Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
İletişim Fakültesi / Gazetecilik Bölümü
Öğrenci Uygulama Haber Sitesi

Mastaura Antik Kenti, geçmişten günümüze medeniyetin en güzel örneklerini sunan  yerleşim alanlarından biridir. Yüksek tepelerle çevrelenen kent, vadi içinde yer almasıyla korunaklı bir yapıya sahiptir. İçerisinde kemerli yapılar, Antik tiyatro kalıntıları, nekropol (arkeolojik mezarlık alanları) ve Anadolu coğrafyasında hasar almadan kusursuzca bugünlere taşınmış  olan Kolezyum gibi yapılar bulunduruyor. Bütünlüğünü günümüze kadar korumuş olan Mastaura Antik Kenti, geçmiş yıllardaki medeni yaşamı somut biçimde bizlere sunuyor.

Mastaura Antik Kenti, Aydın’ın Nazilli ilçesine bağlı Bozyurt köyünün 1 km kuzeyinde bulunuyor. Dar bir vadi arasında bulunan yerleşkenin etrafını çevreleyen dik tepeler bulunmaktadır.  Yerleşkenin ortasından akarsu geçmektedir. Antik Kentin oldukça önemli bir konumda bulunduğunu belirten Rehber Gülgün Vardar, “Mastaura Antik Kenti, aktif bir yerleşim alanı olduğu dönemlerde oldukça merkezi bir yerleşke olarak nitelendirilmektedir. Ege kıyılarından başlayıp, Anadolu içlerine doğru ilerleyen bağlayıcı bir konuma sahiptir. Mastaura, sulak ve verimli topraklara sahip bir arazide konumlanmıştır. Ege kıyılarını Anadolu’ya bağlayan Caput Viae yolunun önemli kentlerinden biri olarak karşımıza çıkıyor.” dedi.

Kent Tarihi hakkında bilgiler

Mastaura Antik Kenti, köklü tarihiyle birçok kaynakta yer edinmiştir. Aydın Kültür ve Turizm Müdürlüğü’nde görevli Okan Karagöz, yakın ve geçmiş tarihlerde pek çok kaynakta Mastaura’dan bahsedildiğine değindi. Karagöz, “Yunan tarihçi Strabon, milletlerin nerelerde yaşadığı hakkında oldukça önemli bilgiler veren bir coğrafya tarihçisidir. Strabon’un kaynaklarına baktığımızda Mastaura’dan söz ettiğini görmekteyiz. Strabon, Büyük Menderes etrafında yer alan yerleşim alanlarından söz ederken Mastaura ismine değinmektedir. Menderes Nehri’nin etrafına baktığımız zaman Koskinia, Orthosia, Brilua, Nysa, Akharaka ve Mastaura kenti’nin konumlarına yer verdiğini görüyoruz.” dedi. Kent hakkında kaynaklara erişim sağlarken hassas olunmasına değinen Okan Karagöz, “Antik dönemlerde Mastaura ismini almış başka yerleşkeler de mevcut. Genel olarak Ephesos’a bağlı kentlerden bahsederken,  Bozyurt köyündeki Mastaura Kenti esas alınır.”  diyerek kent hakkında bilgiler verdi. 

Modern Dönemde Mastaura Çalışmaları 

Antik kaynaklarda Mastaura’dan söz edilmiştir. Karagöz, modern dönemlerde araştırmaların 18. yüzyıla kadar uzandığından söz etmektedir. Okan Karagöz, “Mastaura’ya dair modern dönemde elde edilmiş kaynaklar mevcuttur. Avrupa’dan gelen farklı kişiler, farklı kaynaklarda Mastaura’yı ziyaret etmiş ve kaleme almıştır. Gezgin Pococke’nin kaleme aldığı yazılar, yakın tarihte Mastaura’dan ilk kez söz edilmesinden dolayı önem taşımaktadır. 2020 yılına kadar farklı  gezginler kente uğraşmıştır. 2020 yılında ise planlı çalışmalar başlatılmıştır. Şu an koruma altında olan kentte, önceden yapılan kaçak kazıların izlerine rastlanmıştır. Gerekli önlemlerin alınmasıyla, çalışmalar güvenli şekilde ilerlemektedir.” diyerek çalışmalardan söz etti. 

“Kendi paralarını basan önemli bir kent”

Eski tarihlerden bu yana isminde değişikliğe uğramadığının altını çizen Vardar, “ Kentin adını nereden aldığı hakkında çeşitli kaynaklar bulunuyor. Kesin bir kaynağa ulaşılması güç . En yaygın söylenti ise, Lydia’lı Tanrıça Ma’dan geldiği yönünde.  Ma tanrıçanın ismi iken, Taura’nın ise kent-yerleşke anlamına geldiği düşünülüyor. ‘Ma’nın Kenti’ yani Mastaura olarak pekiştirildiği söyleniyor.” diyerek kent hakkında bilgiler verdi. Roma mimarisine ait pek çok kalıntı bulunan çalışmalarda, kentin kendine ait sikkeleri bulunmuştur. Vardar, “Mastaura, bulunduğu coğrafi konum özelliğiyle, oldukça ticari yapıya sahip bir kent olmuştur. Hatta çalışmalarda kendilerine ait sikkeler karşımıza çıkmaktadır. Kendi paralarını basan önemli bir kent.” ifadelerini kullandı.

