Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
İletişim Fakültesi / Gazetecilik Bölümü
Öğrenci Uygulama Haber Sitesi

Kâğıdın dansı olarak adlandırılan Kat’ı Sanatı, Osmanlı’dan günümüze uzanan bir tutku. Kanuni Sultan Süleyman’ın hayran kaldığı bu sanat, görme engelli sanatçı Ali Üsküdari’nin azmiyle de tarihe geçti. İşte Kat’ı Sanatı’nın büyüleyici hikayesi...

Kâğıdın incecik kesilerek adeta dans edercesine şekillendiği bir sanat düşünün… Desenler, çiçekler, hat yazıları ve figürler ustalıkla kesilip bir araya getiriliyor. İşte bu, Kat’ı Sanatı. Osmanlı’dan günümüze uzanan bu sanat, sadece bir el işçiliği değil, aynı zamanda bir tutku ve sabrın hikayesi. Kanuni Sultan Süleyman’ın bir sanatçının eserine hayran kalmasıyla başlayan bu yolculuk, Ali Üsküdari’nin sanatıyla devam etmektedir. Günümüzde ise bu sanat, Nesibe Özlem gibi ustaların ellerinde yeniden hayat buluyor.

Kanuni Sultan Süleyman’ın hayran kaldığı sanat

Kanuni Sultan Süleyman Dönemi’nde, sarayda Kat’ı Sanatı ile uğraşan bir sanatçı, padişah için özel bir eser yaratmıştı. İnce kâğıt üzerine oyma tekniğiyle yapılan bir bahçe tasviri... Çiçekler, ağaçlar ve kuşlar o kadar gerçekçiydi ki, padişah eseri görünce hayran kaldı. Ancak hikâyenin en ilginç kısmı, eserde rüzgarla uçuşan çiçeklerin padişaha hayatın geçiciliğini hatırlatmasıydı. Sanatçı, “Bu eser, geçiciliğin ve ölümlülüğün bir sembolüdür.” diyerek padişahı derinden etkiledi. Bu olay, Kat’ı Sanatı’nın sadece bir el sanatı değil, aynı zamanda felsefi bir anlatım aracı olduğunu gösteriyor.

Görme engelli sanatçı Ali Üsküdari’nin azmi

18.yüzyılda İstanbul’da yaşayan Ali Üsküdari, Kat’ı Sanatı’nın en önemli temsilcilerinden birisiydi. Özellikle Hat Sanatı ile Kat’ı Sanatı’nı birleştirerek eşsiz eserler ortaya çıkardı. Ancak onun hikayesini ilginç kılan şey, görme engelli olmasına rağmen bu sanatı icra etmesiydi. Parmak uçlarıyla kâğıdın dokusunu hissederek ve zihninde canlandırdığı desenleri keserek muhteşem eserler yarattı. Üsküdari’nin azmi, Kat’ı Sanatı’nın sadece teknik beceri değil, aynı zamanda bir tutku ve hayat felsefesi olduğunu gösteriyor. Bugün onun eserleri, Topkapı Sarayı Müzesi ve Türk İslam Eserleri Müzesi’nde sergileniyor.

Kat’ı Sanatı’nın günümüzdeki temsilcisi: Nesibe Özlem

Kat’ı Sanatı’nın günümüzdeki temsilcilerinden biri olan Nesibe Özlem, bu kadim sanatın inceliklerini ve geleceğini anlattı. Özlem, Dokuz Eylül Üniversitesi El Sanatları Bölümü mezunu ve Halk Eğitim Merkezi’nde eğitimci olarak görev yapıyor. Kat’ı Sanatı’nın Osmanlı’dan günümüze nasıl bir yolculuk geçirdiğini anlatan Özlem, “Kat’ı Sanatı, bir resmin boyutlandırılarak perspektif kazandırılması ve hareketliymiş gibi görünmesini sağlayan bir sanat dalıdır. Osmanlı Dönemi’nde taş ve ağaç üzerine yapılan bu sanat, günümüzde karton gibi farklı malzemelere uyarlanmış durumda. Biz de karton üzerine boyut vererek bu sanatı icra ediyoruz.” sözlerini söyledi.

Sabır ve ince işçilik gerektiren bir sanat

Özlem, Kat’ı Sanatı’nın ince işçilik ve sabır gerektiren bir süreç olduğunu vurguluyor. Bir eserin ortaya çıkması için en az 12 kat kartonun tek tek kesilip işlendiğini belirten Özlem süreci, “Bu iş, oldukça ince işçilik gerektiriyor ve uzun zaman alıyor. Örneğin bir resim için en az 12 kat karton gerekiyor. Bu 12 kat tek tek kesiliyor, işleniyor ve boyutlandırılıyor. Her katın arasında en az yarım saat ile kırk dakika arasında kuruması için beklemek gerekiyor. Bu durum da sabır isteyen bir sürece dönüşüyor.” sözleriyle açıkladı.

Kat’ı Sanatı’nın büyüleyici etkisi

Kat’ı Sanatı, insanlar üzerinde büyüleyici bir etki yaratıyor. Ancak Özlem, bu sanatın günümüzde yeterince tanınmadığından bahsederek, “Resimleri görenler büyük bir hayranlık duyuyor, ancak bu sanat çok yaygın değil. Bu işin çok fazla ustası yok ve çok az kişi tarafından biliniyor. Ancak bu sanata başlayanlar genellikle bırakamıyor. Bir nevi puzzle veya zekâ oyunu gibi bir şey. Yaparken resmin içine giriyorsunuz ve adeta onu yaşıyorsunuz.” dedi.

Terapi etkisi: Stresten uzaklaştırıyor

Özlem, Kat’ı Sanatı’nın terapi etkisi olduğunu da vurguladı, “Bu sanat, sabır ve odaklanma gerektiriyor. Sonuçta ortaya çıkan eserler insanı mutlu ediyor. Birçok kişi bu işi terapi gibi görüyor. Boş vakitlerini değerlendirmek, sosyalleşmek ve rahatlamak için geliyorlar.” diyerek bu sanatın insanlar üzerindeki olumlu etkilerinden bahsetti.

Teknoloji el sanatlarının yerini alamaz

Kat’ı Sanatı’nın geleceği hakkında umutlu olduğunu belirten Özlem, teknolojinin el sanatlarının yerini alamayacağını ifade etti: “Teknolojinin bu sanatları etkileyeceğini düşünmüyorum. El işçiliği her zaman değerini koruyacaktır. Yapay zekâ veya makine üretimi, el emeğinin yerini tutamaz. Özellikle kişiye özel üretilen el işleri, fabrikasyon ürünlerden çok daha değerlidir.”

Nesibe Özlem, Kat’ı Sanatı’nın günümüzde yeniden canlanması için çaba gösteren sanatçılardan biri. Onun çalışmaları, bu kadim sanatın gelecek nesillere aktarılması için önemli bir adım olarak görülüyor. Özlem, bu sanatı yaşatmak ve tanıtmak için eğitimler veriyor ve eserlerini sergiliyor.

Haber: Erdi Maden