Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
İletişim Fakültesi / Gazetecilik Bölümü
Öğrenci Uygulama Haber Sitesi

Gelişen teknolojiyle birlikte kaybolan meslekler arasında yer almaya başlayan demircilik mesleğinin Van’daki tek temsilcisi Özcan Demir, dededen kalan çaydanlıkçılık mesleğini sürdürüyor. Demir, aynı zamanda hurdadan elde ettiği malzemeleri de eski yapı makinelerle geri dönüşüm yaparak ekonomiye tekrar kazandırıyor.

Van’ın İpekyolu ilçesine bağlı Şerefiye Mahallesi’nde yaşayan Özcan Demir, 74 yıllık eski bir yapıya sahip olan kerpiç evde, unutulmaya yüz tutmuş dede mesleğini sürdürmeye çalışıyor. Yaptığı işte yeni teknolojik makineler yerine eski yapıya sahip olan makinelerle çalışmalarını yaptığını söyleyen Demir,  hurdayla çaydanlık yapmaya devam ediyor. Demlikçiliğin yanı sıra tencere, tava ve semaver gibi küçük ev aletlerinin tamirini yapan “Teknolojiye Direnen Usta” lakabıyla bilinen Demlikçi Demir, özenle yaptığı işinde, kullandığı eski yapı makineleri bizler için anlattı.

“Çok eski model makineler kullanıyorum”

Teknolojik gelişmenin getirdiği ve hayatın her alanına hükmetmeye başlayan teknolojik tüketime rağmen dedesinden kalan mesleği sürdürmeye çalışan Özcan Usta, işini büyük bir hevesle yapmaya devam ediyor. Yeni teknolojilerin ve makineleşmenin getirdiği fırsatlara karşı direndiğini söyleyen Demir, kullandığı makinelerin bir üst modeli çıktığı halde özellikle onlardan yararlanmadığını vurguladı. Demir, bu mesleğin dedesinden babasına kaldığını ifade ederek, babasından sonra ise kendisinin yapması gerektiğini düşünerek demlikçi dükkânını devraldığını ifade ediyor. 

Demir, dükkânına çok masraf yaptığını vurgulayarak, “Hurdadan çaydanlık tamiri ve çaydanlık yapımı mesleği, dedemden babama, babamdan ise bana kaldı. Ben Van’da doğup büyüdüm. 7 yaşımdan beri babamın yanında çalışarak bu mesleği öğrendim. Daha sonra, bu işi devam ettirmeye çalıştım. Ortaokul ve lise yıllarımda, okul çıkışları ve yaz aylarında babamın yanına gelerek, onun yaptığı şeyleri ilk önce taklit ederek, onunla birlikte yapmaya başladım. Aslında, bizim bu mesleğimiz dedemle birlikte başlar. Dedem, tanınan bir tunç semaver ustasıydı. Tabii zamanla onların yapımı bitti. Babam da, dedemden öğrendikleriyle işi daha iyi yapmaya çalıştı. O zamanlar bakır kaplar vardı. Babam, bakır rengini alan semaver ve çaydanlık kulplarını, kullandıkları belirli birkaç makineyle kalaylayarak kullanıma hazır hale getirirdi. Ben de, babamın yanında çıraklık yaparak bu işe başlamış oldum. Aslında ben de hala dedemin kullandığı çok eski model makineleri kullanarak bu mesleği yapıyorum.” dedi. 

80 yıllık makine: Punta Kaynak Makinesi

Teknolojinin gelişmesiyle birlikte makineleşmede de değişimler meydana geldi. Örneğin, tarım, dokuma, demir işleme alanlarında kullanılan makinelerin yerine insan gücüne daha az ihtiyaç duyulan makineler ortaya çıkmaya başladı. Ancak bunların hiçbirini kullanmayı tercih etmeyen Özcan Demir, hala dedesinin kullandığı makineleri kullanıyor.

Punta makinesinin bir kaynak makinesi olduğunu söyleyen Demir, “80 yıldır kullandığımız bu makine, bir kaynak makinesidir. Yaptığım çoğu çalışmamda mutlaka kullanırım. Özellikle çaydanlık kulpları, soba  boruları, tencere kapağı tamirinde kullanırım. En eski yapı kaynak makinesidir. Punta kaynak makinesi, nokta kaynağı olarak da geçiyor. Elektrik akımı direncinden oluşan ısıdan yararlanılarak düdüklü ve çaydanlık kulpu gibi demirden yapılan eşyaları kaynaştırmak için kullanılır.” diye aktardı. 