Kazı Süreci

Aydın İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü ile Adnan Menderes Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Sedat Akkurnaz’ın sorumluluğunda, Nazilli Mastaura Antik Kenti’nde yürütülen kazı çalışmaları devam ediyor. Akkurnaz, “Toplamda 601 araziye yayılan antik kalıntılar, toprağın altında durmaktadır. 2020 yılında pandemi döneminde çalışmalara başladık. Nazilli Belediyesi, Kültür Turizm Bakanlığı ve üniversitemizin ortak personeli ile birlikte araştırmalar yaptık. Roma dönemine ait yaklaşık 1800- 1900 yıl öncesinde bir arena bulduk. Bu arena Roma’da kolezyumun bir benzeri bulduk ve bu daha önce bilinmeyen bir şeydi; ilk defa  biz ortaya çıkardık.” diyerek kazı süreci hakkında bilgiler aktarırken, kazı sırasında ortaya çıkarılan önemli yapılara da vurgu yaptı. Bulunan kolezyumun çok önemli olduğunun altını çizen Akkurnaz, “ Roma’daki kolezyumun bir benzerini  bulmuş olmak çok önemli. Arkeoloji, tarih ve genel olarak kültür adına Roma kolezyumunun yani ‘glas dövüş  alanının’ benzeri Anadolu’da yok. Bulduğumuz yapı Türkiye coğrafyasında iyi korunmuş nadir örneklerden biri. Biz bunu ilk defa ağaçların, çalıların  arasında bulduk ve temizleyip açığa çıkardık.” dedi. 

“Kamusal alanda yaşam örneklerini görüyoruz”

Kent hakkında ulaşılan en eski kaynağın Amasyalı Strabon olduğunu belirten Vardar, “Strabon, bu coğrafyanın tarihçesi hakkında oldukça önemli bilgiler veren antik kaynakların başında gelmektedir. Strabon’un  “Geographika” adını verdiği çalışmalarda kentin konumu hakkında bilgiler mevcuttur. Daha kesin bilgiler ise Bizans uyruklu yazar Stephanos’un bilgileridir.”dedi. Kentte yapılan kazı çalışmalarında, yaklaşık olarak 1800 yıl önce inşa edildiği düşünülen kanalizasyon sistemi mevcuttur. Vardar, “Burada barınma ihtiyacının çok ötesinde, kamusal ihtiyaçların karşılandığı pek çok yapıt bulunuyor. Kendi paralarını basmaları, tiyatro ve benzeri bir çok alan,  yapısal bütünlüğünü bugünlere kadar sürdürmüş kanalizasyon sistemlerini görmekteyiz. Kanalizasyon kentin bir çok bölümünde planlı şekilde kentin altından geçiyor. Kamusal alanda yaşam örneklerini görüyoruz.” ifadelerine yer verdi.

Kolezyum, tiyatro, su kemerleri, nekropol 

Arkeolojik çalışmaların hızlanmasıyla, daha kapsamlı bilgiler elde edilen Mastaura Antik Kenti’nin, giderek geçmişe yolculuğa çıkaracağına inanılıyor. Kente dair çalışmaların henüz birkaç yıl önce başlatıldığını belirten Vardar, “Umuyoruz ki çalışmalar bittiği zaman, eşi benzeri zor görülen bir kent ortaya çıkarılacak. Büyük bir bölümü hala daha toprak altında. Çalışmalarda tespit edilen Kolezyumun eşi ve benzeri yok. Tamamıyla bütünlüğünü korumuş vaziyette. Toprak altında kaldığı için bütünlüğünün bozulmadığı söyleniyor. Kolezyumdan yola çıkılarak bu kentin oldukça geniş kitlelere hitap ettiğini görmekteyiz. Kolezyum oldukça planlı ve 100 metre genişliğinde inşa edilmiş. Şehrin diğer yakasına ilerlediğimiz zaman, büyük bölümü henüz açığa çıkarılmamış yaklaşık 1500 kişi kapasiteli amfitiyatro görmekteyiz. Kentin doğusuna ilerlediğimiz zaman Roma mimarisine ait nekropol kalıntıları ile karşılaşıyoruz.” diyerek kentin anatomisi hakkında bilgiler verdi.

Mastaura Antik Kent büyüleyici mimari yapısıyla geçmişe ışık tutuyor. 2007 yılından bu yana sit alanı olan bölge, aynı zamanda koruma altındadır. Çalışmaların sonuna gelindiğinde ise turistik olarak oldukça önemli bir yer olacağı düşünülüyor.

Haber & Fotoğraf: Egecan Yapsık