Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
İletişim Fakültesi / Gazetecilik Bölümü
Öğrenci Uygulama Haber Sitesi

Dijital dünyada bıraktığınız fotoğraflar, e-postalar ve hesaplarınız sizden sonra sevdiklerinize kalır. Ancak şifreleriniz ve hesap bilgileriniz olmadan onlar bu dijital mirasa ulaşamaz, yasal karmaşalarla baş etmek zorunda kalırlar. Bu nedenle dijital vasiyetinizi oluşturarak hem anılarınızı koruyabilir hem de sevdiklerinizi zor durumda bırakmamış olursunuz.

Dijital dünya, yaşamımızın ayrılmaz bir parçası haline gelirken, çoğumuzun göz ardı ettiği önemli bir soru giderek daha önemli bir hale geliyor: Biz öldükten sonra bu devasa dijital varlığımıza ne olacak? Bu kritik soruyu cevaplamak için Av. Burak Özdemir ve Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümünden Dr. Samsun Mustafa Başarıcı ile bir araya geldik. Sosyal medya hesaplarımız, çevrim içi servislerimiz ve dijital varlıklarımızın yasal bir boşluk ve teknolojik belirsizlik içinde kaybolma tehlikesiyle nasıl karşı karşıya olduğunu uzman görüşleriyle ele aldık. Bu sessiz tehdidin bireyleri ve ailelerini nasıl hazırlıksız yakaladığını ve yas sürecine hukuki ve duygusal bir yükü nasıl eklediğini derinlemesine inceledik.

Yasal boşluk, dijital dünyada sahipsiz hesaplar yaratıyor

Av. Burak Özdemir, "Türk Medeni Kanununa göre miras 'malvarlığı', değer taşıyan unsurlardan oluşur. Bir sosyal medya hesabının veya e-posta arşivinin ekonomik bir değeri olmadığı sürece, hukuken mirasçılara geçişi tartışmalıdır." dedi ve sözlerine, "Bir yakınınız vefat ettiğinde, onun Facebook profilini anı hesabına dönüştürmek veya hesabı kapatmak için platformun belirlediği süreçleri izlemek zorundasınız. Bu süreçler ise her platformda farklılık gösteriyor ve zaman alıcı olabiliyor. Mahkeme kararı bile gerektirebiliyor. Bireyler, hayattayken bu hesaplar için ne istediklerini bir 'dijital vasiyetname' ile açıkça belirlemezlerse, sevdikleri hem duygusal hem de hukuki bir labirentin içinde kaybolup gidebilir." şeklinde devam etti.

Teknoloji devlerinin yaklaşımı: Politikalar ne diyor?

Dr. Başarıcı ise konunun teknik boyutuna dikkat çekiyor. Büyük teknoloji şirketlerinin kullanıcı öldüğünde devreye giren politikaları olduğunu ancak bunların çoğu kullanıcı tarafından bilinmediğini, "Facebook ve Instagram, bir kullanıcının vefatı bildirildiğinde hesabı 'Anma Hesabı'na dönüştürüyor. Bu hesap, arkadaşların duvarında anı paylaşmasına izin verirken, giriş yapılmasını ve bazı kişisel bilgilerin görünürlüğünü engelliyor." şeklinde vurguladı. Başarıcı, "Google ise 'Etkin Hesap Yöneticisi' özelliği ile kullanıcıların, hesaplarına belirli bir süre erişilmezse veya kendisi vefat ederse, verilerinin bir kısmının veya tamamının seçtikleri kişilerle paylaşılmasını sağlayabiliyor. Ancak sorun, bu ayarların çoğu kullanıcı tarafından aktif olarak yapılmaması. Şifrelerin mirasçılara verilmesi ise neredeyse tüm hizmet sözleşmelerinde yasak. Dolayısıyla tek çözüm, önceden plan yapmak." açıklamasını yaptı.

