Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
İletişim Fakültesi / Gazetecilik Bölümü
Öğrenci Uygulama Haber Sitesi

Mustafa Kemal Atatürk, her zaman Türk kadınını modern toplumun simgesi olarak görmüştür. Cumhuriyet’in ilan edilmesiyle beraber, Türk kadınının siyasal anlamda kendini göstermesi gerektiğini savunmuştur ve bu durumu kanunla mümkün hale getirmiştir. Cefakar Türk kadınına seçme ve seçilme hakkı, ilk kez 1930 yılında verilmiştir. Modern topluma adım adım giden Türk kadını, 1930 yılında çıkarılan bu kanundan 3 yıl sonra köy heyetleri ve muhtarlığa seçilme hakkını da kazanmıştır. 

Nihayet Türk kadını sandıkta, pusulada… Kadınlarımıza verilen bu haktan hemen sonra o zamanlar Aydın’ın Çine ilçesine bağlı bugün ise Karpuzlu ilçesinin merkezi olan Demircidere Köyü’nde yapılan seçimde, Gül Esin muhtar seçilerek tarihimizde ilk kadın muhtarımız olarak yerini almıştır.

Yedi erkek adaya karşı tek başına yarıştı!

Günver Güneş, ‘Türk Kadınının Muhtarlık ve Köy İhtiyar Heyetlerine Seçme Seçilme Hakkını Kazanması ve Türkiye’nin İlk Kadın Muhtarı Gül Esin’ isimli makalesinde ifade ettiğine göre, 1901 yılında Aydın’ın Çine ilçesinde dünyaya gelen Gül Esin, çevresi tarafından Gülkız Übbül olarak da bilinmektedir. Güneş, ayrıca çalışmasında Gül Esin’in Kurtuluş Savaşı döneminde eşini şehit verdikten sonra Çine’ye abisinin yanına döndüğünü bu süreçte abisinin ‘Cumhuriyet Şeref’ isimli kız çocuğunu kendi evladı gibi sahiplenerek büyüttüğünü de aktarmıştır. 1933 yılında 32 yaşındayken tam 500 oy ile Demircidere Köyü’ne, yedi erkek rakibi karşısında üstünlüğünü sağlayarak muhtar seçildi. Yöre halkının büyük bir sevinçle karşıladığı bu durum 11 Aralık 1933 yılında Halkevi Gazetesi’nde, ‘‘Büyük inkılabın ilk kadın muhtarı, vazifen kutlu ve mutlu olsun’’ manşetiyle yayınlandı.  

Muhtarlığı boyunca birçok hizmette bulundu

Nazilli Eğriboyun Mezarlığı görevlisinin verdiği bilgilere göre, Gül Esin, köy işlerinin evlerde ya da kahvehanelerde halledilemeyeceğini düşünmüştür. Bu sebeple köylünün de onayı ile o dönemde kooperatif tipi, ‘köy odası’ isminde bir mekan yaptırmıştır. Öte yandan Muhtar Esin, o dönemde köylüye ulaşım hizmeti de sağlamıştır. Karpuzlu-Çine arasına taş döşemeli yol ve bir köprü inşa etmiştir. Köydeki gençlerin kahvehanelere girmesini yasaklayan Gül Esin, gençlerin daha çok avcılık, binicilik gibi spor faaliyetlerini uygulayabilmeleri için bir dernek kurmuştur.  

Köyde çok fazla kız kaçırma olayının yaşanması üzerine Muhtar Esin bu duruma el atmış, evlenmek isteyen gençlerin kaçmak yerine kendilerine başvurmalarını istemiştir. Muhtarlığı boyunca kız kaçırma olaylarında ciddi anlamda azalma olduğu anlatılmaktadır. 

