Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
İletişim Fakültesi / Gazetecilik Bölümü
Öğrenci Uygulama Haber Sitesi

Dünyada nesli tükenmekte olan ve koruma altında olan pek çok hayvan türü vardır. Bu hayvanlardan bir tanesi Tepeli pelikan (Pelecanus crispus) kuşudur. Bu kuş türünün, Türkiye’de 33 alanda kaydı olduğu bilinmektedir. Türkiye’de daha önceki yıllarda 17 farklı sulak alanda ürediği ancak sulak alanların gerek insanlar, gerekse farklı etkenlerle tahrip edilmesinden dolayı Tepeli pelikan kuşu türünün, yuvalama alanlarının rahatsız veya tahrip edilmesi sonucu, 700 çift büyüklüğünde bir üreme popülasyonu yok olmuştur. 

Aydın’da da var olan, Tepeli pelikan kuşunu yaşatmak ve neslinin devamı için çalışmalar yürüten, Ekosistemi Koruma ve Doğa Sevenler Derneği Başkanı Bahattin Sürücü ve nesli tükenmekte olan hayvanlar için çalışmalar ve araştırmalar yapan Doğa Derneği, Koruma Programı Koordinatörü Şafak Arslan, Tepeli pelikan kuşu için yapılan çalışmaları bizler için anlattı.

“Yaklaşık 5 bin- 6 bin bireyin kaldığı düşünülüyor”

Tepeli pelikan kuşları hakkında bilgi veren Ekosistemi Koruma ve Doğa Sevenler Derneği Başkanı Bahattin Sürücü, “Tepeli pelikan belki de dünyadaki en iri kuşlardan birisi. Yani kanatlarını açtığı zaman enine boyutu 3,5 metre uzunluğuna erişebiliyor. İri bir Tepeli pelikan, bir insan boyutuna denk gelebiliyor. Ortalama, 160 cm veya 170 cm arasında değişebiliyor. Kiloları bakımından yaklaşık, 13 kg veya 15 kg arasında değişebiliyor. Dünya genelinde nesli tehlike altında olan bir tür ve yaklaşık 5 bin - 6 bin civarında kaldıkları düşünülüyor.” diye belirtti.

“Genellikle 2 veya 3 yumurta yapar”

Pelikanların üreme durumları hakkında araştırma verilerini paylaşan Doğa Derneği Koruma Programı Koordinatörü Şafak Arslan, “Bir pelikan çifti genellikle 2 veya 3 yumurta yapar ve koloni halinde ürerler. Pelikanların yuvaladığı alanların büyüklüğüne bağlı olarak, bu kolonilerdeki çift sayıları değişkenlik gösterebilir. Doğal alanlarda, sulak bölgelerdeki adalarda ve adacıklarda yuvalarlar. Ancak bu adalarda veya adacıklarda deniz seviyesinin yükselmesi ya da rüzgar nedeniyle erozyon meydana gelebilir. Bu durum, habitat ve yuva alanı kaybına yol açabilir. Ayrıca bölgede insan aktiviteleri varsa, pelikanlar bundan çok hızlı ve olumsuz şekilde etkilenebilir. Hatta bu etkiler, yuva alanlarını değiştirmelerine kadar varabilir.” diyerek tehlikenin boyunu anlattı.

Tepeli pelikan kuşlarının avlanmak için organize olmaları gerekiyor

Bu kuşların barınma ve beslenmeleri hakkında bilgi aktaran Sürücü, “Tepeli pelikan kuşlarının, en önemli üreme alanlarından biri Menderes Deltası’dır. Tepeli pelikan kuşlarının bir özelliği olarak şunu belirtmek isterim ki, üremelerini genel olarak, Menderes Deltası bölgesinde yapıyorlar fakat beslenmek için Bafa Gölü veya Azap Gölü’nü tercih ediyorlar. Çünkü Aydın bölgesi çok lodos ve poyraz alan bir bölge olduğu için hayvanlar denizde beslenemiyor ve bu sebeple daha sığ yerler tercih ediyorlar. Tepeli pelikan kuşlarını diğer kuş türlerinden ayıran bir farkı da, avlanmak için organize olmaları ve bir araya gelmeleridir. Toplu halde balıkların etrafını sarıp, hep birlikte beslenmelerini gerçekleştiriyorlar.” şeklinde açıkladı.

