Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
İletişim Fakültesi / Gazetecilik Bölümü
Öğrenci Uygulama Haber Sitesi

Sıfır ve birlerle çalışan, başlangıçta bir oda büyüklüğünde ve 30 ton ağırlığında olan bilgisayarlar, teknolojinin gelişmesiyle birlikte büyük bir dönüşüm geçirdi. Günlük kullanıma uygun ve her insanın erişebileceği bir araç haline geldi. Günümüzdeki teknolojik gelişmelerle, süper bilgisayarlar saniyede 1 kentilyon işlem yapabilecek düzeye ulaştı. 

Bilgisayarlar geliştikçe dış görünüş ve donanım farklılıkları bakımından kullanıcılar tercihlerini belirlemeye çalışıyor. Her işletim sistemi kendine has tasarım ve teknolojileri ile öne plana çıkma çabası içine girdi. Yapay zekâ trendi ile birleşen işletim sistemleri, kullanıcılara yeni deneyimler kazandırmayı amaçlıyor. Bilgisayar Mühendisliği Bölümü Bilgisayar Bilimleri Anabilim Dalı Dr. Öğr. Üyesi Samsun Mustafa Başarıcı ve Aydın Meslek Yüksekokulu Bilgisayar Teknolojileri Bölümü İnternet Ve Ağ Teknolojileri Pr. Öğr.Gör. Mehmet Can Hanaylı işletim sistemleri hakkında genel bilgi ve yeni yeni dönemde bizlere neler katacağıyla ilgili bilgiler verdi. Başarıcı, sıfır ve birlerden oluşan donanım ve yazılımın arka planında anlayamadığımız karmaşık işlemleri bizlere basit ve sade bir biçimde gösterilmesinin işletim sistemleri sayesinde olduğunu aktardı.

İki tür işletim sistemi vardır

Hanaylı, iki tür işletim sistemi olduğu bilgisini vererek, “İstemcilerde çalışan işletim sistemleri, son kullanıcı ihtiyaçlarına yönelik olarak tasarlanmıştır. Son kullanıcı bilgisayarları genellikle Windows, Mac işletim sistemi kullanmaktadır. Bu ihtiyaçlar grafik tasarım gibi çeşitli alanlarda olabilir.” dedi. Sunucularda çalışan işletim sistemleri ise bir hizmetin yönetilmesi için çalıştığını aktaran Hanaylı, “Bu hizmetler bir web servisi, online oyun, güvenlik servisi, banka ödeme servisi veya alışveriş altyapısı olabilir. Bu tür hizmetler birçok kullanıcıya hizmet vermek için çalışan bilgisayarlarda bulunur ve bu bilgisayarlar üzerinde de ayrı işletim sistemleri çalışır.” dedi.

İşletim sistemleri bir yöneticidir

İşletim sisteminin bir yönetici gibi olduğunu belirten Başarıcı, “Bütün programların, bilgisayarın kaynaklarını kullanması gerekiyor. Belleği, CPU’yu (merkezi işlem birimi), hard diski kullanması gerekiyor. Bunların iyi ve herkesi tatmin edebilecek şekilde dağıtılması, yönetilmesi işletim sisteminin görevi. İşletim sistemi bunları nasıl kullanacağımızı, ne zaman kullanacağımızı, ne kadar kullanacağımızı belirleyen yazılımdır.” diye açıkladı.

Fark Makinesi ve bilgisayarın doğuşu

Bilgisayarın tarihine değinen Mehmet Can Hanaylı, bilgisayarın temelleri aslında Charles Babbage’a dayandığını söyledi. Hanaylı, “Charles  Babbage, 'Fark Makinesi' adını verdiği bir cihaz geliştirmiştir. Bu makine, karmaşık matematiksel problemlerin ve fiziksel hesaplamaların makineler yardımıyla çözülebileceğini kanıtlamıştır.” dedi.

Makinanın yapısından bahseden Hanaylı, “Kurma kolu yardımıyla çalışan bu makine, matematiksel hesaplamaları otomatik olarak gerçekleştirebiliyordu. Bu durum, bilgisayar tarihinde hesaplamaların makinelerle yapılabileceğinin en önemli kanıtlarından biri olmuştur.” diye bilgi verdi. Hanaylı, kullandığımız pek çok  elektronik aracın bir yazılım ve bir işletim sisteminin bulunduğunu söyledi. Açıklamasına devam eden Hanaylı, “Örneğin, çarpma sensörleri, arka park sensörleri, hava yastığı (airbag) sensörleri veya sürüş destek sistemleri gibi birçok sensör ve yazılım, aracın güvenli ve verimli çalışmasını sağlar. Tüm bu sistemler, bir tür işletim sistemi veya yazılım tarafından kontrol edilerek donanımın etkin şekilde kullanılmasına olanak tanır.” diye devam etti.

Piyasaya yeni bir soluk kazandıracak

Başarıcı, Windows, MacOS ve Linux’a yeni rakip olarak Çin üretimi HarmonyOS’un piyasaya yeni bir soluk kazandıracağını dile getirdi. Henüz yeni olmasına rağmen başarı potansiyelinin olduğunu yorumlayan Başarıcı, “Başlangıçta uyumluluk sorunları nedeniyle bazı zorluklar yaşanacaktır. Örneğin Android marketten bir şey indirmek gibi durumlar sorun olarak karşımıza çıkacaktır. Bu sorun ilk başlarda dıştan başka yazılımlarla giderilmeye çalışılacaktır. Güvenlik açısından da ileride daha güvenli olacak gibi görünüyor. Ekosistem uyumluluğu da gelişecek gibi duruyor. Çünkü bu yeni sistemde çok hantal bir işletim sistemi yok. Bugün bir bulaşık makinesinde veya cep telefonunda da kullanılabilecek bir yapıya sahip. Bunu ilerleyen zamanlarda göreceğiz. HarmonyOS ile biraz daha farklı bir yaklaşım gelişecek. Farklı bir yaklaşım ile daha esnek ve dışarıyla daha bağlantılı olabilecek.” diyerek sistemi özetledi.

