Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
İletişim Fakültesi / Gazetecilik Bölümü
Öğrenci Uygulama Haber Sitesi

Anadolu’da sapından tohumuna, yağından çiçeğine kadar kullanılan aspiri alanlara ayırarak, farklı biçimlerde değelendiren bölge halkı, asıl olarak bu bitkinin yağı üzerinde durmaktadırlar. Kooperatif, özel şahıslar ve üretici birlikleri, küçük çaplı da olsa beldelerinde soğuk sıkım işleyen yağ üretim merkezleri kurarak, bölgelerinde yetiştirilen aspir tohumunu işlemekteler. Böylece de kendi ve yakın çevrelerinin ihtiyacı için aspir yetiştiren Anadolu köylüsü, bu tesislerde üretimlerini işleme şansına da sahiptirler. Aynı zamanda jet yakıtı olarak işlenmesi söz konusudur.

Günümüzde sağlıklı beslenme konusunda tartışmalar sürerken, yağların kalitesi ve kaynakları üzerinde de yoğun bir bilgi kirliliği yaşanıyor. Bitkisel ve hayvansal yağlar arasındaki tercih meselesi, bilim camiasında hâlâ güncelliğini koruyor. Türkiye'de mutfaklarımızda yaygın olarak yer alan yağlar arasında; zeytin, ayçiçeği ve kanola gibi bitkisel yağlar öne çıkıyor. Ancak son yıllarda, daha az bilinen ve faydaları hakkında artan bir ilgi duyulan aspir yağı da dikkat çekmeye başladı. Bu konu hususunda, uzun yıllar Yozgat Ziraat Odası Başkanlığı yapan ve üretimine hala devam eden Süleyman Çatalyürek ve bitkiyi aktif olarak kullanan, kullanılmasını tavsiye eden, Diyetisyen Feyza Kalkan ile değerlendirdik.

“Aspir, her yönüyle değerlendirilebilen bir bitki.”

Çatalyürek, aspir üretiminin geldiği noktayı değerlendirirken, son günlerde üreticilerden ve satıcılardan yoğun talep aldığını belirtti. “Aspir, her yönüyle değerlendirilebilen bir bitki. Kaliteli yağ üretimi, aspir tercihinde önemli bir rol oynuyor. Orta Anadolu gibi kurak bölgelerde, kooperatifler ve özel şahıslar küçük ölçekli soğuk sıkım yağ üretim merkezleri kurarak yerel ihtiyaçları karşılamaya başladılar.” diyen Çatalyürek, belediyelerin de aspir üretimini teşvik etmek için tohumluk destekleri sunduğunu vurguladı. Türkiye'nin, enerjide dışa bağımlılığına dikkat çeken Çatalyürek, bu bağımlılığın maliyetlerinin yüksek olduğunu vurgulayarak, milyarlarca lira öz kaynağın enerji ve gıda yağları ithalatıyla yurt dışına gittiğini ifade etti.

“Sonuca varmaya çok yakınız.”

Ayrıca Türk Hava Kurumu Yozgat Şube Başkanlığını yürüten Çatalyürek, son yıllarda aspir bitkisinden jet yakıtı elde edilmesine yönelik yapılan araştırmalara da değindi. Çalışmaların ne denli ilerlediği hakkında konuşan Çatalyürek, “2000'li yıllarda kuş yemi olarak kullanılan aspir, şimdi jet yakıtı üretiminde değerlendiriliyor. Bu alanda, Almanya'da uygulamalar mevcut. Üç büyük firma Almanya, Hollanda ve ABD merkezli, bu çalışmaları yürütüyor. Amacımız Türk Hava Kuvvetleri ve Türk Hava Yolları'nın jet yakıtı ihtiyacını aspirle karşılayabilmektir. Sonuca varmaya çok yakınız. Bu doğrultudaki çalışmalar Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından devam ediyor.” dedi. Bu gelişmeler, Türkiye'nin enerji bağımsızlığı yolunda atılan önemli adımlar arasında yer almakta ve aspir bitkisinin potansiyelini vurgulamaktadır.

“Tokluk hissini artırarak, kilo kontrolüne yardımcı olabilir.”

Sağlık bakımından aspir bitkisinin, beslenme alanında son zamanlarda dikkat çeken bir alternatif olarak öne çıktığını vurgulayan diyetisyen Feyza Kalkan, “Benim bu bitkiyi kullanma ve tavsiye etmemin sebebi, çok fazla katkısını ve iyi tarafını görmemden kaynaklıdır. Bu bitki ve yağı, özellikle vejetaryen ve vegan beslenme tarzlarını benimseyen kişiler için muazzam bir protein ve yağ kaynağı oluşturabilir. Fakat her gıda maddesinde olduğu gibi, aspir yağı da aşırı kullanılmamalıdır. Çünkü fazla kalori alımına sebep olabilir. Sonuç olarak aspir bitkisi ve yağı, sağlıklı bir beslenme düzenine entegre edilebilecek, doğal ve faydalı bir seçenek sunar. Bununla birlikte, bu tür ürünlerin diyetlere nasıl dahil edileceği konusunda bireylerin, özellikle sağlık durumlarına göre, bir diyetisyenle görüşmesi tavsiye edilir.” diye konuştu.

Tarım ve sağlık alanlarında ki yeri 

Aspir bitkisi, hem tarımsal potansiyeli hem de sağlık faydalarıyla, Türkiye’nin gelecekteki tarım politikalarında önemli bir yer tutmaktadır. Anadolu’nun zeytini olarak adlandırılan aspir, zengin besin profili ile hem yerel ekonomiyi canlandırmakta, hem de sağlıklı beslenme konusunda alternatif bir seçenek sunmaktadır. Kooperatifler ve yerel üreticilerin iş birliğiyle gerçekleştirilen soğuk sıkım yağ üretimi, bölgesel kalkınmaya katkıda bulunurken, tüketicilere de kaliteli ürünler sağlamaktadır. Ayrıca aspir yağının cilt ve saç bakımı alanındaki kullanımının artması, bu bitkinin çok yönlü faydalarını bir kez daha gözler önüne sermektedir. Diyetisyenlerin de belirttiği gibi, aspir yüksek lif ve protein içeriği sayesinde, kilo kontrolüne yardımcı olurken, sindirim sağlığını desteklemesi gibi özellikleriyle de dikkat çekmektedir. Öte yandan, aspirin jet yakıtı üretiminde kullanılabilirliği, Türkiye’nin enerji bağımlılığını azaltma ve sürdürülebilir enerji kaynakları arayışında atılacak önemli adımlardan biri olarak, öne çıkmaktadır. Almanya, Hollanda ve ABD gibi ülkelerle yapılan iş birlikleri, bu alandaki potansiyeli değerlendirmek adına umut vericidir.

Sonuç olarak aspir bitkisi ve yağı, hem gıda hem de enerji alanında Türkiye için stratejik bir kaynak olma yolunda ilerlemekte. İlerleyen yıllarda, bu bitkinin üretimindeki artışın, hem tarım sektörüne hem de yerel ekonomiye önemli katkılar sağlaması beklenmektedir. Bu nedenle, yerli çeşitlerin teşvik edilmesi ve üretimin artırılması, sürdürülebilir bir tarım geleceği için büyük önem taşımaktadır. Anadolu'nun zeytini aspir, sadece bir tarım ürünü değil, aynı zamanda sağlıklı bir yaşam tarzının ve enerji bağımsızlığının simgesi haline gelmektedir.

Haber: Abdullah Bilgehan Çatalyürek