Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
İletişim Fakültesi / Gazetecilik Bölümü
Öğrenci Uygulama Haber Sitesi

Meteoroloji hayatımızın her anında karşımıza çıkan bir bilim dalıdır. En basit olaylarda bile meteorolojiye ihtiyaç duymaktayız; sabah işe gitmek için evden çıkarken, okula giderken, bahçemize biber ekeceğimiz zaman, tatile giderken…

Meteorolojinin günlük yaşantılarımıza nasıl yansıdığını, kaç günlük hava tahminlerinin daha güvenilir olduğunu, bu tahminlerin nasıl yapıldığı ve bunun gibi merak edilen birçok sorunun cevabını Aydın Meteoroloji Müdürü Cumhur Aykut Çolakoğlu bizlerle paylaştı. 

Bize biraz kendinizden bahseder misiniz?
İsmim Cumhur Aykut Çolakoğlu, Aydınlıyım. 1989 Ankara Anadolu Meteoroloji Meslek Lisesi mezunuyum. Mezun olur olmaz memuriyete geçiş yaptım ve 1993 yılında ilk iş yerim olan Adana’da göreve başladım. 2002 yılından itibaren ise Aydın’dayım. Otuz yıldır mesleğimin başındayım hatta hayata gözlerimi açtığımdan beridir meteorolojinin içindeyim diyebilirim.

Hava tahminlerinin nasıl yapıldığından bahseder misiniz?
Toplamda 16 bölge müdürlüğü vardır. Biz İzmir’e bağlı bölge müdürlüklerinden bir tanesiyiz. Meteoroloji, atmosferde meydana gelen hava olaylarıdır. Sabah ve akşam olmak üzere günde iki kez 16 bölgede aynı gün ve saatte havaya çıkabildiği yere kadar çıkan balonlar bırakırız. Bu balon yükseldiği stratosfer ve profosfer gibi katmanların sıcaklık, basınç, nem gibi her şeyin değer ölçülerini bizlere bildirir. Atmosferde olanı bilmek zorunda olduğumuz gibi yerde olup biteni de bilmek zorundayız. Yerde bulunan otomatik meteoroloji gözlem istasyonu adı verilen cihazlardan da yer altındaki basınç, sıcaklık, nem gibi bilgileri alıyoruz. Bizim bölgelerdeki ve Ankara Genel Müdürlüğü’ndeki meslektaşlarım bu  bilgileri bir harita haline getiriyorlar. Haritalarda alçak basınç ve yüksek basınç kartları bulunur. Üç yüz hektopaskal rüzgarlar yüksek basınç sisteminin nereye gideceğini belirler. Tabi bu haritaların çıkarılmasında en büyük yardımcılarımız radar uygulamaları ve meteoroloji uydularıdır. Bunların hepsi bir bütündür. Bu gözlemlerin sonucunda sisteme 3, 5 ve 7 günlük hava tahminleri işlenmektedir.

Otomatik gözlem istasyonları nedir?
Bu istasyonlar anlık olarak veri almaktadır ve bu verileri yine anlık olarak bize aktarmaktadır. Türkiye’de toplamda bin 796 tane, Aydın’da ise 27 tane otomatik gözlem istasyonu bulunmaktadır. Bu istasyonlardan her ilde mutlaka bir tane vardır. Hatta lüzum gördüğümüz Çine ve Hacıpaşalar gibi bazı ilçelerde barajın ne kadar yağmur aldığını ölçmek için havza tarzı istasyonlar kurulmaktadır.

Bulut tohumlama ve yapay yağış çalışmaları hakkında bilgi verir misiniz?
Yapay yağış sistemi için İstanbul’da denemeler yapılıyor fakat ne Türkiye'de ne de dünyada  tam anlamı ile başarılı sonuçlanmış bir çalışma değildir. Gelecekte kuraklık ile ilgili sıkıntılar yaşanacağının öngörüleri dikkate alınırsa çalışmaların olumlu sonuçlanması oldukça önemlidir. Bu çalışmada gümüş iyodür sistemi kullanılmaktadır, yağış alınma oranının artması için nemli bölgeyi daha fazla nemlendirmeye çalışır.

Havanın sisli olması ölçümlerin doğruluk payını etkiler mi ?
Sis için yerde oluşan bulut diyebiliriz. Bunun oluşum sebebi ise yüksek nemdir. Normalde yukarıda soğuk hava aşağıda sıcak hava vardır. Bu durum tam tersine döndüğü zaman basınç yapar ve normalde yukarıda oluşan bulutlar aşağı iner. Sisli hava, hava tahmin ölçümlerinin yapılmasına herhangi bir etkide bulunmaz. Sis tahmin ve ölçümleri ise tamamen rasatçının (gözlemci) göz ile yaptığı ölçümlere bağlıdır. Meteorolojide 99 hadise vardır ve sis bunlardan bir tanesidir.

