Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
İletişim Fakültesi / Gazetecilik Bölümü
Öğrenci Uygulama Haber Sitesi

Cumhuriyetin 100. yıl gururunu yaşadığımız bu yılda geri dönüp baktığımızda Cumhuriyetin nasıl bir milli birlik ve dirençle kazanıldığını görürüz. Aydın-İzmir karayolu üzerinde yer alan 1919 yılında baskına uğrayan ve şehit edilen 72 masumun anıtı bizleri zafere götüren yolun bir parçasını simgelemektedir.

Erbeyli Şehitleri İlk Kurşun Abidesi milli mücadelenin bir parçasını oluşturur. Bu esere Aydın-İzmir karayolu üzerinde İncir Araştırma Enstitüsünün hemen karşında rastlamaktayız. Bu abideye yol üstünde rastlayanlar geçmişe bir perde açarak anıtın önemini öğrenebilir. Erbeyli Şehitleri İlk Kurşun Abidesi’ne biz de bir perde açarak Erbeyli Köy Muhtarı İsmail Akça ve Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Tarih Bölümü Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Dr. Günver Güneş ile geçmişin derinliklerinden bugüne kalan bu miras üzerine bir ışık tuttuk.

“Verimli tarım ürünleri ile değil tarihe tanıklığı ile de biliniyor.”

Erbeyli Köyü tarihçesinden bahseden Muhtar İsmail Akça şu ifadeler ile köy tarihini açıkladı: “Erbeyli Köyümüzün tam tarihi net olarak bilinmiyor. Er Bey, Ömer Bey ve Alangüllü gibi köylerin isimleri dönemlerinde yaşayan ve önde gelen kişilerin isimlerinden oldukları bilinmektedir. Köyümüz verimli topraklarında yetişen ürünlerin yanı sıra tarihe tanık olan Erbeyli İstasyonu ve şehitleri ile de tanınmaktadır. Erbeyli İstasyonu karşısında yer alan Yunan karakolu ile Yunan askerleri tarafından milli mücadele yıllarında hakimiyet sağlanmış. Yunanlılar tarafından Aydın’da yapılan ikinci baskın olarak Erbeyli Baskını yapılmıştır. Bu baskında trenden inen 72 Türk şehit edilmiştir.”

“Aydın’ın Milli Mücadele tarihinde Kadri Bey’in adı altın harflerle yazılmıştır.”

Erbeyli Şehitleri İlk Kurşun Abidesi’nin tarihini detaylı bir biçimde aktaran Dr. Günver Güneş, “Erbeyli Tren İstasyonu, Milli Mücadele tarihinin önemli noktalarından birisidir. Zafere giden yolda Aydın topraklarında düşmana yapılan ikinci baskının yeri burasıdır. Birinci baskın hepimizce bilinen Yörük Ali Efe ve arkadaşları tarafından gerçekleştirilmiş olan Malgaç Baskını’dır. Baskının komutanı Bakırköylü Teğmen Kadri Bey’dir. Aydın’ın Milli Mücadele tarihinde Kadri Bey’in adı altın harflerle yazılmıştır.” ifadelerini kullandı. 

“175. Piyade Alayında görev yapan milliyetçi ve vatansever bir subaydı.”

Tarihe adını altın harflerle yazdıran Kadri Bey’in kim olduğuna ve mücadelesine yönelik Güneş, “Bakırköylü Teğmen Kadri Bey, 175. Piyade Alayında görev yapan milliyetçi ve vatansever bir subaydı. 57. Tümen Komutanı Albay Mehmet Şefik Bey, Kadri Bey’i yakından tanıyordu. Kadri Bey birkaç yıldır Aydın ve Muğla bölgelerinde görev yaptığı için bölgeyi ve insanlarını iyi bilmekteydi. Kadri Bey’e bir şifre anahtarı vererek Muğla’ya gönderdi. Muğla o tarihlerde milli direnişe karşı çıkanların şehri konumundaydı. Teğmen Kadri Bey, Muğla’da milli bir teşkilat kurmak için görevlendirilmişti. Bunun için 20 Mayıs 1919’da Muğla’ya hareket eder, geceyi Çine’de geçirir. Kadri Bey, Muğla’da ilk başlarda çok sıkıntı çeker. Sıkıntılarını Komutanı Albay Şefik Bey’e bir telgrafla bildirir. Şefik Bey, bunun üzerine Denizli halkının isteğiymiş gibi Muğlalıları Kuva-yı Milliye’ye davet eden bir telgraf çeker. Seslerini çıkaramayan milli direniş yanlısı Muğlalılar bu telgrafın da etkisiyle seslerini yükseltmeye başlarlar. Bundan sonra Muğla’nın Milli Mücadele’ye katkısı yoğun biçimde artış gösterir. Kadri Bey, Kuva-yı Milliye yönünde oluşan bu havayla yaptığı çalışmalar sonrası 15-20 kişilik gönüllü toplar. Muğla gönüllüleri ile birlikte Çine’ye döner.” şeklinde konuştu.

