Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
İletişim Fakültesi / Gazetecilik Bölümü
Öğrenci Uygulama Haber Sitesi

Günümüzde fast food zincirlerinin giderek artması ve insanların restoranlara olan talebi, toplum sağlığını tehlikeye atmaktadır. Fast food restoranlarında kullanılan yağların obezite vb. sağlık sorunlarına yol açabileceği konusunda uzman görüşü aldığımız söyleşide, konu hakkında toplumu bilgilendirmek amaçlanmıştır.  

Ülkemizde fast food restoranlarının herhangi birinin olmadığı bir ilimiz var mı? Bu soruya cevap vermenin güç olduğunun farkındayız. Fast food restoranlarının günümüzde ucuz öğün alternatifi olması, Türkiye genelinde yayılmalarına  kolaylık sağlamaktadır. Ucuz olduğu kadar sağlıksız bir alternatif olduğunu söylemek doğru olur. Fast food restoranlarında kullanılan yağların sağlık sorunlarına yol açabileceği bilinmektedir. Konu hakkında Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Gıda Mühendisliği Bölümünde görevli Doç. Dr. Didem Peren Aykas Çınkılıç ile bir görüşme gerçekleştirdik. Popüler fast food restoranlarındaki yağların toplum sağlığı açısından tehlikeleri hakkında bizi bilgilendirdi. 

Bize biraz kendinizden bahseder misiniz?

Merhaba, ismim Didem Peren Aykas Çınkılıç. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Gıda Mühendisliği Bölümü’nde görev yapıyorum. Çalışmalarımı, gıdaların kalite kriterlerinin hızlı ve yenilikçi yöntemler olan spektroskopik tekniklerle tespit edilmesi üzerine yoğunlaştırdım. Ayrıca, bu tekniklerle gıdalarda taklit ve tağşişin belirlenmesi konusunda da araştırmalar yapıyorum.

Sürekli fast food tüketimi özellikle kızartılmış yiyecekler insan sağlığını nasıl etkiler?

Fast food, hızlı tüketim için hazırlanmış işlenmiş gıdalardır. Genellikle yüksek miktarda sodyum, doymuş yağ, şeker ve katkı maddeleri içerir. Bu tür yiyecekler, düşük besin değerleri ve yüksek kalorileri nedeniyle sağlıksız bir beslenme biçimini de teşvik etmektedir. Günümüzde insanların çalışma temposunun hızlanması, reklamlardaki cazip sunumlar ve zincir restoranların yaygınlaşması, fast food kültürünün hızla büyümesine katkı sağlamıştır.

Fast foodun fiziksel sağlığa çeşitli zararları bulunmaktadır. Örneğin, yüksek kalori alımı obeziteye yol açarken, doymuş yağlar kalp hastalıkları riskini artırır. Ayrıca düşük posa alımı bağırsak problemlerine ve kolon kanseri riskine neden olabilir.

Bu tür beslenme, kişilerin beyin sağlığı üzerinde de olumsuz etkiler yaratabilir. Örneğin yüksek miktarda şeker ve yağ alımı, dikkat ve hafıza problemlerine sebep olabilir. Uzun vadede ise depresyon ve anksiyete riskini artırdığı gibi alzheimer ve demans gibi nörolojik hastalıklarla da ilişkilendirilmektedir.

Fast foodun mental sağlığı da olumsuz etkilediği bilinmektedir. Şeker ve katkı maddeleri bağımlılık yapabilir, bu da kişilerin ruh halinde ani değişikliklere ve stres hormonlarının artışına yol açabilir.

Fast food restoranlarında kullanılan yağların yüksek sıcaklıklarda ısınmasıyla oluşabilecek zararlı bakteriler var mı, sağlık üzerindeki riskleri neler?

Yüksek sıcaklık genellikle bakterileri öldürdüğünden, kızartma yağlarının yüksek sıcaklıklarda ısınması zararlı bakterilerin oluşmasına neden olmaz. Ancak yağların uygun şekilde saklanmaması veya ekipmanların temizlenmemesi durumunda yağlara bulaşan patojenler sorun yaratabilir. Bu sebeple fast  food restoranlarında, kızartma yağlarının düzenli olarak değiştirilmesi ve hijyen kurallarına uyulması, oluşabilecek sağlık risklerini azaltmak açısından çok önemlidir.

