Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
İletişim Fakültesi / Gazetecilik Bölümü
Öğrenci Uygulama Haber Sitesi

Her gün sokaklarda tekerlekli arabalarını çeken, sessizce çalışan bir grup insan… Onlar geri dönüşüm zincirinin görünmez kahramanları. Kağıt toplayıcıları hem çevreye hem ekonomiye katkı sağlarken toplumun büyük bir kısmı tarafından hiç fark edilmiyor.

Türkiye'de geri dönüşüm süreci yalnızca büyük tesislerde değil sokaklarda, mahalle aralarında da devam ediyor. Bu sürecin en önemli aktörleri arasında yer alan kâğıt toplayıcıları çevreyi koruma ve atıkları geri kazanma adına büyük bir çaba harcıyor. Ancak bu işin arkasında yalnızca çevre bilinci değil aynı zamanda geçim kaygıları, sosyal dışlanmışlık ve zorlu çalışma şartları da bulunuyor. Nur Doğan Eksiner, Murat Gülşen, Hulusi Memiş, Hüseyin Akcan ve İbrahim Yılmaz gibi kâğıt toplayıcılarının yanı sıra Yusuf, Yakup ve kuzen olan İbrahim ile Muhammed Ahmet de küçük yaşlarına rağmen her gün sokaklardan kâğıt, karton ve kâğıt ürünlerini toplayarak geri dönüşüm tesislerine teslim ediyorlar. Ancak bu süreç sadece doğaya katkı sağlamakla kalmıyor aynı zamanda zorlu yaşam koşullarının üstesinden gelmek için verdikleri bir mücadeleye dönüşüyor.

Çalışmak ve ekmeği kazanmak gerçekten zor

Kâğıt toplama işine başlama sebepleri büyük ölçüde geçim sıkıntıları ve işsizlikle doğrudan ilişkilidir. Nur Doğan Eksiner, 55 yaşında ve uzun yıllar kırtasiyede çalıştıktan sonra emekli olup pazarcılığa başlamış fakat marketlerin artan etkisi nedeniyle bu işi bırakmak zorunda kalmış. Ekonomik zorluklar onu 30 yıldır kâğıt toplama işine yönlendirmiş. Eksiner, “Marketlerin her yerde olması geçim sıkıntısı oluşturmaya başlayınca bu işe başladım.” dedi. Murat Gülşen, 52 yaşında ve Eskişehir Üniversitesi Ön Muhasebe Bölümü mezunu ancak iş hayatının başlarında sigortasız çalıştırıldığı için işini bırakmış ve markette de uzun süre kalamadığı için kâğıt toplama işine yönelmiş. Gülşen, “İşsizlikten kaynaklı bu işe başladım. Çalışmak gerçekten çok zor.” diyerek, bu işin aslında hem geçim kaynağı hem de hayatta kalabilme mücadelesi olduğunu belirtti. Hulusi Memiş ise fabrikadaki işini kaybettikten sonra kâğıt toplama işine geçmiş. Memiş, “İlk başlarda bisikletle topladım sonra el aracı kullandım, şimdi motorlu taşıtla topluyorum. Sağlık sorunları nedeniyle motorlu taşıt daha kolay hale getirdi ama hayat hala zor, mücadeleye devam ediyorum.” dedi. Sokaklarda el arabalarının arkalarında küçücük boylarıyla görünmüyor olsalar da İbrahim ve Muhammed, “Ailelerimiz de kâğıt topluyor bu işi destek olmak için yapıyoruz.” dediler. Geri dönüşüm tesislerinde çalışan İbrahim Yılmaz kâğıt toplayıcılarının önemini vurguluyor, “Kâğıt toplayıcılarının emekleri çok büyük. Sokaklardan, çöplüklerden, arazilerden kâğıt topluyorlar ve zor hava koşullarında da gece gündüz çalışıyorlar. Bizler onların emeklerini çok önemsiyoruz.” dedi. Birçok hayata şahit oldum ama beni en derinden üzen şuydu diyen Yılmaz, “Zor şartlar altında çalışan insanlar arasında birisi vardı çok hasta, kimsesiz ve yalnızdı. Geri dönüşüm tesisinde hastalığıyla günlerce çalıştı. Bir gün fenalaşınca onu hastaneye götürmek için uğraştım ama o gözlerimin önünde hayatını kaybetti. Bu olay bana insanın yalnızlığını ve çaresizliğini gösterdi.” diye belirtti.

