Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
İletişim Fakültesi / Gazetecilik Bölümü
Öğrenci Uygulama Haber Sitesi

Her canlının bir yaşam öyküsü vardır. Bu canlılar arasında sadece biz insanoğulları değil, aynı zamanda bitkiler ve hayvanlar da bulunmaktadır. Bu canlılar arasında belki de bizlerin en çok beğendiği, yaşam döngüsü merak konusu olan kelebekler de bulunmaktadır. Biz de kelebekler hakkında daha çok bilgi alabilmek adına bir söyleşi gerçekleştirdik.

“Kelebekler gamsız uçar” denilirmiş. Fakat onların gamsız olduklarını nereden biliyoruz? Belki de dünya içerisinde en kırılgan yapıya sahip olan ve kanatlarının eşsiz güzelliği ile dikkatleri üzerine çeken kelebekler, o kadar da gamsız değillerdir. Buna benzer düşüncelerimiz ve aklımızda dönen sorular için, Konya’da bulunan Tropikal Kelebekler Vadisi’ne bir ziyaret gerçekleştirdik. Burada Baş Biyolog Turgut Tuş ile hem kelebekler hakkında hem de Kelebekler Vadisi hakkında bir söyleşi gerçekleştirdik.

Kelebekler Vadisi’nde bulunan kelebeklerin yaşam döngüsü nasıl oluyor?

Kelebekler Vadisi’nde bulunan kelebekler yaşamlarına yumurta olarak başlıyorlar. Yumurta olarak yaşamlarına başlayan kelebekler daha sonra tırtıl olarak yumurtadan çıkarlar. Tırtıllar yaprak yiyerek gelişir ve büyürler. Yeterince gelişip büyüyen tırtıl, daha sonra pupa ya da halk arasında koza olarak bilinen kapsül içerisine girmeye başlar. Tırtıl pupa içerisinde metamorfoz (başkalaşım) olayını gerçekleştirir. Bizim de kelebek dediğimiz yetişkinlik evresi, pupa içerisinde olur. Metamorfoz süreci bittikten sonra tırtıl, pupayı kırarak kelebek olarak pupadan çıkar. Yetişkin kelebek olarak yaşamına devam ettikten sonra tekrar yumurta oluşumu başlar ve böylece yaşam döngüsü devam eder.

Kelebekler Vadisi’nde bulunan kelebeklerin korunması için yapılan çalışmalar nelerdir?

Kelebekler Vadisi’nde yaşayan kelebekleri korumak için dışarıdan tamamen izole bir ortam sağlanmıştır. Ayrıca giriş ve çıkış kapılarında hava perdelerinin bulunmasından dolayı vadide yaşayan kelebeklerin dışarıya çıkmaları engellenmektedir. Tüm bunlarla birlikte güvenlik ekiplerimiz, 72 kameradan da olası art niyetli kişiler için her ihtimale karşı görevlerinin başındalar. Biz biyologlar ve vadiden sorumlu diğer çalışanlar da sürekli vardiyalı bir şekilde burada bulunmaktayız. Bundan dolayı aksi bir durumda ilk müdahaleyi bizler yapmaktayız.

Kelebekler Vadisi’nde kelebekler insanlara alışabiliyor mu?

Evet, bazı kelebek türleri insanlara alışabiliyor. Kimi kelebekler cinslerinden dolayı kimi ise vadideki koşullardan alışıyor. Sanki kelebekler bir şeyler düşünüyor. Konya Tropikal Kelebekler Vadisi’nde yapılan gözlemler, bazı kelebek türlerinin belirli noktalara düzenli olarak gelme alışkanlığı geliştirdiğini gösteriyor. 

Konya Tropikal Kelebekler Vadisi’nde uzun yıllardır çalışıyorsunuz. Burada kelebeklerin insanlara alıştığına dair gözlemleriniz oldu mu?