Gün içerisinde değiştirilmeden kullanılan fast food yağlarının ne gibi tehlikesi olabilir, gün içerisinde bu yağların ne sıklıkla değişmesi daha sağlıklı olur?

Kızartma, hem evde hem de gıda endüstrisinde yaygın bir yemek hazırlama yöntemidir ve genellikle hızlı ve kolay olmasından dolayı tercih edilir. Ancak yüksek sıcaklıklarda yağda fiziksel değişiklikler meydana gelir. Köpük oluşumu, viskozite artışı ve renk koyulaşması gibi etkilerle yağın görünümü değişir ve kalitesi düşer. Ayrıca uzun süreli ısınma, oksidasyon, hidroliz ve polimerizasyon gibi kimyasal reaksiyonları tetikler. Bu reaksiyonlar sonucu oksitlenmiş yağ asitleri, polar bileşikler, polimerler, hidroperoksitler, aldehitler, alkol, siklik bileşikler, serbest yağ asitleri ve trans yağ asitleri gibi zararlı yan ürünler oluşur. Bu bileşiklerin tüketimi obezite, hipertansiyon, kalp hasarı, diyabet, ateroskleroz ve kanser gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Fast food yağlarının gün içerisinde değiştirilmeden kullanılması, kimyasal bozulmalara, toksik maddelerin açığa çıkmasına ve besin değerinin kaybolmasına neden olabilmektedir.

Fast food endüstrisinde kızartma yağının değiştirilme sıklığı, kullanılan yağın türü, kızartılan yiyecek miktarı, yağın ısındığı sıcaklık ve filtreleme yapılıp yapılmadığı gibi faktörlere bağlıdır. Genel yönergelere göre, yağın renginin koyulaşması, köpürmesi veya ekşi kokması gibi bozulma belirtileri gösterdiğinde değiştirilmesi gerekir. Bu genellikle 6 ila 8 saatlik kullanım sonrası gerçekleşir. Yağ filtreleme sistemleri kullanan bazı restoranlarda ise, yağın ömrü uzar ve bu durumda yağ daha az sıklıkta değiştirilir.

Bu tarz restoranlarda ki yağlı ürünleri sürekli tüketmenin insan üzerindeki etkisi nedir?

Az önce de bahsettiğim gibi bu tarz ürünleri tüketmenin kişilerin sağlığı üzerinde birçok olumsuz etkisi bulunmaktadır. Yüksek kalori ve doymuş yağlar obezite ve kalp hastalıkları riskini artırırken, düşük posa alımı bağırsak problemleri ve kolon kanseri riskine yol açabilir. Ayrıca yüksek şeker ve yağ alımı beyin sağlığını olumsuz etkileyerek dikkat, hafıza problemleri, depresyon ve anksiyete riskini artırabilir. Şeker ve katkı maddeleri ise bağımlılık yaparak ruh hali değişikliklerine ve stres hormonlarının artışına neden olabilir. Bu yüzden bu gıdaların tüketimi, özellikle de sürekli tüketimi mutlaka sınırlandırılmalıdır.

İnsanlar fast food restoranlarının yağ kullanımı ve sağlık üzerindeki etkileri hakkında ne kadar bilgili?

Ülkemizde fast food tarzı gıdaların sıkça tüketildiğini gözlemlediğimizde, toplumun büyük bir kısmının bu tür gıdaların sağlık üzerindeki olumsuz etkileri hakkında yeterli bilgiye sahip olduğunu ya da bu konuda derinlemesine düşündüğünü söylemek zor. Bu nedenle, fast food tüketicilerinin sağlık konusunda daha fazla farkındalık kazanmaları için eğitim ve bilgilendirme çalışmalarının yapılması büyük önem taşımaktadır.

Fast food tüketiminin sağlık üzerindeki etkileri, insanların yaşam kalitesini doğrudan etkileyebilmektedir. Yüksek kalorili, düşük besin değerine sahip ve uzun süre ısıya maruz kalan yağlarla hazırlanan bu gıdalar hem fiziksel hem de mental sağlığı olumsuz yönde etkilemektedir. Fast food zincir restoranlarındaki yağların insan sağlığını tehdit etmesi üzerine gerçekleştirdiğimiz söyleşide, bilgilerini bizimle paylaştığı için Doç. Dr. Didem Peren Aykas Çınkılıç’a teşekkürler. 

Haber: Halil İbrahim Serdar