"Dijital vasiyetinizi oluşturmak için 5 kritik adım"

Av. Özdemir, bireylerin atması gereken ilk ve en kritik adımı, "Öncelikle dijital varlıklarınızın bir envanterini çıkarmalısınız. Bu, sadece sosyal medya hesaplarınızı değil, aynı zamanda finansal değeri olabilecek çevrim içi bankacılık hesaplarınızı, e-posta adreslerinizi, bulut depolama alanlarınızı hatta NFT gibi dijital koleksiyonlarınızı kapsamalıdır. Bu liste, mirasçılarınızın var olanı yönetebilmesi için temel yol haritasıdır." şeklinde açıkladı. Dr. Başarıcı ise planlama ve atama sürecine "Bir liste oluşturduktan sonra, her bir varlık için ne yapılmasını istediğinizi açıkça belirten bir dijital vasiyetname oluşturun. Ardından, bu talimatları uygulayabilmesi için teknik olarak yetkin ve size güven duyulan bir 'dijital mirasçı' atayın. Bu kişi, sizin dijital dünyanızdaki yürütücünüz olacaktır. Ona, sahip olduğunuz hesapların listesini ve bu hesaplar için verdiğiniz talimatları iletmeyi unutmayın." şeklinde dikkat çekti. Av. Özdemir, yasal geçerliliği artırmak için, "Bu dijital vasiyetinizi, noter onaylı resmi vasiyetnamenize bir ek olarak dahil etmeniz, uygulayıcıların önünde çıkabilecek hukuki engelleri büyük ölçüde azaltacaktır. Bu, dijital isteklerinizin yasal bir dayanağı olmasını sağlar." diyerek öneride bulundu.

“Platformların kendi içinde sunduğu araçları da kullanmak çok önemli”

Teknoloji şirketlerinin sunduğu hazır çözümleri ise Başarıcı, "Bireysel önlemlerin yanı sıra, platformların kendi içinde sunduğu araçları da kullanmak çok önemli. Google'ın 'Etkin Hesap Yöneticisi' veya Facebook'un 'Vasiyet Atama' özelliği gibi araçlar, süreci doğrudan platform nezdinde resmileştirir ve mirasçılarınızın işini büyük ölçüde kolaylaştırır. Bu adım, yasal süreçlere destek olacak teknik bir onay niteliği taşır." şeklinde anlattı. Son adım olan bilgilerin güvenli saklanması konusunda her iki uzman da uyarıda bulunuyor. Av. Özdemir, "Hiçbir zaman şifrelerinizi doğrudan vasiyetnamede veya kolay ulaşılır bir yerde paylaşmayın. Bu, hizmet şartlarını ihlal edebilir ve güvenliği tehlikeye atar." derken, Dr. Başarıcı da pratik çözümü, "Amacınız, mirasçınıza hesap bilgilerinizin kendisini değil, onlara nasıl ulaşabileceğinin anahtarını güvenli bir şekilde bırakmaktır. Bu anahtar, şifre yöneticinizin 'acil durum erişim' özelliği, zarf içinde bir banka kasası veya güvenilir bir dijital vasiyet servisi olabilir. Mirasçınız, sizin oluşturduğunuz talimatlar ve bu güvenli anahtar sayesinde, süreci hukuka ve güvenlik kurallarına uygun bir şekilde yönetebilir." şeklinde aktardı.

“Bu, sadece bir hesap kapatma meselesi değil”

Dijital vasiyet oluşturmanın artık kişisel bir seçim değil, dijital çağın bir sorumluluğu olduğu konusunda hemfikir olan Av. Burak Özdemir, "Yasalar bu alanda henüz yeterince hızlı gelişemiyor. Bireylerin kendi önlemlerini alarak, bu belirsizlikten sevdiklerini koruması en gerçekçi çözüm." diyerek hukuki boşluğa dikkat çekti. Dr. Başarıcı ise sürecin teknik boyutunu vurgulayarak, "Bu, sadece bir hesap kapatma meselesi değil; dijital kimliğinizin ve anılarınızın kontrollü bir şekilde geleceğe aktarılmasıdır. Platformların araçlarını kullanmak ve güvenli bir bilgi paylaşım yöntemi belirlemek, bu süreci onurlu ve sorunsuz kılan anahtardır." şeklinde konuştu.

Dijital miras, artık sadece bir veri yığını değil, kişisel tarihimizin ve ilişkilerimizin bir kaydıdır. Bu nedenle, dijital vasiyetimizi oluşturmak, sevdiklerimiz için yapabileceğimiz en önemli ve öngörülü hareketlerden biri haline gelmiştir. 

Bu yolculukta bize değerli bilgileriyle rehberlik eden Av. Burak Özdemir’e ve Samsun Mustafa Başarıcı’ya teşekkür ederiz. Uzmanların da vurguladığı gibi, bu konudaki farkındalığı artırmak ve harekete geçmek hepimizin sorumluluğudur.

Haber: Sultan Çelikkanat