Yerli ve milli işletim sistemi Pardus

TÜBİTAK’ın geliştirmiş olduğu yerli ve milli yazılımın gelişimi  hakkında konuşan Hanaylı, Bir işletim sisteminin fiziki donanımı çalıştırabilmesi için çekirdeği (kernel) vardır. Bu çekirdek, açık kaynaklı olarak dağıtılabilir. Bu sayede, isteyen kişiler veya kurumlar, çekirdeğin tüm kodlarına erişebilir, kendi ihtiyaçları doğrultusunda düzenlemeler yapabilir ve optimize edebilir. Binlerce mühendis tarafından geliştirilmiş bu yazılım, yerel veya kurumsal ihtiyaçlara göre şekillendirilebilir.” ded.

Hanaylı, Pardus’un geliştirilmesi için ciddi yatırım ve kaynakların harcandığı bilgisini verdi.  Hanaylı, “Örneğin, Pardus işletim sistemi altta bir Linux çekirdeği kullanmasına rağmen, üzerine yapılan geliştirmeler ve güncellemeler tamamen Türk mühendisleri tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu nedenle Pardus, yerli bir işletim sistemi olarak kabul edilir.” diye vurgu yaptı.

 Yan ürünlerde MacOS çok katı

Yeni çıkarılan bir ürün için yan ürünlerde (klavye, mouse) gereksinimleri güncel tutan MacOS’un, rakiplerinden biraz daha sınırlı olduğunu ifade eden Başarıcı, Linux ve Windows’un bu konuda daha esnek olduğunu savundu. MacOS işletim sisteminin sıkı ve kapalı bir yapıya sahip olduğunu izah eden Başarıcı, “Apple, bu konuda biraz daha aristokrat bir yaklaşım benimsiyor. Apple her şeyin kendi kontrolünde olması gerektiğini söylüyor. 'Benim kontrolümde olmayan bir şey olmamalı. Donanımda ve yazılımda her şey benim kontrolümde olmalı' diyor. Bunun ticari boyutu olduğu kadar psikolojik bir yönü de var. Apple, aslında 'Biz çok farklıyız ve elitiz' mesajını vermeye çalışıyor.” vurgusunu yaptı.

Yapay zekâ işletim sistemleri için henüz hazır değil

Yapay zekânın, işletim sistemlerine olan etkisi için gelişmeye ihtiyacı olduğunu söyleyen Başarıcı “Zekâ dediğimizde, gerçekten zeki sistemlerden bahsediyormuşuz gibi heyecanlanıyoruz. Sanki çok zekiymiş, her şeyimizi biliyormuş ya da bizimle çok iyi diyalog kuruyormuş gibi. Oysa biz zekânın tanımını bile henüz doğru düzgün yapabilmiş değiliz. Fikrimce zekânın ne olduğunu insanlık olarak hâlâ tam anlamıyla bilmiyoruz. Çok iyi satranç oynamak zekâ mıdır? Ya da çok iyi Go oynamak zekâ mıdır? Bence değildir. Yaratıcılık, zekânın bir parçasıdır. Peki yapay zekâ yaratıcı mı? Bence değil. Yapay zekâ, şu anki durumuyla aslında çok büyük bir istatistiksel makineden ibaret. Veriyi çok hızlı alıyor, çok iyi derliyor ve hızlı çıkarımlar yapabiliyor. Ancak bu çıkarımlar her zaman doğru ya da mantıklı olmayabilir; hatta mantıklı olsa bile hayatla çelişebilir. Saatlerce ya da günlerce sürebilecek bir araştırmayı kolaylaştırabilir, fakat bunun dışında yapay zekâyı fazla abartmamak gerekiyor. Şu an için yapay zekâya biraz daha dikkatli yaklaşmak gerekiyor. Peki yapay zekâlar işletim sisteminde bir değişikliğe neden olacak mı? Şu an için böyle bir durum söz konusu değil.” şeklinde değerlendirdi.

Oyuncular Windows’tan Yana

Oyun pazarında Apple her ne kadar yetişmeye çalışsa da, Windows’un hâkim olduğunu belirten Başarıcı, “Donanımı açısından baktığımızda, Apple'ın çok büyük bir potansiyeli var. Fakat Apple, kendini oyuncu pazarına bu kadar kapatınca orada çok büyük kayıpları oldu. Şimdi de toparlamaya çalışıyor, yetişmeye çalışıyor. Windows’un tabii burada eskiden gelen çok büyük bir kullanıcı kitlesi var. Windows muhtemelen uzun bir süre daha oyun sektöründe kalacaktır. Özellikle oyun sektöründe, Windows’un ağırlığı devam edecektir.” diye konuştu.

“Steve Jobs’un felsefesiydi”

Başarıcı, Apple’ın profesyonel kullanıcılar için cazip olmasının ardında, Steve Jobs’un kullanıcı deneyimine verdiği önemin yattığını belirtti. Grafik tasarım alanında MacOS bilgisayarların önde olduğunu belirten Başarıcı, “Apple, donanım ve yazılım uyumu sayesinde grafik tasarım gibi alanlarda önde olmaya devam edecektir. Bu yaklaşım, Steve Jobs’un felsefesiydi ve bu felsefe değişmedi.” ifadelerini kullandı

Haber: Yusuf Konrat