“Bana büyük bir yoldaş oldu”

Ek iş olarak soba borusu yaptığını bundan dolayı daha fazla yorulduğunu söyleyen Demir, geçimini bu şekilde sağladığını ifade etti. Küçük yaştan beri ailesinden aldığı en güzel dersin kullanılan herhangi bir şeyi geri dönüşümle farklı şekilde kullanmak olduğunu söyledi.  Hurdacı sesini duyan her insan gibi, eski eşyayı atıp yenisini almanın çözüm olmadığını da vurgulayan Demir, en az mesleği kadar eski olan makineleri hala kullanarak çok şanslı olduğunu da ekledi. Saclardan elde ettiği parçaları birbirine kenetlemek için kullandığı “Bordür Makinesi’ni”anlatan Demir, “Demirden yapılan tüm ev aletlerin tamirini yapabiliyorum. Ek iş olarak yaptığım soba borularını sağlamlaştırmak için bu makineden yararlanıyorum. Kullandığım bu makine de dedemden kaldı. 100 yıllık bir geçmişi var. Amacı sacları birbirine kenetlemek, sıkılaştırmak, daha fazla sağlamlaştırmak. Kısaca yıllara meydan okumuş olan bu makine, bana büyük bir yoldaş oldu.” şeklinde konuştu.  

Lehim makinesi ve ölmüş tuz ruhu

Geçmişten günümüze kaynak makineleri, her yıl yepyeni modellerle sektörde yerini aldı. En eski makinelerden bir tanesi olan lehim makinesini hala kullanarak ayakta tutan Demir, “75 yıldır kullandığım bir makine. Demliklerin iç kısmındaki çizikleri veya oluşan delikleri kapatmak için kullandığım bir diğer kaynak makinesidir. Bu makinede kullandığım kaynak da çok farklı. Kaynağı, kalay ve kurşunun karışımı ile yapıyorum. Kaynak kullanımda belli ölçülerin olması lazım. Ancak ben kaynağı, yıllar önce dedem ve babamın göz kararıyla yaptıkları şekilde kullanıyorum. Ölçüsü alınan kaynak, daha sonra ısıtılarak kullanılacak olan yere dökülür. Bu kaynağı dökmek için kullandığımız lehim de bizde bulunan oldukça eski bir makine. Biz, özellikle teknolojiye ayak uydurmadan sürekli aynı makinelerle çalışmaya devam ettik. Makinelerimizin bozulduğu zamanlar da oldu. Her seferinde tamirini yine biz yaptık. Bu alanda ailecek ustalaştık.” diyerek sözlerine devam eden Demir,  “Bir anot olan tutya, belli bir miktar tuz ruhunun içine karıştırılıyor. Bunun nedeni ise tamirini yaptığım demlik, tencerelerde kaynağın tutabilmesi için işlem öncesi kaynak yapılacak olan yere dökülür. Eğer ölmüş tuz ruhunu dökmezsem yaptığım kaynak da tutmaz.” diyerek sözlerini noktaladı. 

El emeğiyle yapılan mesleklere vatandaşların daha fazla rağbet göstermeleri gerektiğini özellikle belirten Demir, “Yeni alınan her neyse, o da  bir gün eskiyecek. Onun için, eskiyi atıp yenisini almak yerine o eşyaları tamir ettirerek, hem ustalarımızın hem de mesleğimizin devamını sağlamalıyız ki bizler de mesleğimizi devam ettirelim.”dedi. Teknolojiye direndiğini sık sık vurgulayan Demir, “Akıllı telefon yerine halla tuşlu telefon kullanıyorum.” cümlesiyle bu konuda ne kadar kararlı olduğunu bir daha göstermiş oldu. 100 yıl önce dedesi ve babasının kullandığı makinelerin yeni üretimlerini almayarak eskiyi yaşamak istediğini dile getirdi. Belki şu an bulunması çok zor olan makineleri kullanan yılların Ustası Demir, “Hayatımda çaydanlık tamiri, demlikçilik benim için meslekten öte oldu. Kısacası hayatımın bir parçası oldu.” ifadelerine yer verdi. Demir, zaman geçtikçe hem mesleğe hem de bu gibi çalışmalara rağbetin azaldığını da söyleyerek elinden geldikçe eskiyi yaşatmak istediğinin altını çizdi.

Haber & Fotoğraf: Aydan Kayhan