“Başarı ile gerçekleştirilen ikinci baskın olarak tarihe geçer.”

Erbeyli Baskını’na yönelik tarihi açıklamalara devam eden Güneş, “Erbeyli Baskını, Aydın topraklarında işgalcilere karşı 5 gün aradan sonra başarı ile gerçekleştirilen ikinci baskın olarak tarihe geçer. Ertesi gece 21/22 Haziran gecesi Yunanlılar bu baskına misilleme yaparlar. Erbeyli’den ve civardan ele geçirdikleri 72 masum Türk’ü Erbeyli İstasyonunda şehit etmişlerdir. Anıtın kuzey cephesine bu tarih 21 Haziran 1919 olarak belirtilmiştir. Anıtın üzerinde şehit edilen 72 Türk’ün adları memleketleri ile birlikte yazılmıştır. Yunanlıların verdikleri kayıplar 70-80 kişi kadardır. Yunanlılar Erbeyli Baskını’nı mukabelesiz bırakmıyorlar… Köyden ve civardan ele geçirdikleri Türklerden 72 kişiyi öldürdükten sonra Germencik ve Karapınar’daki kuvvetlerini toplayarak Aydın’a çekiliyorlar.” şeklinde bahsetti.

“O şehitlerin aziz hatıralarını ve baskını ölümsüzleştirmek için dikilmiştir.”

Anıtın olduğu nokta ve yapılışına yönelik Güneş şu açıklamaları yaptı: “E-87 devlet karayolu veya demiryolundan İzmir ya da Aydın’a doğru seyahat ederken İncirliova ilçesi Erbeyli köyü sınırları içerisinde İncir Araştırma Enstitüsünün karşısında yer alan Erbeyli Tren İstasyonu’nda, 367 parsel üzerinde mermerden bir anıt görürüz. Bu anıt 21 Haziran 1919 gecesi Erbeyli’den ve civarından toplanan 72 masum Türk’ün bir gece önce başarıyla gerçekleştirilen Erbeyli Baskını’nın misillemesi olarak Yunanlılar tarafından şehit edildikleri tren istasyonunda o şehitlerin aziz hatıralarını ve baskını ölümsüzleştirmek için dikilmiştir. Her iki olayın yaşatılması için Aydın Vilayeti Encümeni burada 81 metrekarelik bir alanda şehitlik anıtının yapılması için kamulaştırma kararı alınmıştır. Bu karar doğrultusunda Erbeyli Köyünün köklü ailelerinden Sarı Hüseyin Ağa, oğlu Ahmet Sarı söz konusu alanın 49 metrekarelik kısmına Erbeyli Şehitler Anıtını yaptırır.”

Anıtın yönelik önemli açıklamalara devam eden Güneş, “İzmir-Aydın karayolunun 1951 yılında hizmete açılmasıyla anıt iki yolun arasında kalmıştır. Anıtın üç (Doğu, Güney ve Batı) yüzlerinde şehitlerin isimlerine yer verilmiştir. Kuzey cephede ise ziyaretçiye hitap yer almaktadır. Erbeyli Şehitler Anıtı ilimizde tarih sırasına göre Çayyüzü  (M. 1920) ve Aydın (1926) şehitler anıtlarından sonra dikilen üçüncü anıttır.” diye ifade etti.

“Yılda bir kez anılan bir yer değil her zaman anılsın isteriz.”

Anıta yönelik açıklamalar yapan köy muhtarı İsmail Akça konuşmasını şu sözleri ile noktaladı: “Köyümüzün bir simgesi olan bu anıtın köy halkımız tarafından önemi bilinmektedir. Fakat bizler istiyoruz ki bu anıtın çevresi daha düzenli bir hale getirilsin. Yol üstünden geçen pek çok insan burada bir anıt olduğunun farkında değil. Biz bu anıt daha görünür hale gelsin vatandaşlarımız geçmişte burada neler yaşanmış bilsin istiyoruz. Yakın köylerimizden ve bölgelerimizden çocuklara milli eğitim tarafından geziler düzenlenip gösterilmesini isteriz. Yılda bir kez anılan bir yer değil her zaman anılsın isteriz.”

Haberimizin sonunda anıtın üzerinde yazılı olan ve ziyaretçilerine sunduğu o mesajı sizlere aktarmak isterim: “Arkadaş ana yurda saldıranlara ilk kurşunu atan yiğitleri unutma, o yiğitler ki bu koşuğu okuyarak yurda canlarını armağan ettiler; öz Türk düşmana baş eğmez özgürlüksüz Türk’e ülke gerekmez.” 

Haber: Berna Turan