Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
İletişim Fakültesi / Gazetecilik Bölümü
Öğrenci Uygulama Haber Sitesi

Meslek hastalıkları, belli bir meslek veya iş dalıyla ilişkilendirilen sağlık sorunlarıdır. Çalışanlar iş yerinde maruz kaldıkları çeşitli risk faktörleri nedeniyle bu hastalıklara yakalanabilirler. Kimyasal maddelere, tozlara, gürültüye, titreşime veya diğer işyeri koşullarına uzun süre maruz kalmak meslek hastalıklarına neden olabilir. İş sağlığı ve güvenliği önlemleri, riskleri en aza indirme ve çalışanları koruma amacıyla uygulanır. İş dünyasında artan meslek hastalıkları, çalışanların sağlığını tehdit eden önemli bir sorun olarak görülmektedir. 

Bu haberimizde Aydın Adnan Menderes Üniversitesi’nde, iş yeri hekimi olarak görev yapan Doç. Dr. Pakize Özçiftci Yılmaz meslek hastalıklarıyla ilgili sorularımızı yanıtladı.

Kendinizi tanıtır mısınız?

Ben Pakize Özçiftci Yılmaz. 1982 yılında Aydın ilinde doğdum. 2006 yılında Hacettepe Tıp Fakültesi'nden mezun oldum. 2012 yılında Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Göğüs Hastalıkları Ana Bilim Dalı'nda göğüs hastalıkları uzmanlığımı tamamladım. İki yıl boyunca Hakkari Devlet Hastanesi'nde görev aldım. Ardından Van Eğitim ve Araştırma Hastanesi'nde göğüs hastalıkları uzmanı olarak çalıştım. 2014 yılında Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi Yoğun Bakım Yan Dal Eğitim Programı'nı kazanarak yan dal eğitimime başladım. 2020 yılına kadar Aydın Devlet Hastanesi'nde yoğun bakım uzmanı olarak görev yaptım. 2020 yılında Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Anesteziyoloji ve Reanimasyon Ana Bilim Dalı'nda doktor öğretim üyesi olarak göreve başladım. 2022 yılında yoğun bakım doçenti unvanını aldım. 2023 yılından itibaren Aydın Adnan Menderes Üniversitesi'nde hem öğretim üyesi hem iş yeri hekimi olarak görev yapmaktayım.

Meslek hastalıkları nedir ve nasıl tanımlanır?

Bir kişinin mesleği veya işi nedeniyle maruz kaldığı çevresel faktörler veya çalışma koşulları sonucu gelişen hastalıklardır. İşle doğrudan ilişkilidir. 

Çalışma ortamında hangi etkenler meslek hastalıklarına yol açabilir? 

Çalışma ortamında meslek hastalıklarına neden olan faktörler vardır. Zehirli gazlar, tozlar, buharlar ve sıvılar gibi kimyasal maddeler çalışanları etkileyebilir. Aşırı gürültü, titreşim, aşırı sıcak veya soğuk hava, radyasyon gibi fiziksel etmenler meslek hastalıklarına sebep olur. Bakteri, virüs, mantar ve diğer mikroorganizmalar, çalışanlarda bulaşıcı hastalıklara yol açabilir. Uygunsuz çalışma istasyonları, tekrarlayan hareketler ve ağır yük kaldırma gibi faktörler, işyerinde ergonomik sorunlara sebep olabilir. Yüksek stres seviyeleri, uzun çalışma saatleri ve zorlu çalışma koşulları gibi psikososyal etmenler, çalışanların zihinsel ve duygusal sağlığına zarar verir. Bu etmenlere karşı alınacak uygun önlemler, çalışma ortamında meslek hastalıklarını azaltmaya yönelik önemli adımlardır.

Hangi mesleklerde meslek hastalığı riski daha yüksektir?

Madencilik ve taş ocakçılığı işlerinde çalışan kişilerde, solunum yolu hastalıkları ve işitme kaybı riski bulunmaktadır. İnşaat sektöründe deri hastalıkları ve iskelet sistemi rahatsızlıkları riski yüksektir. Sağlık ve laboratuvar alanında çalışanlar, enfeksiyonlar ve kimyasallar nedeniyle risk altındadır. Tarım işçiliği sektöründe meslek hastalığına solunum yolu hastalıkları örnek verilebilir. Metal işleri ve kaynak sektöründe ise solunum yolu hastalıkları ve yanık riski bulunmaktadır. Tekstil sanayisinde deri hastalıkları ve solunum yolu hastalıkları ortaya çıkar. Uzun süreli bilgisayar kullanımı gerektiren mesleklerde en sık göz yorgunluğu ve ergonomik problemler görülmektedir. Meslek hastalıklarının belirtileri, maruz kalınan risk faktörlerine ve hastalığın türüne göre değişebilir. Ancak yaygın belirtiler arasında solunum problemleri, deri problemleri, işitme kaybı, kas-iskelet sistemi sorunları, göz problemleri, psikolojik etkiler, genel yorgunluk ve halsizlik bulunmaktadır.