“Koruma çalışmaları yürütüldü ve yapay üreme noktaları oluşturuldu”

Tepeli pelikanlar için yapılan çalışmalar ile ilgili konuşan Arslan, “Türkiye'de Tepeli pelikanlarla ilgili çalışmalar, özellikle bir dönem oldukça yoğundu. Avrupa'da olduğu gibi, Türkiye'de de öncelikli türlerden biri olarak her zaman pelikanlar öne çıkmıştır. Bu kapsamda, pelikanlar için eylem planları gibi çeşitli faaliyetler gerçekleştirildi. Hazırlanan eylem planında, pelikanlar için hangi alanlarda ne tür uygulamalar yapılması gerektiği belirlendi ve kayıt altına alındı. Belirli sulak alanlarda koruma çalışmaları yürütüldü ve yapay üreme noktaları oluşturuldu. Biz de bu kapsamda Gediz Deltası'nda pelikanlar üzerine araştırmalar yaptık. Burada, yuva alanlarında belirgin kayıplar olduğunu ve bu nedenle pelikanların yeni üreme alanlarına ihtiyaç duyduğunu gözlemledik. Çünkü koloniler dağılmaya başlamıştı. Bu durum üzerine, Avrupa'daki sulak alanlarda uygulanan başarılı örnekleri inceledik. Özellikle yapay yuva platformları bakımından, delta ekolojisine en uygun ve pelikanlar açısından en etkili yöntemleri belirledik. Sonuç olarak, Gediz Deltası'nda bu platformları uygun alanlara yerleştirdik.” diyerek yaptıkları çalışmalardan bahsetti

“Tepeli Pelikanlar açısından çok sevindirici bir haber”

Sürücü, pelikanların eski yıllara göre daha fazla olduğunu, artık başka bölgelerde de gördüklerini ifade etti. Bafa Gölü içinde yeni yavru pelikanlar, keşfettiklerini açıklayan Sürücü, “Bafa Gölü’nde bazı küçük adacıklar var ve bunlardan biri Menet Adası. Menet Adası’nda başka bir konu üzerinde çalışma yaparken çok garip bir şey fark ettik. Adada bir sürü yavru pelikan vardı ve yaptığımız incelemelerle, pelikanların yavru yapmadıkları yerlere, yuva yaptıklarını gözlemledik. İş birliği içerisinde olduğumuz üniversite hocalarıyla da, bu konuyu paylaştık. Onlar da çok şaşırdılar ve Menet Adası’nda da pelikanların üreme yaptıklarına dair bir makale hazırlayacaklarını söylediler. Yazılacak olan makale hem bizim hem de nesli tükenmekte olan Tepeli pelikan kuşları açısından çok sevindirici bir haber.” şeklinde ifade etti.

“Tepeli pelikanlar bir kurtarıcı gibi”

Bahattin Sürücü, “Tepeli pelikanlar için Azap Gölü beslenme olanakları bakımından çok önemli bir noktadır.” diye ekledi. Sürücü, pelikanların en çok yediği balık türünün, Azap Gölü’nde olduğunun bilgisini verdi. Tepeli pelikan popülasyonunu korumanın oldukça önemli olduğunu dile getiren Sürücü, “İsrail sazanı çok kılçıklı bir balıktır. İnsanlar tarafından pek bilinmeyen, yenilmeyen ve hiçbir ticari değeri olmayan bir tür. Diğer balık türlerinin larvalarını, yavrularını yiyerek, kendini baskın bir tür haline sokuyor ve sürekli çoğalan bir tür. Göldeki İsrail balığının temizlenmesi lazım. Fakat öyle kolay temizlenecek bir yer değil. Bu konuda biyolojik olarak temizleyici diyebileceğim bir şey var, o da Tepeli pelikan kuşlarıdır. Yaptığımız incelemeler sonrasında, Tepeli pelikanların yediği en çok şey İsrail sazanları olduğunu bulduk. Gölün temizliği ve göldeki balıkların popülasyonları için Tepeli pelikanlar bir kurtarıcı gibi. Tepeli pelikanların, yaptığımız platformlar sayesinde üremeleri de arttıkça, gölde baskın olan balıkları daha fazla yemeye devam ederek, Azap Gölü’nde popülasyonu dengeye sokmasını hedefliyoruz.” diye devam etti.

“Kuş türü tehlike altına giriyor”

Tepeli pelikan kuşunun, duyarsız avcıların hedefi olduğunu belirten Sürücü, “Tepeli pelikan kuşları, avlanılması yasak olan kuşlar arasında yer alıyor. Fakat bazı duyarsız avcılar, gerek avcılık maharetlerini göstermek için, gerekse bilinçsizce vurdukları için kuş türü tehlike altına giriyor. Doğa Koruma Milli Parklar Şube Müdürlüğünde bir tane Tepeli pelikan kuşu var. İstediğiniz zaman gidip görebilirsiniz. Tepeli pelikanı avlamak da mantıklı değil, çünkü yenmeyen bir kuş türü. Tepeli pelikanı vurup, öldürerek gösterişten başka hiçbir şey elde edilemez ayrıca avlamanın cezası var.” diye sözlerini noktaladı.

Nesli tükenmekte olan Tepeli pelikan kuşları için yaptıkları çalışmaları ve bu bilgileri bizlere aktardığı için Bahattin Sürücü’ye ve Şafak Arsan’a teşekkür ederiz.

Haber: Yusuf Konrat