Çöpçü mü, kahraman mı

Kâğıt toplayıcılarının karşılaştığı en büyük zorluklardan biri toplumun onlara karşı olan bakış açısı. Birçok insan bu kişileri “çöpçü” olarak görüyor ve onlara değer vermiyor. Nur Doğan Eksiner, “Bazı insanlar bizi çöpçü olarak görüyor, bazıları ise çevre için faydalı olduğumuzu düşünüyor. Nadiren de olsa maddi destek aldığımız oluyor.” dedi. Bu durum kâğıt toplayıcılarının moralini bozan önemli bir engel. Murat Gülşen de benzer şekilde insanların bu işi nasıl gördüğüne dikkat çekti, “Bazı insanlar çok yardımcı oluyorlar bazıları ise pislik gibi görüyorlar. Bu beni gerçekten üzüyor.” dedi. Hulusi Memiş toplumun daha fazla desteklemesi gerektiğini belirtiyor ve bazen iyi kalpli insanlar sayesinde zorlukların üstesinden geldiğini dile getirdi. Memiş, “İyi insanlar sayesinde bazı günleri rahat atlattım. Gerçekten zor ama bu insanlar sayesinde bazen nefes aldığımı hissettim.” dedi.

Ağaçların kesilmesini engelliyoruz

Kâğıt toplayıcıları bu işi sadece geçim kaynağı olarak değil aynı zamanda çevreye olan katkıları nedeniyle de yapıyorlar. Nur Doğan Eksiner, “Yıllardır bu işi yapıyorum ve çevreye etkimizin farkındayız. Ağaçların kesilmesinin engellenmesine katkı sağladığımızı biliyoruz.” diyerek geri dönüşümün çevre üzerindeki olumlu etkilerine dikkat çekti. Kâğıt geri dönüşümü, ağaç kesimini azaltarak ormanların korunmasına yardımcı oluyor ve doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımını destekliyor. İbrahim Yılmaz da geri dönüşüm sürecinin önemini vurguluyor, “Geri dönüşüm sayesinde daha az ağaç kesiliyor. Bu çok önemli çünkü ormanlar bizim için çok kıymetli. Çevreye sağladığımız katkı bizleri mutlu ediyor.” dedi.

Herkes kendi bölgesinde

Toplayıcılar arasındaki dayanışma oldukça sınırlı. Kâğıt toplama işi birçok kişi için rekabetçi bir alan haline gelmiş. Eksiner, “Dayanışma pek yok daha çok kavga ve tartışmalar çıkıyor çünkü herkes daha fazla kazanmak istiyor.” dedi. Bu nedenle kâğıt toplayıcıları genellikle kendi bölgelerinde çalışıyorlar ve birbirlerinin alanlarına girmemeye özen gösteriyorlar. Hüseyin Akcan geri dönüşüm tesislerine kâğıt toplayıcılarının katkısının önemini tekrardan vurguladı, “Toplayan arkadaşlar sokaklardan atıkları topluyorlar ve bizler onlara yardımcı oluyoruz. Onların emeği çok değerli. Biz sadece bir aracıyız, onlar bu sürecin kahramanlarıdır.” dedi.

Teknolojinin geri dönüşüm sürecindeki rolü

Teknolojik yenilikler geri dönüşüm sürecini çok daha verimli hale getirmiş durumda. İbrahim Yılmaz, “Geri dönüşümde pres makineleri gibi teknolojik yenilikler atıkları daha verimli şekilde işlememize olanak tanıyor.” dedi. Hüseyin Akcan, “Eskiden at arabalarıyla toplanıyordu şimdi ise pres makineli araçlarla toplanabiliyor. Bu çok büyük bir kolaylık sağlıyor.” diyerek teknolojinin önemine dikkat çekti.

Bilinçlenme şart

Geri dönüşüm oranları Türkiye’de istenilen seviyeye henüz ulaşmamış durumda. Hüseyin Akcan, “Ülkemizde geri dönüşüm oranı çok düşük. İnsanlar kağıtları yakıyorlar bu çok üzücü.” dedi. Kâğıt toplayıcıları toplumda geri dönüşüm konusunda daha fazla bilinçlenme gerektiğini belirttiler. Yılmaz, “Bilinç kazandırılmalı, insanlar atıkları geri dönüşüme kazandırmalılar.” dedi.

Geri dönüşüm sektörü çoğu zaman göz ardı edilen ancak önemli bir rol üstlenen kâğıt toplayıcıları ve çalışanları sayesinde ilerliyor. Bu bireyler zorlu koşullar altında çevreye ve ekonomiye büyük katkılar sağlarken karşılaştıkları sağlık sorunları, düşük ücretler ve toplumun küçümseyici bakış açıları işlerinin zorluklarını artırıyor. Sevgiyle yaptıkları bu iş, yaşam mücadelelerinin temel taşıdır ancak bu gizli kahramanların çabaları daha fazla takdir ve destekle daha değerli hale gelebilir. Sonuç olarak kâğıt toplayıcıları çevreye katkı sağlamak için büyük bir çaba harcıyor ancak toplumsal bilinçlenme ve devlet desteği ile bu çabalar daha verimli ve etkili hale gelebilir.

Haber: Erdi Maden