Meslek hastalığının erken teşhisi ve önlenmesi neden önemlidir? 

Meslek hastalığının erken teşhisi ve önlenmesi sağlık sorunlarının ilerlemesini önler. Erken teşhis durumun kötüleşmesini ve kronik hale gelmesini engeller. Erken müdahale, tedavi başarısını artırır ve iyileşme süresini kısaltır. Sağlıklı çalışanlar iş gücü verimliliğini ve sürekliliğini artırır. Uzun vadeli sağlık maliyetlerini azaltır. Örneğin, kronik hastalıkların tedavisi genellikle daha pahalıdır. Erken müdahale bireylerin genel sağlık ve yaşam kalitesini korumalarına yardımcı olur. Önleyici tedbirler diğer çalışanların da benzer sağlık sorunları yaşamasını önler. 

İş sağlığı ve güvenliği önlemleri meslek hastalıklarını engellemek için nasıl kullanılabilir? 

İş sağlığı ve güvenliği önlemleri, meslek hastalıklarını engellemek ve çalışanların güvenliğini sağlamak için çeşitli şekillerde kullanılabilir. İş yerinde tehlikelerin ve potansiyel risklerin tespit edilmesi sağlık ve güvenlik önlemlerinin temelini oluşturur. Çalışanlara düzenli olarak iş sağlığı ve güvenliği eğitimi verilmesi, riskler konusunda çalışanların bilinçlenmesini sağlar. İhtiyaç duyulan durumlarda uygun kişisel koruyucu ekipmanların (maske, gözlük, eldiven vb.) kullanılması, potansiyel tehlikelere karşı koruma sağlar. İş istasyonlarının ergonomik olması ve uygun oturma ve çalışma pozisyonlarının sağlanması, çalışanların fiziksel sağlığını korur. Çalışanların düzenli sağlık kontrollerinden geçirilmesi olası sağlık sorunlarının erken teşhisini açısından oldukça önemlidir. İş yerinde yeterli havalandırma ve aydınlatmanın sağlanması çalışma ortamının sağlıklı ve güvenli olmasına yardımcı olur. Tehlikeli maddelerle çalışma durumlarında maruziyeti en aza indirecek önlemler alınarak çalışanların sağlığı korunur. Çalışma saatlerinin düzenlenmesi ve mola zamanlarının uygun şekilde planlanması çalışanların stresle başa çıkmasına destek olur. Yangın, sızıntı gibi acil durumlara yönelik planların oluşturulması ve düzenli olarak çalışanlara eğitim verilmesi, hızlı müdahale imkanı sunar. Bu önlemler, iş yerindeki sağlık ve güvenlik risklerini azaltarak meslek hastalıklarının önlenmesine etki eder. İşverenlerin ve çalışanların bu önlemlere uyum göstermesi, sağlıklı ve güvenli bir iş ortamının sürdürülebilirliğini sağlar.

Meslek hastalıkları konusunda farkındalığı artırmak için neler yapılabilir? 

Meslek hastalıkları konusunda farkındalığı artırmak amacıyla çeşitli adımlar atılabilir. Eğitim ve bilgilendirme programları düzenlenerek çalışanlara iş sağlığı ve güvenliği konularında bilgi verilebilir. Bilgi materyalleri dağıtımı, broşürler, posterler ve çevrimiçi kaynaklar aracılığıyla bilgiye daha geniş bir kitleye ulaştırabilir. Sağlık taramaları ve seminerler düzenleyerek düzenli kontroller ve bilgilendirici etkinliklerle çalışanların sağlık durumu takip edilebilir. Medya ve kampanyalar yoluyla televizyon, radyo, sosyal medya ve diğer platformlarda farkındalık kampanyaları yürütülerek geniş kitlelere ulaşılabilir. İş yerinde risk değerlendirmesi yaparak potansiyel tehlikeler belirlenir ve bu konuda bilinç oluşturulabilir. Çalışan temsilcileri ve sendikalar aracılığıyla çalışanlara bilgi ve destek sağlanabilir. Bu adımlar meslek hastalıklarının ciddiyetini vurgulamak ve çalışanların sağlığını korumak için etkilidir.

Meslek hastalığı riskini en aza indirmek için çalışanlar ne yapabilir? 

