Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
İletişim Fakültesi / Gazetecilik Bölümü
Öğrenci Uygulama Haber Sitesi

Beden utandırmanın çocuk ve ergen psikolojisini nasıl derinden etkilediğini, travmatik izler bıraktığını, tedavi sürecinin nasıl işlediğini ve bireyi, özellikle çocuk ve ergen bireyi yaşamda hangi noktalara götürdüğünü ve kişiliklerini nasıl şekillendirdiğini merak ediyor musunuz?

Son yıllarda popüler olmuş bir terim olsa da hayatımızın her alanında var olan, yakınlık ve seviye fark etmeksizin her zaman maruz kaldığımız; içten içe kırıcı ve zorlayıcı olan eleştiriler hatta bazen takılan lakaplar hayatımızı, özellikle ergen bir bireyin hayatını ne derecede etkiliyor? Ergen ve çocukların psikolojik açıdan sürüklendiği yolculuğu Aydın Kadın Doğum ve Çocuk Hastalıkları Hastanesi Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı Uzmanı, Uzman Psikolog Mustafa Şahin ile detaylı bir şekilde ele aldık. 

Beden utandırma nedir? 

Bireyi var olduğu beden üzerinden aşağılamak, yermek ve kötü hissettirmek diyebiliriz. Toplum normlarına oturmuş ve hepimizin kafasında kalıplaşmış tiplemeler dışında kalan bireylerin maruz kaldığı bir zorbalık türüdür. Özellikle ergen bireylerin yaş aldıkça toplum algısı içinde gelişen fiziksel özelliklerine dikkat etmesiyle başlayan, devamında ise aile içerisinde ve yakın çevresinden değiştiremediği fiziksel özellikleri üzerine aşağılayıcı bir takım eleştirilere ve davranışlara maruz kalmasıdır denebilir. En çok gördüğümüz ve yaygın olan örnek, bireylerin kilosu üzerinden yapılan tavır ve sözlerdir.

Beden utandırmanın çocuk ergen psikolojisi üzerindeki etkileri nelerdir? 

Zaman geçtikçe ve bu duruma maruz kaldıkça etkisi artar. Ne yazık ki çoğu zaman dışarıdan baktığımızda veya duyduğumuzda gülüp geçtiğimiz, önemsemediğimiz durumlar ve sözcükler ergen bireyler için öyle olmuyor. Bu aşağılama, küçük görme ve dışlama hali ergen bireyi depresif bozukluğa, kaygı bozukluklarına, ilerleyen dönemlerde de, özellikle kiloyla ilgili bir durum varsa yeme bozukluğuna itiyor. Yüz içerisinde bir uzuv beğenilmiyorsa da erken yaşta estetik yaptırma isteğini ve yüzünden nefret etme durumunu görebiliyoruz. Bu içgüdüyle büyüyen ergenlerin de ilerleyen yaşlarda kendini beğenmeme durumlarının daha da arttığı ve yüksek bir özgüven düşüklüğü içerisinde kalıp devamlı olarak yenilikler aradığını gözlemlemekteyiz. 

Tedavi süreci nasıl ilerlemektedir? 

Tedavi noktasında ilaç tedavisi ve terapi şeklinde ayrı ayrı ya da beraber ilerlenmektedir. Beden utandırmanın temelinde yatan durum toplumsal bir takım kodlarla zihnimizin içine oturmuş hatalı algılama ve düşüncedir aslında. Her ne kadar fiziğinin veya yüzünün bir kısmının kötü olduğunu düşünen bir birey olsa da bu durum aslında zamanında kodlanmış bir durum yargılardan ötürüdür. Eğer çocuk ve ergen bireyde bu düşünce üzerinde sert ve katı düşüncelere sahip, bu tarz bir ortamda büyümüş ise kaygı durum bozukluğu yüksek düzeyde ise ilk önce ilaç tedavisiyle başlıyoruz ve devamında psikoterapilerle devamlı görüşmeler sağlayarak bu tarz düşüncelerin üzerinden ilerliyoruz ve algıları tek tek aşıyoruz. 

Beden utandırma durumunda aileler ne kadar etkilidir ve nasıl önlemler almalıdır?

Aile kavramı bu durumu yaşayan bireyler için en kilit nokta tabii ki. Çocuk ve ergen psikolojisine baktığımızda yaş ve aileye ihtiyaç duymanın baskın olduğunu görürüz. Bu yüzden bu durum aile bireyleri tarafından uygulandığında birey daha fazla travmatize olup sevgisizliği ve ötekileşme durumunu  daha uç noktada hissedecektir. Eğer aileden bu denli bir etki varsa çocuk ve ergen bireyden önce aileyi psikoterapiye ve eğitme alarak işe aslında temelden başlıyoruz. Aile tarafında sevgi, anlayış ve bağ problemini çözdüğümüzde beden utandırmaya maruz kalan çocuk ergen bireyde daha hızlı iyileşme ve özgüven yükselişini gözlemlemekteyiz. Fakat önlem konusunda bir kesinlik sunamayız çünkü bu durumu yaratan ve etkileyen birçok faktör bulunmakta. En fazla yapılacak şey topluma psikoeğitim vermek ve gelişim sağlatmak olacaktır. 

Beden utandırma gibi zorbalıklara maruz kalan ve bu zorbalıkları gerçekleştiren ergenlerin suç işleme potansiyeli artar mı? 

Teorik olarak baktığımızda evet bu tarz durumlar ergen bireylerin suç işleme potansiyelini artırır fakat tek bariz sebep olarak sunamayız. Psikiyatrik durumu oluşturan iki durum vardır; birincisi yatkınlık sağlayan faktörler yani aile, çevre, akran zorbalığı, büyüme ortamı ve yetiştirilme tarzıdır. İkincisi ise tetikleyici faktörlerdir eğer hepsini bir değerlendirecek olursak evet zorbalıkla kendinden utandırılan ve nefret ettirilen çocuklar ilerleyen yaşlarda çevrelerine de aynı etkiyi gösterebilirler ama net söylem belirtmek mümkün değil. 

Sorularımızı cevaplandırdığı ve günümüzde son derece popülerleşmiş bu denli hassas bir konu hakkında kıymetli bilgilerini bizlerle paylaştığı için Uzman Psikolog Mustafa Şahin’e teşekkür ederiz. 

Haber: Melih Şentürk