Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
İletişim Fakültesi / Gazetecilik Bölümü
Öğrenci Uygulama Haber Sitesi

Drone kullanmak gazetecilik mesleği, pratiği ve işlevi açısından haberlerin birden fazla bakış tarafından izleyiciye sunulmasını sağlamaktadır. Ulusal ve uluslararası alanda drone kullanmanın haber üretim pratiklerinde avantajları bulunmaktadır. Ancak hukuksal boyutuna da dikkat etmek gerekmektedir.

Anadolu Ajansı Aydın temsilcisi Ferdi Uzun, 13  yıldır gazetecilik yaptığını belirtirken drone fotoğrafçılığına ise 2020 yılında çalıştığı kurumun açtığı kurs ile başladığını ifade etti. Aydın’da avukatlık yapan Akın Yakan ise drone kullanımının kişisel verilerin korunması açısından dikkat gerektiren bir husus olduğunun altını çizerek konunun hukuksal bağlamına değindi.

Sahada pratik yapmanın önemini vurgulayan Ferdi Uzun, drone ile haber yapmanın avantajlarından, “Haberinize zenginlik katıyor. Görsel olarak daha güçlü hale getiriyorsunuz haberi. Böylece izleyiciyi etkileme gücü de artıyor. Bazen yürüyerek ulaşamadığınız, fotoğraf makinesinin görüş açısında olmayan konuları drone ile havadan kaydedebiliyorsunuz. Bu müthiş bir avantaj. Kapalı alan dışındaki hemen hemen birçok haberde drone kullanıyoruz. Özellikle kaza ya da doğa haberlerinde drone bizim için iyi bir yol arkadaşı oluyor.” şeklinde bahsetti.

“Haberciliğin olmazsa olmazı”

Uzun drone ile çekim yaparken en çok hangi özellikleri dikkate aldığını,  “Öncelikle bulunduğunuz konumda uçuş yasağı var mı yok mu buna dikkat etmelisiniz. Uçuş yasağı olan yerlerde drone uçuramıyorsunuz. Çekim yaparken de havadan alanı en iyi şekilde görecek şekilde açımı ayarlarım. Önce yakın plan sonra da uzak plan şekilde çekim yaparım. Drone, şu anda haberciliğin olmazsa olmazı haline geldi. Foto muhabirlerini biraz tembelliğe itecek bir hale getirecek gibi görünüyor.” sözleriyle dile getirdi.

Deneyimler ve zorluklar

Drone kullanmanın zorluklarını kendi deneyimlerinden yola çıkarak aktaran Ferdi Uzun, “Şehir içinde drone çekmek biraz daha zor olabiliyor çünkü yüksek binalar var. Deniz kenarında çekiyorsanız en büyük zorluk martılar oluyor. Sürekli cihaza vuruyorlar, bu da düşme tehlikesi demek. Bunun dışında yangınlarda zorlayıcı olabiliyor. Çünkü çok fazla ısı var. Buna dikkat etmezseniz aşırı ısınmadan droneu düşürebilirsiniz. Denizli’de Pamukkale’yi drone ile çekiyordum. 500 metre yüksekliğe kadar drone çıkardım. Bir yerden sonra sinyal kesti ve drone ile asla irtibat kuramadım. Normalde eve çağır tuşuna bastığınızda cihazın gelmesi lazım fakat gelmedi. Şarjı biter geri döner dedim, öyle de olmadı. Haritadan baktığımda cihaz yere inmiş görünüyordu. Kaldırdığım alandaki 2 kilometrelik kısımda cihazı aramaya başladım. Bir süre sonra 4-5 köylünün cihazın başında beklediğini gördüm. Merak edip bakıyorlardı. Neyse ki cihaz zarar görmeden kendisini en uygun zemine indirmişti.” dedi.

“Drone, haberciliği güçlendiren bir ekipmandır”

Ferdi Uzun drone kullanarak habercilik  yapmak isteyenlere verebileceği tavsiyeleri, “Öncelikle şunu belirtmekte fayda var. Drone haberciliği diye bir kavramı kabul etmiyorum. Drone haberi güçlendiren bir ekipmandır. Dolayısıyla haberciliği buraya sıkıştırmayı doğru bulmuyorum. Haber için drone kullananlara şunu tavsiye edebilirim mutlaka metne uygun açılardan görüntü almalılar. İzleyicinin daha haberi okumadan anlayabileceği görüntüler çekmeliler.” şeklinde yanıtladı.

Drone kullanımı haber üretim, tüketim ve dağıtım pratikleriyle doğrudan ilişkilidir. Gazetecilere diğer haber toplama ve görüntüleme tekniklerinden farklı olarak haber toplama tekniğini kolaylaştırarak haberin içeriğini zenginleştiren bir habercilik anlayışının önünü açmaktadır. Fiziksel sınırlılıklara takılmadan insanların görüş kapasitesini genişlettiği için haberi destekleyecek farklı açılardan görüntünün elde edilmesi drone kullanımıyla daha etkileyici bir şekilde meydana gelmektedir.

Drone kullanımının hukuksal boyutu

Haberlerin belirli bir bağlam içerisindeki sunuş tarzında drone kullanımı, daha net görüntüye ve belgeye dayalı bir anlatım sunmaktadır. Habercilikte etkin ve yararlı bir zeminin oluşması için drone kullanımında elde edilen bilgilerin etik paylaşımına ve güvenliğine dikkat edilmesi önem taşımaktadır. Bu bağlamda Türkiye’de drone kullanımına yönelik hukuksal düzenlemeler bulunmaktadır. Habercilikte drone kullanımının hukuksal boyutunun yasalarla güvence altına alınması haber üretim süreçlerinin, daha verimli geçmesini sağlamaktadır. İnsanların haber alma hakkı için bir yöntem olarak drone tercih edilmesi, etkileyici olmanın yanı sıra güçlendirici bir unsur olarak ulusal ve uluslararası haber pratiklerinde gözlemlenmektedir. 

