Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
İletişim Fakültesi / Gazetecilik Bölümü
Öğrenci Uygulama Haber Sitesi

Telif, bir eserin sahibi üzerinde oluşturduğu haklar bütünüdür. Bu haklar sayesinde, başkalarının o eserleri çalması, kopyalaması ve değiştirmesi engellenir. Dijital platformların ve sosyal medyanın yükselişiyle birlikte telif hakları ihlali konusunda önemli sorunlar ortaya çıkmaya başlamıştır. İçerik üreticileri, kitap, müzik ve film dünyasında eserlerin korunması adına nasıl adımlar atılmakta ve insanları bilinçlendirmek adına neler yapılmakta, merak edilen konular arasındadır.

Günümüzde telif hakkının suistimal edildiği görülmektedir. Bununla ilgili kurumlar oluşturulmakta; planlamalar, projeler hatta yarışmalar bile düzenlenmektedir. Bu kurumların ilk sırasında yer alan Radyo Televizyon Yayıncıları Meslek Birliği (RATEM), 5846 kanuna göre kurulmuş meslek birliğidir. Korsanla mücadele ve telif haklarının korunması gibi konular üzerine çalışmaları bulunmaktadır. RATEM Kurulu Başkanı olan Mehmet Aydın Şerbetçioğlu ile yaptığımız bu söyleşide, telif hakları bilincinin oluşturulması adına neler yapıldığı ve RATEM’in etkisinin nasıl olduğunu konuştuk.

Kendinizden bahsedebilir misiniz?

Ben Aydın Şerbetçioğlu, 30 senedir radyo yayıncılığı yapıyorum. Reklam ajansım, 2 radyom ve 2 tane de haber sitem bulunmaktadır. İnternet haber sitelerimden biri ulusal boyutta, diğeri ise Kayseri haberleri ile ilgili. 2001 yılında Radyo Televizyon Yayıncıları Meslek Birliği kurulurken ilk üye olan yayın kuruluşlarından birisiyim. RATEM’e üye olduktan sonra, 2003-2004 yılları gibi RATEM’in yönetim kurulunda yer almaya başladım. RATEM’in yönetim kurulu üyeliği, başkan yardımcılığı derken 2020 yılında da üyelerimiz RATEM Yönetim Kurulu Başkanı olmamı talep etti. O zamandan beridir RATEM Kurulu Başkanlığı yapmaktayım.

RATEM Nedir?

RATEM 5846 sayılı kanuna göre kurulmuş bir meslek birliğidir. Yani yarı kamu niteliği taşımaktadır. İdari ve mali açıdan Kültür Turizm Bakanlığına bağlıdır. Bu açıdan kamu kurumları gibi denetime tabi olduğumuz için kamu disiplini içerisinde faaliyetlerimizi sürdürmemiz gerekiyor. Sonuçta biz “Aklıma bir fikir geldi”, “İF TV”  gibi uluslararası projeleri Kültür Turizm Bakanlığımızın destekleri ile yaptık. “Aklıma Bir Fikir Geldi” gibi üniversite öğrencilerine yönelik projemizi de Kültür Turizm Bakanlığımızın destekleri ile yapıyoruz. Buna artı olarak UNESCO ve Yargıtay da bu projeye destek vermektedir. Bizim asli görevimiz, üyelerimiz olan TRT başta olmak üzere, sayısı yaklaşık 725’e yakın birçok ulusal, yerel ve bölgesel radyoların telif haklarını yayınlarından kaynaklı teliflerine lisanslama yapmak. Mesela halka açık yerler olan hastane ya da otelde bir televizyon bulunuyorsa ve turizm işletmeleri radyo televizyon yayını kullanıyorsa biz lisanslama yapıyoruz, bu lisanslama yapıldıktan sonra üyelerimize dağıtıyoruz. Radyo televizyon yayıncılığının sorunları, kanun çalışmaları, üyelerimizin farklı kurumlarla yaşamış olduğu sıkıntılar ve sorunları da çözmek bizim yaptığımız ana uğraşlardandır.

RATEM’ in Radyo Televizyon Üst Kuruluşundan (RTÜK) etki ve yetki anlamında farkı nedir?

Radyo Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) anayasal bir kuruluştur. Anayasa ile kurulmuş bu sektörü düzenleyen ve denetleyen resmi bir kurumdur. RTÜK ile farkımız, bizi ve yayın kuruluşlarımızı düzenleyen ve denetleyen üst kuruluş olmasıdır. Biz RTÜK ile aynı kategoride değiliz. Bizim RTÜK ile istişare halinde birlikte birçok projemiz bulunmaktadır. Oluşabilecek radyo ve televizyon yayıncılığının geliştirilmesinde ve sorunların çözülmesinde birlikte hareket ettiğimiz resmi kurumdur.

RTÜK ile iş birlikleriniz bulunuyor mu?