Çalışanlar mesleki sağlık ve güvenlik eğitimlerine katılarak riskler hakkında bilinçlenmeli ve korunma yöntemlerini öğrenmelidir. İş yerinde gerekli olan kişisel koruyucu ekipmanları düzgün bir şekilde kullanmak, birçok meslek hastalığının önlenmesinde kritik öneme sahiptir. Bu ekipmanlar kulaklık, maske, koruyucu gözlük, eldiven gibi malzemeler olabilir. İş yerindeki sağlık ve güvenlik kurallarına uymak, riskleri azaltmada etkilidir. Bu, tehlikeli maddelerle doğru şekilde çalışmayı, makine güvenlik talimatlarına uymayı ve tehlikeli durumları rapor etmeyi içerebilir. Uzun süreli oturma, tekrarlayan hareketler veya yanlış vücut duruşları gibi ergonomik riskler, meslek hastalıklarına yol açabilir. Doğru ergonomik uygulamalar ve ara verme alışkanlıkları meslek hastalıkların önlenmesinde yardımcı olabilir. İş yerindeki stres hem fiziksel hem de zihinsel sağlık sorunlarına yol açabilir. Stres yönetimi teknikleri ve iş-yaşam dengesine dikkat etmek gerekir.

Meslek hastalığına yakalanan bir çalışanın hakları ve işverenin sorumlulukları nelerdir? 

Çalışan, gerekli tıbbi tedavi ve rehabilitasyon hizmetlerine erişim hakkına sahiptir. Meslek hastalığı nedeniyle işten ayrı kalmak zorunda kalan çalışanlar için belirli bir süre boyunca iş güvencesi ve hastalık izni sağlanır. Bazı durumlarda çalışanlar meslek hastalıkları nedeniyle tazminat veya diğer finansal destekleri talep edebilir. Çalışanlar, meslek hastalıklarının nedenleri ve önlenmesi hakkında bilgi alma hakkına sahiptir. Sağlık durumlarına uygun hafifletilmiş veya farklı iş koşullarında çalışmayı talep edebilir. İşverenler, çalışanların sağlığını ve güvenliğini koruyacak şekilde çalışma ortamını düzenlemekle yükümlüdür. Meslek hastalıklarının önlenmesi için gerekli risk değerlendirmelerini yapmalı ve uygun önlemleri almalıdır. Gerekli eğitim ve bilgilendirme sağlanmalıdır. İşverenler, meslek hastalığına yakalanan çalışanlara gerekli destekleri sağlamalıdır. Meslek hastalıkları ile ilgili yasal süreçlere (bildirim, tazminat başvuruları vb.) uygun hareket etmelidir.

Ülkemizde meslek hastalıkları konusunda mevcut yasal düzenlemeler nelerdir?

Türkiye'de meslek hastalıkları ile ilgili yasal düzenlemeler, iş sağlığı ve güvenliği kanunları çerçevesinde şekillenmektedir. Özellikle 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, işçilere ve işverenlere birçok yükümlülük getirmekte ve bu alandaki düzenlemeleri belirlemektedir. İşverenlerin, iş kazaları ve meslek hastalıklarından doğan sorumlulukları, bu kanun ve Türk Borçlar Kanunu kapsamında düzenlenmiştir.

Meslek hastalıkları hakkında bilgi paylaşımı yapan kaynaklar ve kuruluşlar hangileridir?

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı, politikaları ve meslek hastalıkları hakkında bilgilendirme yapar. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), meslek hastalıklarıyla ilgili istatistikler, tanımlar ve sigortalı hakları hakkında bilgiler sunar. Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, kamu sağlığı ve meslek hastalıkları konusunda araştırmalar ve yayınlar yapar. Türkiye İş Kurumu (İŞKUR), iş sağlığı ve güvenliği eğitimleri ve meslek hastalıkları konusunda farkındalık yaratıcı faaliyetler düzenler. Türk Tabipler Birliği, sağlık sektörü çalışanlarının meslek hastalıkları ve genel sağlık sorunları hakkında bilgilendirme yapar. Üniversitelerin İş Sağlığı ve Güvenliği Bölümleri, akademik çalışmalar ve araştırmalar yaparak meslek hastalıkları konusunda bilgi üretir. Sivil toplum kuruluşları ve meslek odaları gibi kuruluşlar meslek hastalıkları konusunda araştırmalar yapar ve kampanyalar düzenler. 

Aydın Adnan Menderes Üniversitesi'nde İş yeri Hekimi olarak görev yapan Pakize Özçiftci Yılmaz’a meslek hastalıkları hakkında aktardığı değerli bilgiler için teşekkürlerimizi sunuyoruz.

Haber: Esra Yiğen