Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
İletişim Fakültesi / Gazetecilik Bölümü
Öğrenci Uygulama Haber Sitesi

Terazi ve tartı çağlar boyunca insan toplumu tarafından kullanılmıştır. İnsanlar bir malı tartarak almayı uzun zaman önce öğrenmiş ve bunun üzerine malı nasıl kârlı satarım derdine düşmüştür. Terazi ve tartılar üzerinde çeşitli hileler yapmak mümkündür ve bu yapılan hileler uzun zaman önce keşfedilmiştir. Osmanlı döneminde ve daha eski dönemlerde bu durum hakkında çeşitli sözler ve deyimler ortaya çıkmıştır. İslamiyetin yayıldığı dönemde dahi süregelen bir durum olduğu için bununla ilgili “Mutaffifin Suresi 1. Ayet” ile şu sözler söylenmiştir: “İnsanlardan, kendileri bir şeyi ölçerek aldıkları zaman tam alan; ama onlara bir şeyi ölçüp tartarak verdiklerinde eksik tutan kimselerin, vay haline! Ölçüde ve tartıda hile yapanların vay hâline! Eksik ölçüp tartanların vay haline”.

Terazi ve tartı satıcılığının incelikleri, aynı zamanda tamiri hakkında Aydın'ın yerlisi olan, yaklaşık 40 yıldır bu işle uğraşan Ali Balıkçı ile günümüzde tartı üzerine  yapılabilecek hileleri konuştuk. 

Terazi ve tartı satmaya ne zaman başladınız?

1985 yılından beri bu işi yapıyorum. Bir zamanlar mekanik terzi ve kantarın imalatçısıydım, şimdi sadece alım satımını yapıyorum. Mekanik olayı bittiği için elektronik terazi satıyorum. 

Terazi ve tartı makineleri fabrikasyon ürünü mü? 

Makinelerin plastik kısımları fabrikada üretiliyor. Daha sonrasında içinde bulunan parçalar birleştiriliyor ve makine tamamlanıyor. Tartı makinelerinin tamamı fabrikada üretilmiyor, dış kaplaması üretildikten sonra, içi birden fazla kişi olmak koşuluyla birleştiriliyor ve hazır hale getiriliyor. Birden fazla kişi olmasının sebebi makinenin içerisinde 30-40 adet parçanın bulunmasıdır. Parçaların çokluğu sebebiyle bir kişinin yapması vakit alır, bu sebeple birden fazla insanın el işçiliği gerekmektedir.

Tartı makinelerinin çeşitleri var mı?

Ev, pazar, toplu alım satım, ve ince işler için çeşit çeşit tartılar bulunmaktadır. Ev tipi tartıları eczanelerde bile görmek mümkündür. Toptancılar ve kurban için kullanılan büyük tartılar, kantarlar bulunmaktadır. Ayrıca ince işler için tartılarımız da bulunmaktadır. Bu tartılar genellikle eczanelerde ilaç gramını veya kuyumcularda altın gramını tartmak amacıyla kullanılabilir. Bazı insanlar bu tartıyı  farklı amaçlarla da kullanabilirler. Üzerinde hassas terazi bulunduran insanların bir polis çevirmesine denk geldiklerinde sorguya çekilme olasılıkları vardır. Benim satış belgem olduğu için üzerimde hassas terazi bulunması sorun değildir. 

Yapılan terazi ve tartıların denetimi veya onayı olması gerekiyor mu?

Yapıldığına dair Sanayi ve Ticaret Bakanlığından onay gerekiyor. Tartının doğru olması sonucunda damgalanması sağlanır ve denetlemeler satış yapılan yerlerde devam eder. 

Tartıların bozulması mümkün mü?

Suyu dayanıklı değil ama kolay kolay bozulmaz. Gün içerisinde sürekli tamiratla uğraştığım oluyor. Bunun sebebi makinenin kolay bozulmasından değil, Aydın çevresindeki pazarlarda tartı kullananların fazla olmasıdır.

Terazi ve tartı makinelerinde hile yapmak mümkün mü?

Eski makinelerde hile yapmak çok basitti. Sıradan halk tabakasından bir insan terazi hakkında hiç bilgisi olmasa dahi hile yapabilirdi. Zurna altına sallama kantar deriz, orayı delip kurşun doldurulabiliyordu. Terazinin altına pirinç yapıştırabilir veya eski tip tartıların ağırlık noktalarını değiştirerek daha az maliyetle satış yapabilirlerdi. Günümüzde satılan elektronik tartılarda bunlar mümkün değil. Bunun sebebi tamamen elektronik olması, hile yapmak isteyenin elektronikten ve tartı makinesinden anlaması gerekmektedir. Bu durumda hile yapmak çok mümkün değildir. 

Sizden makine satın alırken ayar yapmanızı isteyen oluyor mu?

Tartı alırken hileli makine isteyen oluyor. Bizim mesleğimizde bu tarz hileler yapılmaması adına önce yemin ediliyor. Satış belgesini ve yetki belgesini alırken bu yemin ediliyor. Çevremde bu işi yapan kimsenin böyle hileli ürün satmadığını düşünüyorum. Hileli ürün isteyenler olabilir ama bizim işimiz dürüst satıcı olmak. Eğer hile yapmak isteyen olursa satın aldıktan sonra kendisi yapabilir. 

Bir zincir markete veya pazara gittiğimizde alışveriş yaparken hile yapılma olasılığını düşünmemize gerek var mı?

Zincir marketlerde alışveriş yaparken rahat olabilirsiniz. Her iki senede bir denetleniyorlar ve onay almadan tartı makinesini kullanamıyorlar. Pazar konusunda düşüncem genelinin hile yapmadığıdır. Bütün pazarda bir veya iki satıcıdan daha fazlası hile yapmıyordur. Çünkü çok ağır cezaları var ve hile yaparken yakalanırlarsa kazandıklarından çok kaybedebilirler. Bir veya iki tane çıkabilir sözümün nedeni eskiden pazarlarda sıkı denetimler vardı, denetimler eskisi kadar sıkı olmadığı için olması mümkündür. Ayrıca eskiden pazarlarda girişte ve çıkışta tartı makineleri olurdu, şüphelenenler orada tartar ona göre malı alırlardı. 

Tartılar üzerinde yapılabilecek hileler hakkında, bizimle bilgilerini ve tecrübelerini paylaşan Ali Balıkçı’ya teşekkür ederiz.

Haber: Halil İbrahim Serdar