Evet, yıllar içinde çok ilginç gözlemler yaptık. Özellikle Morpho peleides türü kelebeklerin belirli saatlerde belirli alanlara gelmeyi alışkanlık haline getirdiğini fark ettik. Sabah saatlerinde, güneş ışığının belirli açılarla vurduğu noktalarda sıkça görülüyorlar. İlginç olan, ziyaretçilerin yoğun olduğu belirli alanlara konmaları. Birçok kişi, her geldiklerinde aynı noktada aynı tür kelebeklerin üzerlerine konduğunu söylüyor.

Bu durum kelebeklerin hafızası ve çevresel faktörlerle ilgili ne anlatıyor?

Genellikle kelebekler hafızası zayıf sanılan canlılar olarak bilinir. Ancak bizim gözlemlerimiz, en azından bazı türlerin çevreyi algılama ve öğrenme yeteneğinin sanıldığından daha gelişmiş olabileceğini düşündürüyor. Büyük ihtimalle belirli alanların sıcaklık, ışık ve rüzgar koşulları onlar için uygun geliyor. Ancak ziyaretçilerin hareketlerini de bir şekilde algılayıp ona göre davranmaları ihtimali üzerinde de duruyoruz.

Ziyaretçilerin ilgisi kelebeklerin davranışlarını etkiliyor mu?

Kesinlikle! Bazı kelebek türleri insanlardan ürkmez hale gelebiliyor. Hatta hareket etmeyen bir kişinin üzerine konduklarını sıkça gözlemliyoruz. Bu da kelebeklerin sadece içgüdüsel olarak değil, deneyimlere bağlı olarak da hareket edebildiğini gösteriyor.

Kelebeklerin bu şekilde belirli alanlara yönelmesi doğal ortamda da gözlemlenen bir şey mi, yoksa buradaki yapay ortamın bir sonucu mu?

Doğal ortamda da benzer durumlar gözlemlenebilir. Örneğin, tropikal bölgelerde yaşayan kelebekler belirli ağaçları veya çiçekleri tercih edebilir. Ancak burada insanlar kelebeklerle sürekli etkileşim halinde olduğu için, bazı türlerin insanlara daha fazla alıştığını söylemek mümkün.

Kelebeklerin insanlara alışması, onların korunması açısından nasıl bir anlam taşıyor?

Bu gözlemler, kelebeklerin yaşam alanlarına ne kadar duyarlı olduklarını gösteriyor. İnsanların onlara zarar vermediği bir ortamda, güvenli hissettiklerinde daha cesur davranabiliyorlar. Bu da, doğayı korumanın ve hayvanlarla uyum içinde yaşamanın mümkün olduğunu bize hatırlatıyor.

Son olarak, ziyaretçilere kelebeklerle daha yakın bir deneyim yaşamak için öneriniz nedir?

Sabırlı olmalarını öneririm. Hızlı hareket etmeden bir süre sakin kalırlarsa, kelebeklerin kendilerine yaklaşma ihtimali çok daha yüksek olur. Özellikle parlak renkli kıyafetler giyerlerse bazı türlerin ilgisini çekebilirler. Bu tür gözlemler, insanların doğayla bağ kurmasını sağlıyor ve bence bu çok değerli bir deneyim.

Her canlının yaşama hakkı bulunmaktadır. İnsanların, bitkilerin, hayvanların… Her canlı bir değerdir. Biz de bu değerlere sahip çıkmalıyız. Özellikle bizleri diğer canlılardan ayıran özelliğimiz olan aklımızla, diğer canlıları korumalı, sevmeli ve onların yaşam haklarına sahip çıkmalıyız. Çoğu insanın ilgisini çeken, kelebeklerin eşsiz yapıda ve güzellikteki kanatlardır. Biz de bu ilgiyi daha farklı bir şekilde ele almaya çalıştık. Bize bu konuda yardımcı olan, bize zaman ayırıp sorularımıza cevap veren Konya Tropikal Kelebekler Vadisi Baş Biyoloğu Turgut Tuş’a teşekkür ederiz.

Haber: Aslı Boyacıoğlu