RTÜK ile istişare halinde birlikte birçok projemiz bulunmaktadır. Kültür Turizm Bakanlığımızla da projelerimiz bulunmaktadır. Asya Pasifik Yayıncılar Birliği, 65 üyenin bulunduğu televizyon kuruluşlarının içinde olduğu Yayıncılar Birliğinin gözlemci üyesiyiz. Orada muhtelif komiteler bulunuyor. Telif ve Hukuk komitesinde de etkin durumdayız.  Dünya Fikir Mülkiyet Örgütü, Birleşmiş Milletlere bağlı Dünya Ticaret Merkezinin bir alt kuruluşu olan Dünya Fikri Mülkiyet Örgütünde de temsilciliğimiz var. Orada da gözlemci katılımcı üyeyiz.

Aklıma Bir Fikir Geldi Üniversiteler Arası İletişim Fikirleri yarışması hakkında biraz bilgi verebilir misiniz? Bu yarışmanın amacı nedir, neyi hedeflemektesiniz?

Biz yarışmanın amacı için her şey bir fikirle başlar diyoruz. Korsanla nasıl mücadele edilebilir ve bir ürünün sahibinin hakları nasıl korunur, bu fikirlerle yola çıktık. Mesela biri müzik dinleyecekse, yayın izni almış platformlardan, radyolardan ve televizyonlardan dinleyebilir. Korsan dinleyemez. Bütün televizyon kanallarının platform uygulamaları var. TRT’nin “Tabii” uygulaması bu platformlara örnek verilebilir. TRT’yi internet ortamında ya da cep telefonundan dinlemek istiyorsan “Tabii” uygulamasını kullanabilirsin. Ancak cüzi fiyatlarını ödememek için, internet ortamında bulunan diğer sitelerden seyretmeye çalışıyorlar. Başka örnek verirsek, bir sanatçının yazmış olduğu kitabı yayınevinden almaktansa, tezgahlarda korsan yayınlanmış hali satın alınıyor. Orada 3 TL, burada 1 TL daha ucuz diye tezgah tercih ediliyor. İşte burada hedefimiz, 16 senedir Kültür Turizm Bakanlığı ile birlikte telif bilincinin en önemli ayağı olan üniversite öğrencilerine bunu aktarmak. Üniversite öğrencilerimiz meslek sahipleri olduktan sonraki süreçte, nasıl kendilerinin ve başkalarının telif haklarına saygı duyulması gerektiği bilgisinin aşılanması anlamında bu projeyi yapmaktayız. Bütün üniversite öğrencilerine yönelik yaptığımız projede; gazete, dergi, radyo, televizyon, yeni medya ve çizgi film animasyon dallarında yarışma yapıyoruz. Öğrenciler bir, iki ya da daha fazla kişi ile oluşturdukları ekiplerle birlikte belirlenen dallardan bir tanesini seçip eser oluşturup gönderiyor. Üniversite öğrencileri ile birlikte asıl hedef kitlemiz olan Türkiye geneline telif bilgisini yerleştiriyoruz. Kul hakkına saygıyı öğretmeyi ve bunun algısını oluşturmaya çalışıyoruz.

Öğrencileri bu yarışmaya yönlendirilmek ve katılımını artırmak için neler yapılmaktadır?

Öğrencileri bu yarışmaya yönlendirmek için yaptığımız en önemli çalışmamız, 2018 yılında başlatmış olduğumuz üniversiteler ziyaretidir. Daha fazla katılımcı artırabilmek ve “Aklıma Bir Fikir Geldi” projemizi tanıtabilmek adına üniversitelerle birebir ziyaretlerde bulunmamız gerektiğini düşünüyoruz. Şimdiye kadar 44 üniversiteyi ziyaret ettik. Önceden üniversite dekanlarını ve rektörlerini ziyaret ederek afiş bırakıyor ve katılımların yapılmasını sağlıyorduk. Üniversitelerde paneller hazırlayıp, sergiler yapalım dedik. Böylece öğrencilerimiz, birebir inceleyip nasıl projelerin ortaya çıktığını görecektir. Hatta o anda öğrencinin aklında bir fikir dahi oluşabilir. Birçok üniversiteden yıllık ortalama 500-700 arası eser bize ulaşıyor. Kısaca bu fikirle yola çıktık, siz öğrencilerden de yarışmaya katılımınızı bekliyoruz.

RATEM’in yayıncılık sektöründeki gelişim ve sorunlar konusunda büyük bir rolü oynadığı, yayıncıların haklarını savunarak sektörü daha sağlıklı bir hale getirmeyi amaçladığını görmekteyiz. Bu konular üzerinde sorularımıza içtenlikle cevap veren ve keyifle geçen bu söyleşi için RATEM Kurulu Başkanı Mehmet Aydın Şerbetçioğlu’na çok teşekkür ediyoruz.

Haber: Elif Erar