Derya Genç’in yazdığı ‘Aydın Tarihinde Kadın’ isimli makaleden alınan bilgilere göre, sosyal meseleler, köyün sorunları, gençler, ulaşım, yollar derken Gül Esin eğitim faaliyetlerini de desteklemiştir. Özellikle kız çocukları okusun diye ev ev dolaşarak aileleri ikna etmiştir. Muhtarlığı sırasında Türk kadının her zaman modern giymesi gerektiğini savunan Gül Esin, o dönemde Anadolu Gazetesi’nde Türk kadınına şöyle seslenmiştir: “Türklüğü hiçbir millet tarihinde bulunmayan bir ilerlemeyle çok kısa bir zaman içinde inkişaf edip mucizeler yaratan ve Türk’ün ezeli ve ebedi bir yol göstericisi olan Gazi Mustafa Kemal’in biz kadınlara bahşettiği hürriyetlerdir ki, şu mektubumu yazabilmek cüretini kendimde buldum ve ortaya bir nokta-i nazar attım. Türk artık medeni milletler arasına girmiştir ve eski Türk medeniyeti nasıl cihan tarihinde kıymettar sahifeler işgal etmiş ise yeni Türk medeniyeti de yakın bir atide her millet tarihinde daha yüksek mevkiler alacaktır. Yalnız Türk köylü kadınlığı aleminde katiyen durmadan ve hiçbir sebep aramadan yapılması lazım gelen mühim bir iş vardır. Bu da köy kadınının giyim işidir… Madem ki medeniyiz ve medeni bir millet olduğumuzu cihan tasdik etmiştir. Köylü kadınlarını da uzun masraflardan kurtarmak ve medeni kisveye büründürmek zamanı gelmiş ve geçmiştir… Bendeniz Türkiye’nin ilk kadın muhtarı sıfatı ile şu nokta-i nazarımı açıkça arz ediyor ve bu işi Aydın Umumi Meclis heyeti muhteremesinden beklemeyi bir hak biliyorum.” 

Gül Esin, Mustafa Kemal Atatürk tarafından ödüllendirildi

Afet İnan’ın ‘Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler’ çalışmasında da belirttiği gibi, o dönemde ülkede oldukça dikkat çeken ilk kadın muhtar Gül Esin, tabii ki Mustafa Kemal Atatürk’ün de gözünden kaçmamıştır. Atatürk, Gül Esin’in yaptığı faaliyetlere oldukça sevinmiş, kendisini mektup yazarak kutlamış ve Gül Esin’e her bayram kartlar yollamıştır. Kendisini gösterdiği cesaret dolu adımlarından dolayı ödüllendirmiş ve Ankara’ya çağırmıştır. Ancak tüm mektup ve kartlar Çine’deki evin yanması nedeniyle yok olmuştur. İnan’ın çalışmasında dile getirdiği gibi Cumhuriyetimizin ilk kadın muhtarı hakkında ki bilgiler oldukça sınırlı olup kendisi hakkında tek kaynak yakınları ve yörede yaşayanlardır.  

Serpil Çakır’ın yazdığı ‘Kadınlar ve Siyasal Yaşam’ isimli makaleden alınan bilgilere göre ise, Gül Esin, iki yıl süren muhtarlığı boyunca birçok yeniliğe imza atmıştır. Ancak iki yıllık görev süresi dolduğunda tekrar aday olmamıştır. 1936 yılında Mustafa Übbül ile evlenmiş ve Çine’ye yerleşmiştir. Kendisine milletvekilliği önergesi gelmiş olsa da, Gül Esin bu öneriyi kabul etmemiştir.  

Yakınlarından elde edinilen bilgilere göre, evlendikten sonra başka bir işte çalışmamış ve el emeği ürünler yaparak vaktini geçirmiştir.  

Gül Esin Nazilli’de hayatını kaybetti

Hayatının izlerini sürmek için gittiğimiz Nazilli’de, Nazilli Muhtarlar Derneği Başkanı Zeki Açık’dan edindiğimiz bilgilere göre,  Gül Esin, 1960’lı yıllarda eşi Mustafa Übbül’ü kaybetti. Yalnız kaldığı için aralıklarla manevi kızı Cumhuriyet Hanım’ın yanına Nazilli’ye gelmiştir. 1970 yılında temelli olarak Nazilli’ye yerleşmiştir. 1970 yılında taşındığı Nazilli Yıldıztepe Mahallesi’nde 20 yıl yaşamış 1990 yılında vefat etmiştir.  

Cumhuriyet tarihinin ilk kadın muhtarı Gül Esin’in kabri, Nazilli ilçesinin Eğriboyun mezarlığındadır. Gül Esin adına Ankara Atatürk Orman Çiftliği’nde bir hatıra ormanı, Aydın merkezde, İzmir Harmandalı’nda ve Karpuzlu’da adını taşıyan bir park ve büst bulunmaktadır.

Haber: Şevval Ateş