Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
İletişim Fakültesi / Gazetecilik Bölümü
Öğrenci Uygulama Haber Sitesi

Karia kültürünü yansıtan önemli merkezlerden biri olan Gerga Antik Kenti, tarihin derin izlerini taşıyor. Bu kutsal alan, Türkiye'de bulunan en gizemli ve mistik kentlerden biri olarak kabul ediliyor. 

Karia kültürünün büyüleyici mimarisini sergileyen Gerga Antik Kenti, Aydın Çine Deliklitaş mevkiinde yer almaktadır. Tapınak ve yıkılmış Kibele heykeli kentin içindeki en önemli yapı. Dağlar arasına kurulmuş bu kentin hangi zamana dayandığı ile ilgili net bir bilgi olmamakla birlikte yaygın görüş Roma Dönemi’ne ait olduğu yönündedir. Sur duvarları, Karia tarzını yansıtmaktadır. Gerga'nın içerisinde tapınak gibi yapıların olması ve tiyatro gibi yapıların bulunmaması burasının bir kutsal alan olduğunu ve kent olmadığını göstermektedir. Bölgede daha önce hiç kazı yapılmamış olması bölgeyi daha gizemli hale getirmektedir. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Klasik Arkeoloji Anabilim Dalı’nda görevli ve Gerga kazı başkanlığını yürüten Prof. Dr. Murat Çekilmez ile Gerga Antik Kenti konulu bir röportaj gerçekleştirdik.

Gerga'nın tarihi hangi zamana dayanmaktadır?

Gerga'nın tarihi hakkında birçok farklı görüş var. Öncelikle biz buraya kent değil kutsal alan diyoruz, ortak bir kült alanı. Bu kutsal alanın, Arkaik Dönem'den itibaren burada olduğu görüşü olsa da  en yaygın görüş Roma Dönemi'ne ait olduğudur.

Karia Kültürü hakkında bilgi verir misiniz?

Karia Kültürü, yaklaşık olarak M.Ö. 2. bin yılda ilk defa yazılı kaynaklarda karşımıza çıkıyor ve hem Hitit hem Luvi kaynaklarında görülüyor. Antik yazarlar, Karialıların daha çok Girit kökenli olduklarını söylüyorlar. Karialılar, kendilerinin ada kökenli olmadığını ve hep burada yaşadıklarını söylüyorlar. Büyük Menderes'ten başlayıp Aydın ve Muğla'yı da içine alan geniş bir alan, Karia bölgesi olarak adlandırılıyor. Bu bölgenin içerisinde ortak kült alanları yer alıyor. Bunlardan bir tanesi Zeus Kutsal alanı. Gerga kome kutsal alanın da Karia bölgesi içinde kaldığını biliyoruz ve buranın bir kutsal alan olduğunu düşünüyoruz. 

Gerga kelimesi nereden geliyor?

Gerga için farklı görüşler mevcut. Bunlardan bir tanesi bu kelimenin kar kelimesinden geldiğini söylemektedir. Kar da, Karia bölgesinin kurucusu olarak kabul edilir. Bir başka görüşe göre burası karların yeri, karların yaşadığı yer olarak adlandırılıyor. Bir diğer görüş, kurucu kişinin Gergas olduğu ve bu nedenle yere adını verdiği düşünülmekte. Gergas'ın tanrı olduğunu düşünenler olduğu gibi bir kahramanın adı olduğunu düşünenler de var fakat hala daha bu konu netliğe kavuşmuş değil.

Alanda kazı çalışmaları yapıldı mı?

90’lı yıllarda ve 2008 yılında yüzey araştırmaları yapıldı. Biz de 2020-2023 yılları arasında bir yüzey araştırması yaptık. Şu zamana kadar hiç kazı çalışması yapılmadı. Sadece araştırma ve temizlik çalışması yapıldı. Gerga kutsal alanda süren bir çalışma yok, 2023 yılında tamamladık. Kazı çalışmasının yapılmamasının sebeplerinden biri arazinin zor oluşu. Diğer bir sebebi de bizim kazı yapacağımız alanın hazineye, devlete ait olması lazım. O bölge özel mülkiyet olduğu için ve kamusallaştırma yapamadığımız için burada kazı çalışması yapamıyoruz. Kamulaştırma da çok pahalı.

Gerga'da mermer kullanılmamış, gnays kullanılmış. Bunun özel bir sebebi var mı?

Antik kentlerde genelde ham madde olarak ne varsa veya hangi ham maddeye yakınsa o kullanılıyor. Gerga'nın ana kayası gnays. Bölgede en ulaşılır kaynak gnays olduğu ve mermere ulaşım zor olduğu için kullanılmıştır. Aynı zamanda gnays, işlenmesi kolay bir madde olduğu için de bölgede tercih edilmiştir.

Gerga'da hangi yapı ve figürlere rastlanmaktadır?

Kutsal alanın içerisinde günümüze kadar çok iyi korunabilmiş durumda büyük boyutta çatısı ve duvarları sağlam anıtsal bir tapınak var. Onun yanında Kibele anıtı ve heykeli yer alıyor. Aynı teras üzerinde çeşme ve kült alanları yer alıyor. Bir alta inildiğinde Apollo heykeli ve etrafında kutsal taşlar yer alıyor. Adak alanları, arınmayı temsil eden çeşme, daha çok tapınaklarla ilgili yapılar mevcut. Gerga komede bir tiyatro yok mesela ya da kente dair bir şey. Bu yüzden burayı bir kent olarak adlandırmıyoruz.  

Son olarak neler söylemek istersiniz?

Bu kutsal alan, yıllarca defineciler tarafından didiklendi. Bu biçimde bir tapınağa, dünyanın hiçbir yerinde rastlayamazsınız. Bunların hepsi kültür mirası. Gerga, açık hava müzesi. Buraları ziyaret etmeli, kültürümüze sahip çıkmalıyız. 

Verdiği kıymetli bilgilerden dolayı Prof. Dr. Murat Çekilmez'e çok teşekkür ederiz.

Haber: Harika Kahraman