Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
İletişim Fakültesi / Gazetecilik Bölümü
Öğrenci Uygulama Haber Sitesi

Bale İtalya’da başlayıp, Fransa ve Rusya’da gelişen; belli figürlere, adım atışlara dayalı müzikli dans gösterisidir. Peki bu dans türü ülkemizde ve dahası Aydın’da ne kadar ilgi görmektedir? Aileler çocuklarını sanat ve dans türlerinden kaçı ile tanıştırıyor? Tüm bu ve buna benzer soruların cevabı için ilgili kişilerle görüştük.

Bale deyince eminim ki çoğu kişinin aklına ilk olarak sahnede yer alan; ince bir yapıya sahip, tüllü eteği olan, saçı sıkı sıkıya toplu ve ayak parmakları üzerinde dans eden bir genç kız gelir. Peki erkekler bu dansın neresinde? Erkekler de en az kadınlar kadar bu dansın bir parçası, bir bütünüdür. Bu branşta yer alan kadınlara nasıl “balerin” deniliyorsa dans eden erkeklerede “balet” denir. Bu kavramları açıklamamızdaki sebep maalesef ülkemizde çoğu kişinin bale branşını cinsiyetleştirmesinden kaynaklı olmasıdır. Bale hakkında merak ettiğimiz bilgileri alabilmek adına öncelikle okulumuz Aydın Adnan Menderes Üniversitesi (ADÜ) Spor Bilimleri Fakültesi Jimnastik Bölümü Öğretim Görevlisi Elçin Savaş ve Aydın’da bulunan Akademiden Kültür ve Sanat Okulu’nda eğitmenlik yapan Nalan Çiftçi ile bir sohbet gerçekleştirdik.

Sanatın vücut bulmuş hali

Balenin birden çok sanatın ahenkli bir birleşimi olduğunu düşünürsek bu konuda Çiftçi, “Bale mimik, müzik, duygu ve dekor sanatlarının ileri standartta birleştirilerek ortaya çıkan bir tiyatro gösterisi olarak tanımlanabilir. Asıl eleman olarak kullanılan dans aslında İtalyanca’da dans anlamına gelen “ballo” ya da “balletto” sözcüğünden türetilmiştir. Bununla birlikte bale bir gösteri sanatı olmasından dolayı koreografi ve müzikten oluşmaktadır.” diyerek balenin ne olduğunu açıkladı. Peki bunlar ile birlikte her meslek dalında olduğu gibi bale de içinde birçok unsur barındırmaktadır. “Balenin temel unsurları nelerdir?” sorusuna daha önce yaptığı araştırmalar sonucunda edindiği bilgiler ışığında Çiftçi, “Bale pozisyonlar ve adımlar, barre çalışmaları, merkez çalışmalar, repertuarın öğrenilmesi gibi temel unsurların olduğu bir daldır. Bunlara genel hatları ile değinecek olursak; plie (dizlerin bükülmesi), tendu (ayağın yere sürtülerek uzatılması), degage (ayağın yerden hafifçe kaldırılması) gibi temel hareketlerdir. Dansçının vücut ağırlığını dengede tutmasına yardımcı olan barre üzerinde yapılan egzersizler, dansçının dengesini geliştirmek ve daha karmaşık hareketlere geçiş yapabilmek için merkezde yapılan çalışmalar, bale repertuarındaki öğelerin öğrenilmesi ve klasik hikayeleri anlatan koreografileri içerir. Bununla birlikte sürekli teknik gelişim ve yeni hareketlerin öğrenilmesi, hareketlerin müzikle senkronize edilmesi, dansların duygu ve hikaye anlatımıyla zenginleştirilmesi de balenin olmazsa olmaz unsurlarını oluşturmaktadır.” diyerek bizleri ve okuyucularımızı bilgilendirdi. 

Özgünlüğün branşı: Bale

Bale tek başına bir sanat dalı olmamakla birlikte içinde barındırdığı unsurları ile de dikkat çekmektedir. Bu da balenin birden fazla tür ve şekillerde karşımıza çıkmasını sağlamıştır. Bale türleri nelerdir, klasik balenin modern baleye dönüşmesindeki sebep nedir ve bu dönüşüm hakkındaki düşünceleriniz nelerdir sorumuza Çiftçi, “Kısaca klasik bale, modern bale ve Rus balesi olmak üzere üç türü vardır. Bu türlerden biri olan klasik balenin modern baleye dönüşmesinin temel sebebi 20. yüzyılın başlarında balede yaşanan yenilikçi ve özgürleşme hareketleridir diyebiliriz. Bu dönemde klasik balenin katı kuralları ve yerleşik kalıpları sorgulanmaya başlanmış ve dansçılar kendilerini daha özgürce ifade edebilecekleri bir sanat anlayışı arayışına girmişlerdir. Bu arayış modern balenin doğuşuna ve gelişmesine yol açmıştır. Bale dansçıların belli kalıplara sıkışıp kalmasındansa kendilerini özgürce ifade ettikleri ve yenilikçi yaklaşmalarını ortaya koyabildikleri bir branştır. Bununla birlikte balenin sınırlarını aşarak daha geniş bir yelpaze oluşturmasının ve seyir keyfinin artmasının da gerektiğini düşünüyorum. Bunun da etkisi ile seyirci farklı duyguları aynı anda hissetmeye ve farklı düşünmeye başlayacaktır.” şeklinde bilgilerini ve düşüncelerini ifade etti. “Balenin kültürümüze sonradan geldiği için insanların bale hakkında bilgisi diğer birçok dansa göre daha azdır. Bale eğitimine başlama yaşı olarak 3 yaş denilsede çoğu bale okulu 4 yaş itibariyle baleye öğrenci kabul eder. Hareket etmeye engel sağlık problemi olmayan 18 yaş üstü herkes yetişkin bale yapabilir. Bunu öğrenen Aydın halkı bale eğitimi konusunda daha çok talep göstermektedir.” diyen Çiftçi, bale hakkındaki yanlış bir bilgiyi ve ön yargıyı da kırmaktadır. Çoğu kişi balenin aslında sadece küçük yaşlarda başlanması gerektiğini, yetişkin bir bireyin baleye başlayamayacağını düşünmektedir ancak Çiftçi’nin yaptığı açıklamaya bakacak olursak bunun gerçekte böyle olmadığını görebiliriz.

