Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
İletişim Fakültesi / Gazetecilik Bölümü
Öğrenci Uygulama Haber Sitesi

Orta Asya’dan Anadolu'ya göç eden Türklerin bir boy uzantısı olan Yörükler, asırlar boyu Anadolu'da iz bırakan ve kültürleriyle dikkat çeken konar göçer bir boy olmuşlardır. Konar göçer bir boy olmalarının başlıca sebepleri Orta Asya'dan kalan etki ve hayvancılık ile ilgileniyor olmalarıdır. 

Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk atılımlarında büyük rol oynayan ve cephelerde kendilerini siper eden Yörüklerin kıyafet kültürünü inceledik. Günlük yaşamlarında hâlâ eskiye dönük izleri üzerlerinde barındıran ve kılık kıyafetleriyle bizlere yansıtan Yörükleri; Mersin Yörükler Dernek Başkanı Hidayet Dinçer ve Aydın Yörük Obaları Derneği’nin Kurucu Başkanı Hulusi Genişoğlu ile geçmişten günümüze kıyafetleriyle ele aldık.

Kasketin en önemli detayı

Yörük kıyafetleri hakkında ilk önce genel bilgiler veren Dinçer, “Mersin yöresini ele aldığımız zaman erkekler genel olarak şalvar, kasket, ceket ve yelek giyerler. Dedelerimiz fes derdi, namaz kılarken başlarına takarlardı. Ayaklarına ise eskiden çarık diyerek tabir ettiğimiz daha şık modelleri de olan kunduraları giyerlerdi. Çarşı veyahut pazara giderken de başlarına ‘kasket’ takarlardı. Kasketin en önemli detayı köşeli olmasıdır.” diyerek sözlerine devam ederken Genişoğlu ise kasketin detaylarını aktardı: “Kasket 8 köşelidir ve her köşesinin bir anlamı bulunmaktadır. Köşelerin anlamları başlıca; mertlik, yiğitlik, cömertlik, misafirperverlik, çalışkanlık, dürüstlük, alçakgönüllülük ve en önemlisi vatanperverliktir. Türk tarihine baktığımızda bu anlamlar Türklerin her zaman kodlarında yazan davranışlardır.” Kadınların çiçek desenleri oldukça fazla kullandığını belirten Dinçer, “Kadınlar fistan, işlemeli veya işlemesiz çember, bel kuşağı kullanırlar.” şeklinde konuştu. 

“Renkli, çiçek desenli fistanlar, işlemeli yazmalar veya çemberler takıyorlar”

Günlük çalışma hayatında giyilen kıyafetlerle özel günler ve davetlerde giyilen kıyafetlerin farkını anlatan Genişoğlu, “Özellikle kadınlarımız tarladan, bahçeden çıktıktan sonra daha renkli işlemeli kıyafetler tercih ediyorlar. Tarlada düz siyah ya da başka düz renk bir fistan  giyerken, iş sonrası komşusuna veya bir davete giderken renkli, çiçek desenli fistanlar, işlemeli yazmalar veya çemberler takıyorlar. Bellerine kuşaklarını bağlarlar ve daha gösterişli, özenli şekilde davetlere katılırlar.” diye konuştu. 

Yörük kültüründe en dikkat çeken aksesuar: çefye 

Yörüklerin genel olarak aynı renk ve desenleri kullandığını dile getiren Dinçer, “Kullanılan renkler genel olarak kırmızı, beyaz, sarı, yeşildir. Desen olarak çiçek ve gül türevleri sık sık kullanılır. Tabi esasına baktığımızda bu renklerin temelinde büyük anlamlar yatmaktadır. Renkleri anlatmadan önce Yörük kültüründe en dikkat çeken aksesuarı anlatmak isterim. Omuzlara atılan veya başa da bağlanabilen bu aksesuar çefyedir. Çefye, Türk boylarının Orta Asya’dan göç ederken birbirlerini tanımak ve hiç kaybetmemek için yaptıkları bir parçadır. Renk renk türleri bulunan çefye Yörük tarihi ve kültürü için oldukça önemlidir. Renkleri açıklayacak olursam; sarı renk buğdayı temsil etmektedir yani bolluk ve bereketi, beyaz renk insanın ruhunun ve bedeninin temizliğini temsil eder. Barış bayrağı mavi, savaş bayrağı da kırmızı olduğu için bu renklerinde çefyelere yansımasını görmekteyiz. Yeşil renk ise dini boyutu temsil etmektedir.” şeklinde aktardı ve sözlerini noktaladı. 

“Desenler, renkler ve kıyafetler bizleri yansıtan en önemli detaylardır”

Günümüzde kültürlerin giderek yozlaşmasına değinen Genişoğlu, “Yörük kültürümüzün ve kıyafetlerimizin giderek ortadan kalktığını ve sadece özel günlerde dikkat çekmek amacıyla kullanıldığını görmekteyiz. Kırsal kesimlerde yaşayan Yörükler hala kılık kıyafetlerinde fazla değişikliğe gitmese de şehirde yaşayanlar için aynı şey söz konusu değil. İş tanımı ve modernleşmeyle kılık kıyafetin değişmesi zaman içerisinde tüm dünya vatandaşlarını aynı görünürlükte kıldı. Oysa kendi özümüze ve benliğimize ait olan desenler, renkler ve kıyafetler bizleri yansıtan en önemli detaylardır. O yüzden eski tip kıyafetlerimizi günlük yaşamımıza adapte etmemiz gerektiğini düşünüyorum ve bu parçaları çok değerli buluyorum.” şeklinde  konuştu ve sözlerini noktaladı. 

Yörük kültüründe kıyafetleri, renkleri, desenleri, anlamlarını ve bütünlüklerini anlatan Mersin Yörükler Dernek Başkanı Hidayet Dinçer ve Aydın Yörük Obaları Derneği’nin Kurucu Başkanı Hulusi Genişoğlu’na teşekkür ederiz. 

Haber: Emine Kaçar & Melih Şentürk