Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
İletişim Fakültesi / Gazetecilik Bölümü
Öğrenci Uygulama Haber Sitesi

Dört mevsimin yaşandığı ülkemizde, coğrafyamızın bize hediye ettiği en doğal güzellikleri olan bitkilerimizin, kimi insan kimi doğa kaynaklı olması nedeniyle nesilleri tehlike altına giriyor. Dünyada nesli tükenmekte olan pek çok farklı bitki türü vardır ve bunların koparılması, tahrip edilmesi veyahut alım satımı yapılması yasaktır. Aydın’da da nesli tükenmekte olan bazı bitki türleri bulunmaktadır. Kiminin sayısı 50’ye kadar düşen bu bitkilerin koparılması halinde kişiye 387 bin TL para cezası uygulanmaktadır. Aydın’da nesli tükenme tehlikesi altında bulunan 6 türü,  2004 yılından beri Aydın’da nesli tehlikede olan bitkileri ve hayvanları tespit edip, koruma çalışmaları yürüten ve birçok yeni bitki türünün bulunmasına öncülük eden, doğal yaşamı ve kültürel varlıkları koruma savaşı veren Doğa Dostu ödülü sahibi; Ekosistemi Koruma ve Doğa sevenler Derneği Başkanlığını 18 yıldır sürdüren Bahattin Sürücü bizler için anlattı.

Aydın’da doğal kaynak popülasyonu düşünüldüğünden daha fazladır. Kuşadası ilçesinde Aydın gaşağı olmak üzere, ölmez çiçeği, Anadolu ebegümeci gibi nadir bitki türlerinin bir arada bulunduğu ancak bu türlerin var olduğu habitatların her an tahribatlarla karşılaşabileceği öngörülmektedir. Turizm kentleri arasında sıkışan bu nadir bitki türlerimizin en dikkat çeken türü, sayısı gittikçe azalan kadim altın otudur. Bu bitki türümüz Aydın’ının Söke ilçesinde 900 rakımın üzerinde çiçek açmaktadır. Sarı yaprakları ve tomurcuklu yapısıyla estetik harikası olan altın otunun faydaları saymakla bitmeyecektir. Sağlık sektöründe kullanılan altın otu içeriğindeki vitaminler sayesinde vücudun bağışıklığını sağlar ve birçok ilacın da etken maddesidir. Halk arasında ‘ölmez çiçek’ olarak adlandırılan kadim altın otundan geriye sadece 50 adet kalmıştır.

Bizlere kendinizden  ve çalışmalarınızdan bahsedebilir misiniz ?  

2004 yılından beri sadece canlıları değil canlıların yaşam alanlarını da korumayı amaçlayıp projeler gerçekleştiriyoruz. Çalışmalarımızı gerekli üniversiteler ve kuruluşlar ile bilimsel işbirliğiyle  yürütüyoruz. Yaklaşık 20’ye yakın Doçent ve Danışman akademisyenlerimiz var. Biz saha da yaptığımız çalışmaları Üniversitedeki hocalarımıza aktarıyoruz. Nesli tehlike altındaki bitkiler konusunda hem Adnan Menderes Üniversitesi hem de Ege -Üniversitesi ile bitki botanik konusunda çalışmalar yürüten hocalarımız bizlerin sahadaki bilgilerine başvuruyorlar. Pamukkale Üniversitesi Biyoloji Bölümünden Prof. Dr. Ali Çelik ile Kuşa

dası’nın bitki Envanteri adında bir kitapta çıkardık. Yaptığımız çalışmalar Sadece bitkiler için değil nesli tehlike altındaki hayvanları da kapsamaktadır. Aydın bölgesinin endemik ve nadir bitki türleri hakkında kamuoyunda farkındalık oluşturmayı da amaçlıyoruz.

Korunan türdeki maksat nedir?

Korunan türdeki maksat: Nesli kritik olarak azalmaya başlayan yani artık dünya literatüründen çıkmaya yaklaşan sayı olarak ve popülasyon olarak türler vardır. Bu türler, korunan türler kategorisine alınır. Şu anda ilimizde yaklaşık 6 tane nesli tehlike altında olan ve korumaya çalıştığımız türlerimiz var. Türlerimizin, bazılarının tehlike durumu çok kritik iken bazılarının durumu daha az kritiktir. Lokal endemik sadece o bölgeye ait türdür. Endemik ise Türkiye’ye ait olarak düşünülebilir.

Aydın’da korunan türlerimiz hangileridir?

Aydın’da korumaya çalıştığımız 6 tane türümüz vardır. Bu türler sırasıyla tüllüşah olarak bilinen ve bizim ise Aydın gaşağı (Rhatponticoides mycalea) olarak tanımladığımız türdür. Diğer türlerimiz ise sırasıyla kadim altın otu (Helierysum heywedianum), tüylü çan çiçeği (Campanula tomentosa), sultan çiğdemi (Crocus nerimaniae), kum zambağı (Poncratium maritimum), ve özçakşır otu (Ferula anotalica)’dur.

Bu türleri bizlere kısaca bilgi vererek açıklayabilir misiniz?