Meteorolojide yer alan uyarı durumu haritalarından da bahseder misiniz?
Meteorolojide tehlikeli olarak adlandırdığımız bazı durumlar vardır zirai don, buzlanma, toz taşınımı, çığ gibi. Bu gibi durumlara karşı bir uyarı haritası oluşturulur. Haritada renk kodları çok önemlidir. Yeşil renk tehlike yok, sarı az tehlikeli, turuncu renk tehlikeli, kırmızı ise çok tehlikeli durumların yaşanabileceğini belirtir. Örneğin turuncu kod bölgelerde sağanak yağıştan kaynaklı sel, su baskını, hortum gibi tehlikeli durumların yaşanabileceğini belirtir. Kırmızı, büyük hasar ve kayıpların yaşanacağı ve çok geniş alanda hayati tehlike oluşturabilecek durumların öngörüldüğü renk kodudur. 

Doğruluk oranı en yüksek maksimum hava tahmin süresi kaç günlüktür?
Meteoroloji bir tahmin işidir bu yüzden de  yüzde 100 doğruluk hiçbir zaman beklenemez fakat doğruluğu en yüksek olan tahminler yapılır. Bu tahminlerden 3 günlük olanı yüzde 95 doğruluk payına  sahiptir. 5 günlük bir tahminde ise bu oran yüzde 80’e düşer. Haftalık ve aylık tahminler de yapılır fakat bize en doğru veriyi verecek olan tahmin 3 günlük hava tahminlerdir. 3, 5 ve 7 olarak sıralayabiliriz. Bir haftalık tahminlerden sonrasında ise doğruluk payı yüzde 50 düşer.

Meteorolojide kullanılan eski ve yeni ölçüm cihazlarının nasıl çalıştığını anlatır mısınız?
Güncel cihazların içerisinde bir ‘datalogger’ vardır. Bilgiyi toplar ve içerisinde yer alan sıcaklık sensörü, yağış sensörü gibi sensörlerle verileri bizlere iletir. Çalışan arkadaşlar saatte bir aldıkları değerleri, dünya basınında yer alan sinoptik kodlama yöntemi ile merkez genel müdürlüğüne göndermektedir. Merkezde çalışanlar ise bu kodlardan gelen verileri alıp toparlamaktadırlar. Henüz otomatik istasyonlar yokken 7, 14 ve 21 de klima rasatları yapılmaktadır. Termometrelere bakarak sıcaklığı okur, tek tek kodlayarak yazardık ve bu süreç yaklaşık 10-15 dakikayı bulurdu. Hava olayları 7/24 devam eden bir olay olduğu için burası her zaman açıktır ve çalışanlar da o dönemlerde gece gündüz termometrelerden veri alırlardı. Tabii bazen yanlış okuma ve kodlama durumları yaşanabiliyordu fakat artık bu cihazlar insan hatalarını ve ölçüm kodlama sürecinde kaybedilen zamanı en aza indirgemiş durumdadır.

Helyograf adı verilen cihaz güneşlenme süresini ölçen bir cihazdır. Bu cihazın eski modelinde ise tıpkı büyüteç ile kağıt yakma işlemi gibi, cihazın altına geceden bir kağıt bırakır ve ertesi gece geri alarak kağıt üzerindeki yanıklar incelenir, yeryüzüne güneş ışınlarının düşme süresi incelenirdi. Aktinograf cihazı da güneşlenme şiddetini yazar. Bu bilgiler ise genellikle ziraat mühendislerine ve tarımcılara yetiştirmek istediği bitkinin ekildiği alanda yeterli güneş ışığı alıp alamayacağı raporunu verir.

Eski yağış ölçer yani plüviyometrenin içerisine ise bir kova ve ölçek vardır. Metrekareye düşen milimetre yağışı içerisinde yer alan şamandıra sistemi ile ölçer ve plüviyograf cihazı bunları yazardı.

Buharlaşma havuzu olarak adlandırılan havuz bizim günlük buharlaşma oranını ölçmemizi sağlamaktadır. Buharlaşma yaşandıkça su seviyesi azalmakta ve ne kadar takviye su yapıldıysa bunu oranlayarak buharlaşma değerlerini ölçmemizi sağlamaktadır. Önceden her sabah gelir suyu kendimiz doldurur ve ölçümleri kendimiz yapardık.

Meteorolojinin bir kapsamı var mıdır?
Meteoroloji hayatımızın her kısmında yer almaktadır hava, kara, deniz, yer altı, yer üstü…
Örneğin her havaalanında mutlaka meteoroloji ofisi olmak zorundadır çünkü meteorolojik rapor olmadan hiçbir uçak havalanamaz. Uçak kalkmadan önce bizden raporları alırlar ve pilotlara iletirler. Sis durumu var ise rötar yapma durumu yaşanır. Mesela ev hanımları çamaşır yıkayıp asması gereken durumlarda bile bizleri arar ve yağış olup olmayacağını  sorarlar.

Kıymetli bilgilerini ve değerli vaktini bizlere ayırdığı için Cumhur Aykut Çolakoğlu’na teşekkür ederiz.

Haber: Beyza Haskaya