Avukat Akın Yakan drone çekimlerinin kişisel verilerle ilişkisini, “Günümüz koşullarında drone çekimleri, kişisel verilerin korunması açısından dikkat gerektiren bir konu haline gelmiştir. Bu çekimler, insanların özel alanlarına, yaşam alanlarına ve kişisel faaliyetlerine dair görüntüler içerebileceğinden dolayı özel hayatın gizliliğini ihlal edebilir ve kişisel verilerin ihlal edilmesine neden olabilir. Kişisel verilerin korunması bağlamında drone çekimlerinin yol açabileceği ihlaller, izinsiz çekimlerin yapıldığı, çekimlerin amacı dışında kullanıldığı veya görüntülerin yetkisiz kişilere sunulduğu durumlarda ortaya çıkabilir. Kişisel veri koruma düzenlemelerine uyum, drone ile yapılan çekimlerde de titizlikle ele alınması gereken bir konu olup, hem hukuki yaptırımlardan kaçınmak hem de kişisel mahremiyete saygı göstermek adına gerekli tüm izinlerin alınması ve görüntülerin güvenliğinin sağlanması önemlidir.” sözleriyle açıkladı. 

Kişisel veri ihlali durumu

Yakan,  kişisel verilerin ihlali durumunu özel alanların çekimi, kamuya açık alanlarda çekim, amaca aykırı kullanım, veri güvenliğinin sağlanamamasını: “Özel alanların çekimi, bir drone ile bireylerin özel yaşam alanlarının (ev, bahçe, balkon gibi) veya kişisel etkinliklerinin izinsiz olarak kaydedilmesi, özel hayatın gizliliğine ve dolayısıyla kişisel veri ihlaline yol açabilir. Kamuya açık alanlarda yapılan çekimler dahi, tanımlanabilir bireylerin görüntülerinin elde edilmesi durumunda kişisel veri sayılabilir. Örneğin yüz tanıma sistemleri veya diğer tanımlayıcı detaylarla bir bireyin belirlenebilmesi durumunda, elde edilen görüntü kişisel veri kapsamına girer. Amaca aykırı kullanım, çekimlerin belirli bir amaçla yapılması (örneğin, etkinlik kaydı) ve daha sonra bu amaç dışında kullanılması (tanıtım veya başka bir ticari faaliyet için) da kişisel veri ihlali sayılabilir. Veri güvenliğinin sağlanamaması, çekilen görüntülerin yetkisiz kişilere ulaşması veya çevrimiçi olarak izinsiz bir şekilde paylaşılması da ihlal kapsamına girer.” cümleleriyle ele aldı.

Drone ile çekim için gerekli izinler

Drone ile çekim için gerekli izinleri kişilerin açık rızası, yetkili kurumlardan izin, Kişisel Verilerin Korunması Kanunu olarak sıralayan Yakan, “Kişilerin açık rızası yani özel veya belirli bir alanı kapsayan çekimlerde bireylerden açık rıza alınması gerekir. Aksi halde bu görüntülerin kullanılması kişisel veri ihlali sayılabilir. Türkiye’de drone kullanımı, Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM) düzenlemelerine tabidir. Ticari amaçlı ve belirli alanlarda yapılacak çekimler için SHGM’den izin alınması gereklidir. Ayrıca güvenlik alanlarına yakın bölgelerde yapılacak çekimler için ek izinler de gerekebilir. 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (KVKK) gereği, kişisel veri sayılabilecek herhangi bir görüntü veya bilgi, sahibinin izni olmadan kullanılamaz. Bu çerçevede, drone ile yapılan çekimlerde de insanların tanınabilir olduğu her durumda kişisel veri sahiplerinden açık rıza alınması zorunludur.” dedi.

Kişisel veri ihlalinin hukuki sonuçları

Yakan, kişisel veri ihlali sonucu uygulanan yaptırımları, “KVKK kapsamında yapılacak bir inceleme sonucunda, kişisel veri ihlali tespit edilirse, bu ihlal için idari para cezası uygulanabilir. Bu cezalar ihlalin boyutuna ve niteliğine göre değişiklik gösterir. Özel hayatın gizliliğinin ihlali Türk Ceza Kanunu (TCK) kapsamında da suç teşkil eder. İzinsiz bir şekilde bireylerin görüntülerinin kaydedilmesi ve paylaşılması durumunda, verileri işleyen kişi veya kurum hakkında cezai işlemler yapılabilir. Kişisel veri ihlaline maruz kalan bireyler, maddi ve manevi tazminat talepleriyle dava açabilirler. Mahkemeler, kişilerin özel yaşamlarının ihlali durumunda zarar gördüğüne kanaat getirirse, tazminata hükmedebilir.” cümleleriyle ifade etti.

Drone kullanımı, haberin hem anlaşılma hem de izlenme oranını artıran bir unsurdur. İzleyicilerin dikkatini çeken, kuşbakışı görüntüler, habere yol gösterici bir etki katmaktadır. Drone, doğal afet, manzara, emek gibi konuların geniş planda görüntü almasına destek sunmaktadır. Bu bağlamda hukuksal boyutuna etik kapsamında dikkat edilen habercilik pratiklerinde, drone kullanımı avantaj sağlamaktadır.

Haber: Rojda Dolgun