Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
İletişim Fakültesi / Gazetecilik Bölümü
Öğrenci Uygulama Haber Sitesi

Evimizde beslediğimiz sevimli dostlarımızın bize sunduğu sevgi ve mutluluk kadar, beraberinde getirdikleri hastalıklar gibi bazı riskleri göz önünde bulundurulmalıdır. Evcil hayvanlarımızın sağlığını koruyarak ve hijyen kurallarına dikkat ederek, bu riskleri minimize edebiliriz. Veteriner hekimlerin önerilerini takip ederek evcil hayvanlarımızı düzenli olarak aşılatmalı, parazit kontrolünü sağlamalı ve düzenli sağlık kontrollerini ihmal etmemeliyiz. Temizlik alışkanlıklarımızı da gözden geçirerek, evcil hayvanlarımızla temas sonrasında ellerimizi yıkamalı ve onların temizliklerini düzenli olarak yapmalıyız.

Hayvanlardan insanlara geçebilecek birçok hastalık bulunmaktadır. Bu tür hastalıklara “zoonoz” hastalıklar denir. Zoonoz hastalıklarının bazıları zararsızken, bazıları ise ciddi tehlikeler oluşturabilir. Bu hastalıklar, bakteri, virüs, parazit veya mantar gibi mikroorganizmalar aracılığıyla yayılır. Evde beslediğimiz evcil hayvanlar, bizim için dost ve aile üyeleri olsalar da zoonoz hastalıkları taşıyabilir ve bize bulaştırabilirler. Evcil hayvan sahipleri olarak, zoonoz hastalıklar konusunda bilinçlenmeli ve doğru bilgilere sahip olmalıyız. Evcil hayvanlarımızın sağlığına düzenli olarak özen göstererek, hem kendi sağlığımızı hem de onların sağlığını güvence altına almış oluruz. Sağlıklı bir ilişki kurmak ve sevimli dostlarımızın yanında güvende hissetmek için veteriner hekimlerin önerilerini takip etmek önemlidir. Veteriner hekim Ertürk Özyurt’un paylaştığı bilgiler ışığında evcil hayvan ve insan sağlığı arasındaki bağlantıyı ele aldık.

Evimizdeki evcil hayvanların zoonoz hastalıkları taşıma riski nedir ve bunları nasıl önleyebiliriz?

Evcil hayvanınızın türüne ve yaşam tarzına bağlı olarak zoonoz hastalık taşıma riski değişebilir. Örneğin, hamster ve tavşan gibi kemirgenlerin “salmonella” taşıma riski yüksektir. Kedilerin ise “toksoplazma” adı verilen bir paraziti taşıma ihtimalleri yüksektir ve dışkılarıyla temas riskli olabilir.

Hangi zoonoz hastalıklar evcil hayvanlardan insanlara en sık bulaşır ve nasıl önlenir?

Zoonoz hastalıkların evcil hayvanlardan insanlara en sık bulaşanları şunlardır: Toksoplazma, Leptospiroz, Kistik Ekinokokkoz ve kedi tırmığı hastalığı. Bu hastalıkları daha ayrıntılı olarak ele alalım:

Leptospiroz: Bu bakteriyel enfeksiyon özellikle sıcak ve nemli bölgelerde yaşayan evcil hayvanlardan insanlara bulaşabilir. Enfekte idrarla kontaminasyon sonucu su kaynaklarından bulaşır ve ateş, baş ağrısı, kas ağrıları, sarılık gibi belirtilere neden olabilir.

Kistik ekinokokkoz: Bu enfeksiyon köpeklerin ve kurtların bağırsaklarında bulunan parazitler tarafından taşınır. İnsanlar parazit yumurtalar ile temas ederek enfekte olabilir ve bu enfeksiyon organlarda veya dokularda kistlere yol açabilir.

Kedi tırmığı hastalığı: Bu hastalık, kedi tırmığı veya ısırığı sonucu “Bartonella henselae” bakterisinin neden olduğu bir enfeksiyondur. İnsanlarda lenf düğümlerinde şişlik, ateş, baş ağrısı gibi belirtilere yol açabilir.