Bale ve kültür

Balenin kültürümüze sonradan geldiğini dile getirmiştik. Bale kültürümüze nasıl yansımıştır sorumuza Çiftçi, “Günümüzde bale Türk toplumu tarafından kabul görmüş ve yaygınlaşmış bir sanat dalı haline gelmiştir ancak balenin daha geniş kitlelere ulaşması ve toplumun her kesiminde tanınması için çalışmaların devam etmesi gerekmektedir. Balenin Türk toplumundaki yeri hem kültürel hem de sanatsal açıdan oldukça önem arz ediyor. Daha da yaygınlaşması ve genç nesillere aktarılması gereken bir sanat dalı olarak değerlendirilmelidir. Bu alanda daha fazla bilgilendirme çalışmaları yapılmalı, bale hakkında doğru bilgiler aktarılmalı. Ön yargı oluşturan yanlış bilgiler, düşünceler ortadan kaldırılmalı. Örneğin; afişler, broşürler, tanıtıcı reklamlar ve bilbordlarla tanıtımlar yapılabilir.” diyerek cevapladı. Burdan da balenin kültürümüze ne şekilde yerleştiğini öğrenmiş olduk. Bunca şey arasında sizce bale diğer sanat dalları ile ne kadar iç içedir? Bu konuda Savaş, “Balenin sürekli diğer sanat dallarıyla iç içe olduğu görülmektedir.” dedi. Bunların yansımaları hakkında neler düşünüyorsunuz sorumuza Savaş, “Balenin diğer sanat dallarıyla iç içe olması bale performansının daha zengin ve etkileyici olmasını sağlar. Bale sanat dallarının kesişimi gibi görülebilinir ya da sanat dalları bir araya gelince tüm eksiklerin kapandığını seyir zevkinin ve uyandırılan tüm duyguların doruklara çıktığı görülebilir. Balenin müzik ve tiyatroyla arasındaki ilişkiye bakıldığında, müzik ile bale duygusal anlatımları beden diliyle birleştirerek izleyiciye bütünsel bir deneyim sunar. Dekor ve sahne düzeni ise dansın anlamını vurgulayan görsel bir şölen oluşturur ayrıca tiyatro ile olan etkileşimi sayesinde bale, hikaye anlatımı ve karakter gelişimi açısından daha derin bir boyut kazanır. Bu nedenle bale sadece bir dans türü değil aynı zamanda kültürel ve duygusal bir deneyim alanıdır.” diyerek bale ve diğer sanat dallarının birbirleri ile ilişkisi hakkındaki merakımızı giderdi. 

Sporun baleye yansıması

Her spor dalı bir sanatı simgeler ancak genel hatları ile bakacak olursak balenin spor ile ilişkisi hakkında nasıl bir değerlendirme yapılabilir? Sorumuza karşı Savaş, “Spor dallarından biri olan jimnastik aslında diğer spor branşlarına oranla bale ile daha çok benzerlik göstermektedir. Bunun sebebi ikisinin birer sahne gösterisi niteliği taşıyan branşlar olmasıdır. Benim de jimnastik antrenörü olduğumu tekrardan belirterek, jimnastik branşının baleye bir zemin hazırladığını söylemek mümkündür. Bale kasların güçlenmesini ve esnekliğin artması, duruş bozukluklarını düzeltilmesine yardımcı olur. Bu nedenle bale bir spor dalı olarak da kabul edilebilir. Çoklu görev gerektiren hareketler içerir. Bu durum koordinasyonu ve dengeyi geliştirir. Bale aynı zamanda soyut düşünme becerisini, yön bulma yeteneğini ve konsantrasyonu da artırır. Diğer spor branşlarıyla ilişkisine bakıldığı zaman temelinde bale olan bir öğrenci fiziksel gelişimin yanı sıra, bilişsel ve duyusal anlamda da geliştiği için farklı bir branşa yöneldiğinde zorluk çekmeden adapte olabilir. Çoğu zaman bale ve jimnastik branşının aynı olduğu düşünülür lakin her ne kadar güç ve esneklik benzerlik göstersede teknik anlamda birbirinden oldukça farklı iki branştır.” diyerek balenin hem spor hem de jimnastik branşı ile benzer ve farklı yönlerine de değinerek düşünceleriyle birlikte bildiklerini aktardı.

Bale, sanata veya spora ilgisi olan her bireyin ister çocuk ister yetişkin olsun başlayabileceği bir branştır. İsterseniz bunu günlük hayatınızdan bir kaçamak olarak, isterseniz bir hobi olarak hayatınıza dahil edebilirsiniz. Sadece dans olarak değil hem duyusal hem de fiziksel olarak birçok katkısını göreceksinizdir. Bu konuda bizlere bilgiler verip değerli düşüncelerini paylaşan Elçin Savaş ve Nalan Çiftçi’ye çok teşekkür ederiz.

Haber: Ahmet Çetin