İlk olarak Aydın gaşağı, Kuşadası Yayla Köy ve Kuşadası merkezde sadece yayılım gösteren önemli bir türdür. Aydın Gaşağı için yaklaşık beş altı yıldır tür izleme ve tür koruma çalışmaları yapılmaktadır. Önümüzdeki süreçte de çalışmaları devam edecek bir türdür. Aydın gaşağı gösterişli ve boylu bir tür olmakla birlikte yaklaşık 3 metreye kadar boyu uzamaktadır. İkinci türümüzün durumu ise bizim için şu an daha kritik bir boyuttadır. Kadim altın otu Söke İlçemizde 900 rakımın üzerinde bulunan bir bitki türüdür. Bu tür için son rakamlara baktığımızda 50’nin altına düştü, yani şu an son 50 birey kaldı. Dünya genelinde şu an bu bitki üzerinde incelemeler yapıyoruz. İlk çiçek açtığı zamandan yani çiçeklerini açtığı ilkbahardan, çiçeklerini döktüğü sonbahara kadar izleme çalışmaları ile korumaya çalışıyoruz. Bu bitkilere zarar veren bitkiler de bulunmaktadır. Yabankeçisi, sarmaşık vb. bitkiler haricinde yaban hayvanları ve insan baskısı da etkilidir. Bunun yanında madencilik faaliyetleri de etkilidir. Bu baskılara rağmen ayakta tutmaya çalışıyoruz. Üçüncü türümüz tüylü çan çiçeği, biraz daha az tehlike de bir türdür. 3 bin civarında tespit edilen tüylü çan çiçeği, Söke’nin Milli Park sınırları içerisinde yer alan geniş yayılımlı bir çiçektir. İzmir’e kadar da yayılım göstermektedir. Yine de eylem planları çevresinde her ihtimale karşı Doğa Koruma Milli Parklar Şube Müdürlüğü takibini yapmaktadır. Dördüncü türümüz kum zambağı ise ülkemizin tamamında mevcuttur. Ülkemiz için endemik bitki kum zambağı ülkemizin tamamında koruma altındadır. Plaj toprağında oluşan beyaz yapraklı bir çiçek türüdür. Beşinci türümüz sultan çiğdemi ise Koçarlı’nın rakımı yüksek kesimlerinde ve Muğla’nın Milâs İlçesi’nin dar bir kısmın da mevcuttur. Sonbaharda ekim-kasım aylarında ilk yağışla birlikte yeşeren sultan çiğdemi yayılışı dar bir alanda mevcut olduğu için diğer bitki türlerimiz gibi koruma altındadır. Son türümüz olan özşakşır otunu da unutmadan eklemekte fayda vardır. İlimizde oldukça yaygın olan özşakşır otu, tür bakımından genel kapsamda ilimizde koruma altına alınan türlerimizden birisidir.

Koparılması yasak olan bitkilerin botanik turizmi açısından değerlendirildiğinde Aydın iline bir katkısı var mıdır?

Botanik turizmi, dünyada yaygın bir şekilde gelişmektedir. Ancak ne yazık ki Türkiye'de çok yaygın değil. Bunu geliştirmek lazım, çünkü şu anda bitki topluluklarına bakıldığında yaklaşık 12 bine yakın türümüz var. Avrupa ülkelerinin hepsinin bitki türü sayısı ancak 12 bindir. Ülkemiz endemik tür açısından oldukça önemli bir çeşitliliğe sahiptir. Biz de bu konuda Turist Rehberler Odası ve turizmciler ile görüşmeler yapmaktayız. Bitkileri tanıtacaklar rehberlerdir onların da bitkileri tanıması lazım yani bu süreç karşılıklı etkileşim sonucunda gerçekleşecektir.

Yasaklı olan bitkilerin ekosisteme faydaları nelerdir?

Genel olarak bitkiler hem insanlar için hem de doğada bulunan diğer canlılar için önemini korumaktadır. Yani bir zincir gibi düşünebiliriz. Sağlık sektörü ilaç için etken madde olarak yararlanırken, biz insanların da besin ihtiyacını karşılamaktadır. Diğer canlı türleri için de önemi göz ardı edilemez. Dolayısıyla doğaya her canlının olumlu etkisi vardır. Eksilmesi de zarar verecektir. Dünyadaki ekolojik dengenin bozulması da bunun kanıtı diyebiliriz. Bu açıdan her bitkinin mutlaka bir katkısı var örneğin kadim altın otu olarak adlandırdığımız halk arasında ‘ölmez otu’ olarak bilinen ve birey olarak 50’nin altına düşen bitkimizin çiçeği çok uzun yıllar bozulmadan saklanabilmektedir. Tıp alanında kullanılmaktadır. İlaçların uzun süre bozulmadan durabilmesi bunun en önemli sonucudur.

Aydın’da biyoçeşitliliğin çok olmasında ikliminin bir etkisi var mıdır?

Tabii ki toprak, hava, su gibi biyoçeşitlilik üzerinde iklimin de etkisi olacaktır. Aydın ilimizin de aşırı sert karasal bir iklime sahip olmaması bitki türlerimizin üzerinde olumlu etkiye sahiptir. Türkiye’nin zaten ülkeler arasında köprü görevi gördüğünü unutmamak gerek, bu açıdan 3 farklı kıtada yer alan bitki türleri de ülkemizde bulunmaktadır. Bizim endemik türümüz çok fazla. Ülkemizde 4 bin türe yakın çeşitlilik mevcutken yeni yapılan çalışmalarla 12 bin tane tür olduğunu söyleyebiliriz ve çalışmalar yapıldıkça daha da artacaktır demek yanlış olmayacaktır.

Bizlere bilmediklerimizi aktaran, Aydın’da nesli tehlikede olan bitkileri ve hayvanları tespit edip, koruma çalışmaları yürüten ve birçok yeni bitki türünün bulunmasına öncülük eden, doğal yaşamı ve kültürel varlıkları koruma savaşı veren Doğa Dostu ödülü sahibi; Ekosistemi Koruma ve Doğa Sevenler Derneği Başkanı Bahattin Sürücü’ye teşekkür ederiz.

Haber: İlginay Avunyalı