Toksoplazma: Bu parazitik enfeksiyon genellikle kedi dışkısı yoluyla bulaşır. Özellikle hamile kadınlar ve bağışıklık sistemi zayıf olan bireyler için risk oluşturabilir. Semptomlar hafif olabilir veya ateş, yorgunluk, lenf düğümlerinde şişlik gibi belirtiler gösterebilir.

Veteriner hekim olarak, zoonoz hastalıkların önlenmesi ve kontrolü için ne tür önlemler alıyorsunuz?

Veteriner hekimler, zoonoz hastalıkların önlenmesi ve kontrolü için çeşitli önlemler almaktadır. Bu önlemler arasında evcil hayvanların düzenli veteriner kontrollerinin aksatılmaması, aşılamalarının zamanında yapılması, parazit kontrollerinin düzenli olarak gerçekleştirilmesi ve hijyenik koşulların sağlanması yer almaktadır. Ayrıca, evcil hayvan sahiplerine zoonoz hastalıklar konusunda bilgilendirme ve eğitim verilerek bilinçlenmeleri sağlanır.

Veteriner hekimler, erken teşhis ve tedavi için zoonoz hastalıklara yönelik testler ve protokoller geliştirirler. Özetle, evcil hayvanlarımızın bize sağladığı dostluk ve mutluluğun yanı sıra, zoonoz hastalıklar gibi risklerin de farkında olmamız önemlidir. Evcil hayvanlarımızı sağlıklı tutmak ve zoonoz hastalıkların bulaşmasını önlemek için veteriner hekimlerin önerilerini takip etmek, hijyen kurallarına dikkat etmek ve düzenli sağlık kontrollerini aksatmamak gerekmektedir.

Zoonoz hastalıkların belirtileri nelerdir? 

Zoonoz hastalıkların belirtileri genellikle hastalığa bağlı olarak değişiklik gösterir. Her hastalık farklı belirtiler ortaya çıkarabilir. Örneğin, bazı zoonoz hastalıklarda ateş, baş ağrısı, kas ağrıları, ishal, kusma, deri döküntüleri ve genel bir halsizlik gibi genel semptomlar görülebilir. Bazı hastalıklar ise belirtilerini daha spesifik bir şekilde gösterebilir. Örneğin, toksoplazma enfeksiyonunda lenf düğümlerinde şişlik, ateş, yorgunluk gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Bu nedenle, herhangi bir belirti veya rahatsızlık durumunda, bir sağlık uzmanına başvurmak önemlidir.

Hastalık bulaşması durumunda ne yapmalıyız?

Evcil hayvanınızdan bir zoonoz hastalığı kapmışsanız, hemen bir sağlık uzmanına başvurmalısınız. Doktor, hastalığın doğasına bağlı olarak uygun teşhis ve tedavi yöntemlerini önerecektir. Bu süreçte, hastalığın tanısı için laboratuvar testleri veya görüntüleme yöntemleri kullanılabilir. Hastalığın türüne bağlı olarak, antibiyotikler, antiviral ilaçlar, antiparaziter ilaçlar veya diğer tedavi yöntemleri reçete edilebilir.

Evcil hayvanınızın veteriner hekime götürülmesi de önemlidir. Veteriner hekim, evcil hayvanınızın sağlık durumunu değerlendirerek, uygun testler yapabilir ve gerekli tedavi yöntemlerini önerebilir. Ayrıca, veteriner hekiminiz, evcil hayvanınızın zoonoz hastalıkları taşıma riskini azaltmak için uygun aşılar ve parazit kontrol programları sağlayabilir. Hastalığın yayılmasını önlemek için, evcil hayvanınızı başkalarıyla temas ettirmemeli ve evde hijyen kurallarına dikkat etmelisiniz. Evcil hayvanınızın yaşam alanlarını düzenli olarak temizlemeli ve dezenfekte etmelisiniz. Özellikle evcil hayvanınızın dışkısıyla temas ettiğinizde ellerinizi temizlemeli ve temizlik sonrasında ellerinizi yıkamalısınız. Evcil hayvanınızın tıbbi malzemeleri, oyuncakları ve mama kapları gibi eşyalarını düzenli olarak temizlemeli ve hijyenik koşullarda saklamalısınız.

