Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
İletişim Fakültesi / Gazetecilik Bölümü
Öğrenci Uygulama Haber Sitesi

Kökeni çok eski zamanlara dayanan, baharın gelişini  müjdeleyen hıdırellez, her yıl 6 Mayıs’ta kutlanıyor. Şenlik havasında geçen hıdırellez, Türkiye’de olduğu kadar dünyanın pek çok yerinde de renkli görüntülere sahne oluyor.

Ruz-ı Hızır (Hızır Günü) olarak da adlandırılan hıdırellez günü, baharın gelişini müjdelemektedir. Hızır ile Hz. İlyas'ın kavuştuğu bu gecede dileklerin kabul olduğuna inanılır. Hristiyan dünyasında da var olan bu günü; Ortodokslar Aya Yorgi, Katolikler St. Georges Günü olarak kutlamaktadır. Kökeni İslamiyet’in öncesine dayanan hıdırellez; doğanın uyanışını, baharın gelişini müjdeler. Hıdırellez, Türk toplumunda birlik ve beraberliği besleyen bir olgudur. Hızır’ın eve uğrayacağı inancı ile bolluk getirmesi için evin herhangi bir yerine bir miktar para bırakılır  Bolluk ve bereketi simgeleyen hıdırellez gününde şifa vereceğine inanılan taze kuzu eti yenilir. Hıdırellez’den bir gün önce bekar kızlar toplanır bir çömleğin içine maniler ve yüzükler atılır. Gül ağacının altına gömülen bu çömlek, Hıdırellez sabahı erkenden açılır. Ateş üzerinden atlama,  hıdırellezin en önemli ritüellerindendir. Orta Asya kökenli ve mevsimsel bir kutlama olan hıdırellezin, İslam ile birlikte bir kült haline dönüştüğünü söyleyen Aydın Adnan Menderes Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölüm Başkanı Prof. Dr. Caner Işık ile hıdırellez konulu bir röportaj gerçekleştirdik.

Hıdırellez nedir? Hıdırellezin tarihi hakkında bilgi verir misiniz?

Hıdırellez, kadim zamanlardan beri Anadolu'da kutlanan önemli bir gelenektir. Hıdırellezi, Müslüman ve Hristiyan toplumlar kutlar. Müslümanlarda hıdırellez, Hızır ile Hz. İlyas'ın kavuşumudur. Kuran-ı Kerim'deki Kehf Suresi'nde Hz. Musa ve Hızır ile ilgili bir ayet de yer almaktadır. Hıdırellez, yeşillik alanlarda ve su kenarlarında yazın gelişini kutlamak için çeşitli şenlikler ve panayırlar şeklinde kutlanmaktadır. 6 Mayıs'ta kutlanan hıdırellez, Türkiye'de yoğun olarak Hatay bölgesinde bir inanç olarak yaşatılır.

Hıdırellez niçin bayram olarak kutlanmaktadır?

İslam anlayışına göre Hızır'ın bereket getirdiğine inanılır ve insanlar umutlarını bir inancın temelinde gerçekleştirmek için inançları doğrultusunda etkinlik yaparlar. Zor durumda kalan insanların yardımcısı olduğu düşünülen Hızır ile Hz. İlyas'ın buluştukları gün olarak düşündüğü için bayram olarak kutlanır.

Hıdırellez ritüelleri nelerdir?

Bazı insanlar hıdırellez gecesi dileklerini yazdığı kağıtları gül ağacı altına gömerken bazıları da dilek kağıdını denize bırakır. Bahar zamanı taze bitkileri kaynatılıp suyu içilirse kişinin tüm hastalıklardan arınacağına inanılır. Bu su ile 40 gün yıkanılırsa kişinin güzelleşeceği düşüncesi vardır. İnsanlar ev, araba gibi hayallerinin sembolik bir maketini alır ya da hıdırellez gecesi bu isteklerini çizer. Ateş üzerinden atlanır. Mesela Aydın'da evlenmek isteyen bir kadın ağaca ip bağlıyor ve ipin düğümlerini çözerek nasibinin açılmasını sağlıyor. Bu bir hıdırellez ritüelidir. Hıdırellez ritüelleri yöreden yöreye farklılık gösterse de amaç isteklerinin gerçekleşmesidir. 

Ateş üzerinden atlamanın manası nedir?

Bütün dünya kültürlerinde suya girip çıkma, ateşin üzerinden atlama bir arınma sembolüdür. İnsanlar ateşin etrafında dans eder ve şarkılar söylerler. Hıdırellez gecesinde yakılan ateşin üzerinden en az 3 kez atlayınca, insanın üzerine çöken uyuşukluğun ve hareketsizliğin atılacağına inanılır. Ateşin üzerinden atlama ritüeli ile kişiler tüm kötülükleri kovar. Aynı zamanda, atlama anında sıkıntıların da döküldüğüne inanılır. Ateş üzerinden atlamanın nazar ve hastalıktan koruğunu düşünen kimseler de var.

Hıdırellezin yemekleri nelerdir?

Hıdırellez günü kuzu eti yemek bir gelenektir. Bu geleneğin kişinin bedenine canlılık getireceğine inanılır. Yıl boyunca kuvvetli olmak için hıdırellez sabahında haşlanmış yumurta yenir. Bölgelere göre hıdırellez günü yapılan yemekler farklılık gösterir. Örnek olarak kuzu-oğlak çevirme, keşkek, simit lokumu, yoğurt tatlısı, kuzu dolması yapılır.

Hıdırellez kültürü gümüzde hala yaşatılıyor mu?

Tabii ki. Bu bölgede hıdırellez geleneğini çoğunlukla roman vatandaşları yaşatıyor. Bu gelenek birçok etkinliğin yapıldığı Edirne Kakava Hıdırellez Şenlikleri ve Balkanlarda çok daha aktiftir. Daha öncede belirttiğim gibi hıdırellez, dini bir anlayış olarak en çok Hatay'da yaşatılmaktadır. Hıdırellez çok önemli bir kültürdür. Eski zamanlarda gençler birbirini böyle ortamlarda tanıyorlardı. İnsanlar artık gelişen teknoloji ile birlikte oluşan sanal ortamlarda tanışmayı tercih ediyorlar. Hıdırellez şimdilerde sadece bir gelenek olduğu için devam ettiriliyor. 

UNESCO’nun 2016 yılında hıdırellezi İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesi'ne kaydettiğini söyleyen Prof. Dr. Caner Işık'a hıdırellez ile ilgili verdiği değerli bilgilerden dolayı teşekkür ederiz.

Haber: Elif Erbay