Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
İletişim Fakültesi / Gazetecilik Bölümü
Öğrenci Uygulama Haber Sitesi

Semenderler doğanın sessiz, minik kahramanları olarak ekosistemin dengesine katkı sağlıyor. Biyoloji Profesörü Nazan Üzüm, bu ilginç minik kurbağa türlerinin rejenerasyon yeteneklerini ve iklim değişikliğiyle karşı karşıya kalan yaşam alanlarına dikkat çekiyor. Semenderlerin korunması, doğanın sürdürülebilirliği için büyük önem taşıyor.

Akademisyen Nazan Üzüm, zooloji alanında profesör olarak semenderlerin özelliklerini ve ekosisteme olan önemi üzerine çalışmalar yapmıştır. 1995’te Dokuz Eylül Üniversitesi Biyoloji Bölümü’nden mezun olan Üzüm, deniz kaplumbağaları ve kurbağalarla ilgili araştırmalar yapmıştır. Doktora çalışmasında semenderler üzerine yaş çalışmaları gerçekleştirmiş ve 2010’da doçent, 2015’te profesör unvanını almıştır. Prof.Dr. Nazan Üzüm şu an görevini ve araştırmalarını Aydın Adnan Menderes Üniversitesinde devam ettirmektedir.

Semender nedir?

Semenderler, urodela veya caudata takımlarına ait kertenkelelere benzer görünümlerine rağmen, amfibiya sınıfında yer alan canlılardır. Türkiye’de 18 farklı semender türü bulunmaktadır. Bu canlılar, derileri çıplak ve nemli ortamlara bağımlı olduklarından, karada yaşasalar bile her zaman nemli alanlar aramaktadırlar. Semenderler nemli, taşlık, kayalık ve su kenarındaki yerleri tercih ederken, sıcak ve kurak bölgelerden uzak dururlar. Bu özellikleriyle Türkiye’nin çeşitli iklimlerinde önemli yer tutmaktadırlar.

Semenderlerin karaya geçiş süreci nasıl gerçekleşti?

Kurbağaları genel anlamda düşünmemiz gerekir. Bunun nedeni eski bir jeolojik dönemde kuraklık yaşanması ve bunun sonucunda hayvanların mecburen sudan karaya geçmek zorunda kalmalarıdır. Dolayısıyla karaya geçerken ilk etapta kurbağaları görüyoruz. Akciğerler, balıklar tarafından evrimleşerek ortaya çıkmış ve kurbağalar bu yapıyı kullanmaya başlamıştır.

İklim değişikliği kurbağa türlerinin yaşam alanlarını nasıl etkiliyor?

İklim, aslında tüm canlılar üzerinde etkili diyebiliriz. Kurbağa türlerinin şöyle bir dezavantajı var; suya ihtiyaç duyan canlılardır. Küresel ısınmayla birlikte sıcakların artması, su rezervlerinin azalması tabii ki bu hayvanların üreme ortamlarını ve karasal alanda nemli alanların ortadan kalkmasına neden oluyor. Bu da doğal olarak hayvanların yaşam ortamlarını kısıtladığı için onları olumsuz yönde etkiliyor. Semenderler, hasar gördüklerinde kopmuş bacaklarını, kuyruklarını ve hatta bazı organlarını yeniden oluşturabilme yeteneğine sahiptirler. Bu özellik, biyolojideki en dikkat çekici rejenerasyon örneklerinden biridir ve bilim insanlarının ilgisini çekmektedir. Semenderlerin bu yenilenme mucizesi, insan tıbbında organ yenilenmesi konusunda çığır açma potansiyeli taşımaktadır.

Kurbağaların zehri insanlar için tehlikeli mi?

Semenderler ve kurbağalar hakkında, tümünün zehirli oldukları söylenti diyebiliriz. Kuyruklu kurbağalar ve kuyruksuz kurbağaların derilerinin altında ilginç bir zehir bulunmaktadır. Ancak bu zehir sadece düşmanları için tehlikelidir. Yılanlar gibi düşmanlarının sindirim sistemine zarar verip, tekrardan sağ çıkabilirler. Bu özellik doğadaki düşmanlarına karşı onları korur. Bu zehirler dolaşım sistemimize girmediği sürece, biz insanlar için tehlikeli değildir.

Sürüngenler hakkında yanlış bilinen özellikler nelerdir?

Diğer sürüngenlerle ilgili olabilir ama semenderler hakkında pek fazla yanlış bilgi duymadım. Özellikle yağışlarda ortaya çok çıkmaktalar çünkü aktif olacaklar, beslenecekler ve üreyecekler. Bu dönemlerde fazla çıkıyorlar ve halkın olumsuz algıladığını zannetmiyorum. Hatta Muğla civarında halk arasında “Çıplak Hüseyin” diye de adlandırıyorlar. Halk arasında “yılan ebesi” olarak anılıyorlar ama aslında yılanlara zehir taşıdıkları doğru değildir. Kurbağaların siğil yapma efsanesi de asılsızdır. Siğiller, herpes virüsünden kaynaklanır ve semenderlerin bu tür bir etkisi yoktur.

Semenderler nasıl beslenirler?

Semenderler, etçil hayvanlar olup; böcekler, larvalar ve yumuşak vücutlu canlılarla besleniyor. Bu beslenme alışkanlıkları, ekosistem dengesinin korunmasında önemli bir yol oynar. Sivrisinek larvalarıyla beslenmeleri, ekosistemin dengesini korumak için önemli. Ancak kuşlar ve yusufçuklar da, semenderler için en büyük tehditler arasındadır.

Beslemek yasal mı?

Bu konuda bir yasa yok. beslemek çok zor çünkü çok hassas hayvanlar. Gerekli ortam ve koşulları sağlamak önemlidir. Doğal besinleriyle beslemek gerekiyor. Balık yemi gibi şeylerle beslemek uzun ömürlü olmaz. Maalesef pet shoplarda genelde tropik bölgelerden gelen hayvanlar satışa sunuluyor. Beslenebilir, fakat bir süre sonra sıkılıp doğaya salmak gibi bir durum söz konusu olmamalı çünkü bu faunayı tamamen değiştirebilir. Yurt dışından gelen hayvanları beslemek zaten yasak ve yasak olmalı da çünkü kendi faunamızı kirletiyoruz.

Semenderler, doğanın sessiz kahramanları olarak ekosistem dengesini sağlamada önemli bir rol oynuyor. Nazan Üzüm, bu ilginç canlıların korunmasının önemli olduğunu söylüyor. Onları tanımak, korumak ve gizemli dünyasını keşfetmenin oldukça heyecan verici olduğunu dile getiriyor.

Kaynak: Prof.Dr. Nazan Üzüm

Haber: Erdi Maden