Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
İletişim Fakültesi / Gazetecilik Bölümü
Öğrenci Uygulama Haber Sitesi

Osmanlı’nın dini ve sivil mimarisindeki uygulamaların ayrılmaz bir parçası olan Kalemişi sanatı; tavan, kubbe, tonoz ve kemer gibi yapıların süslemesinde kullanılır. Ustasının fırçasından çıkan  kalemişine hayran olup bu mesleğe başlayan  Kalemkar Aydoğan Sevinç’in  Milli Saraylar ve birçok camide yaptığı başarılı çalışmaları hayranlık uyandırıyor.

Genel anlamda iç yapılarda kullanılan kalem işi, kuru sıva, alçı ya da bez zemine belli şablonlarla  oluşturulmuş desenlerin yağ veya su bazlı boyalar ile  uygulanmasına denir. 19. yüzyıla kadar Osmanlı Mimarisi’ndeki  yapılarda  bu süsleme tekniğinin uygulamasına devam edildiği görülür. Ancak batılılaşmanın etkisiyle Kalem İşi nakışında değişiklikler başlar. Klasik dönemde kullanılan Rumi, Palmet ve benzeri motifler yerini Akantus Yaprağı ve Kıvrık Dal gibi Barok tarzı  işlemelere bırakarak süslemelerdeki sadelik daha kalabalık  ve gösterişli görünüm almıştır. 

Klasik dönemden Barok döneme
Çeşitli uygulama tarzı ve dönemleri olan bu sanatın süslemelerinde önce Klasik dönem üslubu etkiliyken, batılılaşma ile çalışmaların Barok dönem tarzına yöneldiğini dile getiren Kalemkar Aydoğan Sevinç, “Osmanlı Devleti’nin Batı’ya açılmasıyla Kalem İşi sanatımız da oldukça etkilenmiştir. Klasik Dönemde motiflere tonlama yapılmayıp, kenarlara kontür geçilen süslemeler, üç boyut etkisinden daha uzaktır. Fakat Barok üslubunun etkisiyle motiflerin etrafındaki kontürler kalkar; bunun yerine ana rengin açık ve koyu tonlarıyla, gölge ve ışık efektleri verilerek üçüncü boyut etkisi vurgulanır. Böylece Klasik Dönemde var olan sadelik çok daha azalıp oldukça gösterişli bir hal almıştır” dedi. Barok tarzdaki süslemeler yapılırken yetenek ve tecrübenin önemli olduğunu söyleyen Aydoğan Sevinç, “Barok kalem işinde derinlik ve üç boyut vurgusu kademe kademe estetik fırça darbeleriyle yapılmalıdır. Bu konuda yetenek oldukça önemlidir. Günümüzde ben ve ustalarım denk geldiğimiz kötü restorasyonlardan dolayı rahatsızlık duyuyoruz. Barok kalem işinden anlamayan bazı eller maalesef bu güzel eserleri estetikten uzak hale getirip gelecek nesillere orijinalliğinden tamamen uzaklaşmış farklı çalışmalar bırakmaktalar. Bu eserleri, işin ehli ustalara yaptırmak, araştırmak ve onları bulmak gerekiyor.” dedi.

Kalem İşi’ndeki uygulamalar
Kalem İşi’ndeki uygulamalar eskiz çizimler, kömür tozu, çırpı ,cetvel ve akrilik tüp boyalar sıklıkla kullanılan malzemeler arasında yer almaktadır. Genel anlamda bu uygulamalardan bahseden kalemkar Sevinç, “Restorasyonu veya restitüsyonu yapılacak kalemişinin, belli bir zemindeki motifinin tamamen yenilenmesi  gerektiğinde varsa orijinal benzerinden eskize aynı ölçülerde çizimi yapılır. Orijinal motifi yoksa, görsellerden yararlanılarak yine aynı ölçülerde, ozalit ile büyütme veya küçültme yapılarak motif çizilir; bu çizim iğne ile delinir. Bir beze sarılı kömür tozu yardımıyla, eksik olan kalemişi zeminlere tozlama yapılır. Bu aşamadan sonra kalemkar, hazırladığı özgün renkleri, uygun fırçalarla gölge ve ışık efektlerini vererek motifin estetik tümlemesini tamamlar.” Dedi. Çalışmalar ile ilgili çeşitli bilgiler veren Aydoğan Sevinç, “Kubbe, tavan ve duvar çalışmaları zaman ve metrekareye bağlı olarak değişmektedir. Bazen 1 metrekarelik motifte, saatlerce çalıştığımız olmuştur. Kalem işi çalışmalarında en önemli malzemelerden biri bizim için iskeledir; iskelenin yüksekliği, güvenliği ve açısı  çalışmanın hızını ve kalitesini ayarlamada büyük bir rol oynar. Kalem İşlerinde en çok kullanılan renkler beyaz ve oksit sarıdır. Özgün bir rengi bulmak için bazen birkaç ana renkten karışım yaparak, istenilen tozu buluruz.” dedi.

“Saray ve Camilerde çalıştım”
Meslek hayatı boyunca başarılı projelere imza atan Aydoğan Sevinç, “Milli Saraylar’da 28 yıl çalıştım. Bu süre boyunca, Dolmabahçe ve Beylerbeyi Sarayı, Yıldız Şale Köşkü, Beykoz Mecidiye Kasrı gibi gözde yapıların Kalem İşi restorasyonlarında görev yaptım. Milli Saraylar dışında Çırağan Sarayı, Pembe Köşk, Necmeddin Molla Kocataş Yalısı gibi tarihi mekanlarında Barok, Rokoko veya Osmanlı tarzı Kalem İşi uygulamalarında da yer aldım. Milli Saraylar’da yaptığımız kalem işi restorasyonlarında, geçmişi geleceğe taşıma düşüncesine sadık kaldım. Karşıma çıkan eserlerde altyapıdan, üstyapıya kadar bütün kurallara uymaya gayret edip, orijinal motifleri ve renkleri bulmaya, özgün malzemeleri kullanmaya özen gösterdim. Bu tarihi dokular, geçmişten günümüze kadar ulaştı ise, bunun nedeni yapılan eserlerin, kullanılan malzemelerin kalitesi ve dayanıklılığıdır. Ben de aynı kalite anlayışıyla, bu eserleri geleceğe taşıma gayretinde oldum ”dedi.

Mesleki hayatından dolayı fizik tedavi görerek çalıştığını dile getiren Aydoğan Sevinç, “Mesleki yıllarımız genelde tavanda geçtiği için, birçok meslektaşımızda bel ve boyun fıtıkları olmaktadır. Ben de ikisi de var. Gördüğüm fizik tedaviler sayesinde mesleğimi icra etmeye devam ediyorum. Bence, kalemkarlığı bir sanat olarak ele almak gerekmektedir. Bir kalemkar üretken, estetik, yetenekli ve en önemlisi sabırlı olmalıdır. Geçmişte yaptığımız çalışmalarda kaliteli ve estetik eserler bırakmak istedik. Ben bir sanatkarım ve amacım; gelecek nesillere kaliteli eserler bırakmak. Eserlerin hak ettiği değeri görmesi benim için en büyük mutluluk.” dedi.

Haber: Zübeyde Kaya