En tehlikeli zoonoz hastalıkları nelerdir?

Kuduz bunlardan birisidir. Bu hastalığı taşıyan hayvanlar ısırma veya tükürük yoluyla bulaştırır. Tedavi edilmezse, merkezi sinir sistemi üzerinde ciddi etkileri vardır ve ölümle sonuçlanabilir. Ebola virüsü de bunlardan birisidir. İnsandan insana temas yoluyla bulaşabilen yoğun bir enfeksiyondur. Yüksek ateş, şiddetli kanamalar, organ kırılması gibi durumlara neden olabilir. Yüksek ölüm oranına sahip tehlikeli bir hastalıktır. Kuş gribi, zoonoz hastalıkları içerisindedir. İnsanlara bulaşabilir ve ciddi solunum rahatsızlıklarına  neden olabilir.

Zoonoz hastalıklar pandemiye neden olabilir mi?

Evet, bazı zoonoz hastalıklar potansiyel olarak pandemik bir tehdit oluşturabilir. Pandemiyi hepimiz yaşadık ve zorluklarını biliyoruz. Örneğin, 2009 yılında domuz gribi pandemik bir salgına neden oldu. Bu virüs, domuzlarda doğal olarak bulunan bir grip virüsünün insanlara bulaşması sonucu ortaya çıkmıştır. Zoonoz kökenli bu virüs, hızla farklı ülkelerde yayılarak bir pandemi haline gelmiştir. COVID-19 salgını da bir zoonoz hastalık örneğidir. Bu virüsün insanlarda hızla yayılması sonucu küresel bir pandemi ortaya çıkmıştır. Zoonoz hastalıkların pandemik potansiyeli, virüsün bulaşma şekli, bulaşma hızı, insanlar arasında kolay yayılabilmesi ve ciddi sağlık etkilerine neden olabilmesi gibi faktörlere bağlıdır. Bununla birlikte, sağlık otoriteleri ve bilim insanları, zoonoz hastalıkları izlemekte ve erken uyarı sistemleri ile potansiyel pandemik tehditlere karşı hazırlıklı olmak için çalışmalıdır. Hızlı ve etkili önlemler alınarak zoonoz hastalıkların yayılmasının kontrol altına alınmasıyla pandemi riskinin azaltılması mümkündür.

Zoonoz hastalıklar kimler için daha risklidir?

Bu hastalıklar genellikle hayvan temasıyla veya hayvan ürünlerinin tüketimiyle ilişkilendirilir. Ancak zoonoz hastalıkların riski, kişinin hastalığa maruz kalma süresi ve bağışıklık durumu gibi faktörlere bağlı olarak değişebilir. Bazı gruplar, zoonoz hastalıklara karşı daha yüksek risk altındadır. Hayvanlarla doğrudan teması olan kişiler, özellikle veteriner hekimler, çiftlik çalışanları, hayvan barınaklarında çalışanlar gibi meslek grupları risk altındadır. Hayvanlarla yoğun temas halinde olan veya hayvan atıklarıyla çalışan kişiler (hayvancılık, et işleme, hayvanat bahçesi çalışanları gibi) zoonoz hastalıklar açısından daha fazla risk altındadır. Bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler, özellikle yaşlılar, bebekler, hamile kadınlar ve bağışıklık sistemi baskılanmış olan kişiler (kronik hastalıkları veya ilaç tedavileri nedeniyle) zoonoz hastalıklara karşı daha hassas olabilir. Yeni bir ortama seyahat eden kişiler, özellikle tropikal bölgelerde veya endemik bölgelerde bulunan zoonoz hastalıklara karşı daha yüksek risk altındadır. Tarım, hayvancılık ve veterinerlik sektöründe çalışanlar hayvanlarla doğrudan temas halindedir ve zoonotik riskler ile daha fazla karşılaşma ihtimalleri yüksektir. Ayrıca zayıf bağışıklığa sahip kişiler, ufak yaştaki çocuklar, belli bir yaşın üstündeki kişiler ile hamile kadınlar da yüksek risk grubundadır.

Haber & Fotoğraf: Mazhar Taha Akkaya