemektedir: “Ayakta tedavi sürecinde 1 hafta aralıklarla kontrole çağırıyoruz. Kan ve idrar tahlili yapıyoruz, bağımlının her gelişinde idrar testi yapıyoruz. Psikoloğumuz dosya açıyor ve bazı testler yapılarak bağımlılık oranına ve ne kadar bağımlı olduğuna bakıyoruz. Bağımlılık derecesine bağlı olarak ilaç tedavisine başlıyoruz. Bu ilaçlar bağımlının uyuşturucudan keyif almasını engelliyor ve bağımlı haz alamıyor. İlk etapta 7-10 gün arasında kontrole çağırıp ilaçların etkisine ve tedavi sürecinin nasıl ilerlediğine bakıyoruz. Sonrasında kontroller aylık olarak yapılıyor. Hasta haftanın 4 gününü grup eğitimleri ile geçiriyor. Arada psikolog ile görüşmeler yapılıyor. Hastaya her kontrolünden sonra bir sonraki randevusu veriliyor. Randevu tarihine kadar bir sıkıntı yaşarsa, ilaçlara rağmen canı içmek isterse hemen gelmesini istiyoruz. Zaten telefon numaralarımızı veriyoruz istedikleri zaman bizlere ulaşabiliyorlar. Tedavi süreci genelde 6 ay ile 1 yıl arasında sürüyor. Bazen duruma göre daha kısa veya daha uzun sürdüğü de oluyor. Hastanın durumuna bağlı olarak ilacın dozunu azaltıp arttırılabiliyor, böylelikle en hızlı sonuca ulaşmış oluyoruz. Bu ilaçlar SGK tarafından karşılanan ilaçlar. Aydın’da maalesef yataklı AMATEM yok, ayakta AMATEM var. Hastanın yatarak tedavi görmesi gerekiyorsa çevre illerden (Manisa, İzmir, Denizli) randevu alıp, sırası gelene kadar ayakta tedavi görmeye devam ediyor. Sırası geldiğinde yatarak tedaviye devam ediyor.” 

Başlama nedeni merak ve arkadaş çevresi

“Bağımlıların başlama sebeplerinin en büyük nedeni merak ve arkadaş çevresidir.” diyen Aksakal sözlerine şu şekilde devam etti: “Gençler arkadaş ortamlarına girebilmek için, ‘beni de saysınlar beni de görsünler’ gibi düşünceler yüzünden başlayabiliyorlar. Ülkemizdeki aileler maalesef çok bilinçli değil. Çocuk eğitimi konusunda bilinçsiz bir toplumuz. Anne, babanın bilinçsiz şekilde çocuğu kontrol etmeye çalışmaları, çocuğu kendi bildikleri ile korumaya çalışmaları çocukları, gençleri bu maddelere daha fazla itiyor.”

Çocuklara hobiler kazandırılmalı

“Aile, madde kullanımı hakkında oldukça dikkat etmeli. Çocukları boş bırakmak, ellerine tablet, telefon verip susturmak yerine küçüklükten itibaren yeni aktiviteler yaptırmalı, yeni hobiler edinmelerini sağlamalılar. Hobilerimizi yapmak mutluluk vericidir hobiler sayesinde dopamin salgılarız ve böylelikle mutlu oluruz işte bu yüzden her insanın hobileri olmalıdır. Aileler çocuklarına yüzme, spor, müzik gibi hobilere yöneltebilirler çocuk  mutlu oldukça o aktiviteyi yapmak isteyecektir. Bununla da sınırlı değil aile çocukla beraber vakit geçirmelidir, özellikle ergenlik döneminde arkadaş çevresine dikkat etmelidir. Yanlış arkadaş seçimi bireyin hayatını değiştirebilecek bir durumdur. Oturduğu bölge veya mahalle sıkıntılı, maddenin bol kullanılıp satıldığı bir mahalle ise oradan uzaklaşmalı ve başka bir yere taşınmalıdırlar.” diyen Klinik Psikolog Miray Topaloğlu sözlerine şu şekilde devam etti: “Çocuklarının madde kullandığından şüphelenen aileler bir süre çocuklarını ve hareketlerini izlemelidir. İlla ki belli edecek davranışları olacaktır. Kullanıcılar ceplerinde madde unutabilir, belirli materyalleri evde unutabilirler, gergin, stresli, huzursuz olurlar. Bazen iştahları fazla kapalı olur, bazen ise yemek yemeye doyamaz hale gelirler.”

YEDAM’ın rolü

Yeşilay Danışmanlık Merkezinde görevli Sosyal Hizmet Uzmanı Elvan Akçil, Yeşilay Danışmanlık Merkezi hakkında bazı bilgiler verdi. “Biz YEDAM olarak tütün, alkol, madde, internet ve kumar oynama ile ilgili sorunlar yaşayan kişilere ücretsiz psikolojik ve sosyal destek sağlayarak yeniden hayata kazandırılmaları için yardımcı oluyoruz. Aynı zamanda aile ve yakınlarına da destek vererek bozulan yaşam biçiminin onarılmasını sağlıyoruz.” diyen Akçil sözlerine şöyle devam etti: “Hizmetlerimiz ayakta tedavi olarak ilerlemektedir, tamamen gizlilik esası içerisinde çalışıyoruz, burada tedavi gören birinin hiçbir zaman siciline işlemez ve kimse tedavi olduğunu anlayamaz, hizmetlerimiz tamamen ücretsizdir.”

Başvuru yapabilecek kişiler

Tütün bağımlılığı ile mücadele yöntemlerini öğrenmek isteyenler, fazla alkol aldığını düşünen kişiler, madde bağımlılığından arınma ve maddeyi bırakma süreci hakkında bilgi sahibi olmak isteyenler, yoğun internet kullanımından dolayı hayatında sorunlar yaşayan kişiler, kumar bağımlılığı ile nasıl mücadele edeceğine dair bilgi almak isteyen kişiler YEDAM’a başvuru yapabilir. Tedavi sürecinden bahseden Sosyal Hizmetler Uzmanı Akçil: “Bireysel görüşmeler ve grup çalışmaları yapıyoruz, ailelerle görüşmeler gerçekleştiriyoruz, sosyal destek sağlıyoruz, Danışanlarımızın sağlık güvencesi, işsizlik, boş zaman değerlendirmesi gibi sorunların giderilmesinde diğer kurumlarla bağlantı kurup soruna çözüm buluyoruz, Danışmanlarımızı meslek edinme kurslarına çağırıp meslek öğrenmelerini sağlıyoruz”. dedi.

Madde bağımlılığı hem fizyolojik hem psikolojik sorunları beraberinde getirmektedir. Metamfetamin kullanımı beyinde geri dönüşü olmayan hasarlar bırakabileceği için kesinlikle uzak durulması gerekmektedir. 

Haber: Ahmet Turğut