Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
İletişim Fakültesi / Gazetecilik Bölümü
Öğrenci Uygulama Haber Sitesi

Türk milletinin yok oluş çizgisinden kurtulmak ve var olmak için verdiği ölüm kalım mücadelesi, muhteşem bir destandır. Millî Mücadele sırasında düşünülen birçok ilkler bu topraklarda gerçekleştirildi. “Malgaç Baskını” bu kutsal mücadelenin ilk sivil baskınıdır. Çayyüzü Köyü’nde Kurtuluş Savaşı’nda top ve tüfek sesleri arasında kurulan şehitlik ve şehitler adına dikilen anıt ilk olma öncülüğünü seksen yedi yıldır onurla taşıyor. Aydın’ın Birinci Kurtuluşu (30 Haziran 1919) da bu ilklerden birisidir. İşte bu olaylar Türk milletinin yok edilemeyeceğinin ve Millî Mücadele’nin mutlaka zafere ulaşacağının birer göstergesi oldu.


“Milli mücadelede Aydın’ın Şanlı Zaferi”
Aydın Şehitler Abidesi hakkında bilgiler veren Aydın Adnan Menderes Üniversitesi'nden Dr. Öğr. Üyesi Günver Güneş, “Millî Mücadele sırasında iki defa kurtarılan ilk ve tek şehir olan Aydın, gazi şehirlerimizden biridir. Birinci kurtuluşu başlı başına bir destandır. Bizzat savaşan ve kurtuluş sonrası savaşın tarihini yazan merhum Asaf Gökbel “Milli Mücadelede Aydın” adlı abidevi kitabında bu destanı safha safha akıcı bir üslupla anlatmıştır. “Yunanlılar şehrin büyük binalarına, bilhassa minarelerin şerefelerine yerleştirdikleri makineli tüfeklerin ateşi ile çetelerimizin hücumlarını durdurmak hususunda fevkalade gayretler sarf ediyorlar, her köşe başını ve her sokak ağzını sonuna kadar müdafaa etmeden bırakmıyorlardı. Bu meydanda Bey Camii minaresinin şerefesine kurulan bir makineli “kozdibi” ve “ağaçarası”(günümüzün Adnan Menderes Bulvarı) istikametinden ilerleyen Yörük Ali ve arkadaşlarının istasyon cihetine sokulmalarına ve çarşıya doğru yürümelerine engel olmaya çalışıyordu. Şimdiki Atatürk Meydanı’nın bulunduğu geniş alanda Osmanlı devrinden kalan Sobuca Kapısı Mezarlığı vardı. Yörük Ali Efe ve milisler mezar taşlarının arkalarına saklanarak üzerlerine ölüm kusan makineliyi susturmak için ne yapacaklarını düşünürken, makineli şehit almaya doymuyordu. Makinelinin yerini uzun bir süre tespit edemediler. Daha sonra Yörük Ali Efe minarenin mazgal deliğindeki makineliyi bir kurşunla susturdu. 1998’de Yörük Ali Efe Heykeli’nin -Akbank Aydın şubesi önündeki yerine konulmasıyla- Heykel, Bey Camii Minaresi ve Şehitler Anıtı arasındaki organik bağ tamamlanmıştır. Yörük Ali Efe Heykeli’nin olaydaki gibi tasvir edilmemiş ve olaydaki yerine uygun olan yere konulamamış olması ayrı bir tartışma konusudur. Makinelinin susturulması ile Aydın’ın kurtarılmasındaki en büyük engel de ortadan kaldırılmıştı. Zeybekler ile milislerin Koca Yunus’un deyişiyle gök ekin gibi biçildikleri bu yer ve olay Aydınlıların hafızasından hiçbir zaman silinmeyecektir. Bu olayın ilelebet  unutulmaması ve gelecek kuşakların, Anadolu topraklarının hangi şartlar altında kurtarıldığını daima hatırlamaları gerekmektedir. İşte bu amaçla, milislerimizin şehit düştükleri bu yere, Aydın Belediyesi 1926 yılında 10,000 Liralık bir harcama ile Şehitler Abidesi’ni inşa ettirmiştir. İlk önceleri Cumhuriyet Bayramlarında, 7 Eylüllerde ve diğer milli günlerde abide ziyaret edilir, çelenkler konur, bayram törenleri burada yapılırdı.'' sözleriyle Aydın Şehitler Abidesi’nin tarihi ile ilgili açıklamalarda bulundu.

“Altı basamaklı Şehitler Abidesi”
Şehitler Abidesi’nin oluşumundan bahseden Günver Güneş abidenin dört yüzeyinde bulunan kitabede geçen sözleri de anlattı: “Adnan Menderes ve Hükümet Bulvarlarının başlangıç noktalarında, bugün orta refüjde kalmaktadır. Anıt, tamamen mermerden inşa edilmiştir. Şehitler Anıtı; sekizgen bir taban üzerine sekizgen planlı piramidal bir kaide ile bu kaidenin üstüne konulan sütun biçimli nişantaşından ibarettir. Nişantaşı; dört parçadan oluşan, yuvarlak sütun gövdeli, uca doğru daralan, tepesi konik biçimlidir. Piramidal kaidenin ana yönleri merdiven basamaklı ara yönler düz ve şevli olarak bırakılmıştır. Bu kaidenin üstüne sekiz köşeye birer baba konulmuştur. Sütunun oturduğu üst kaidenin merdivenlere bakan yüzlerindeki nişlerin üzerine ta’lik hatla kabartma olarak anıtın kitabesi yazılmıştır. 1928 yılında harf devriminden sonra bu kitabe Latin alfabesiyle madeni ve büyük harfli olarak mermer plaka üzerine yazdırılmıştır. Bu plakalar alttaki kaidenin aynı yüzlerine aplike edilmiştir.1926 yılında şehitlere ithafen yaptırılan anıtın cephelerinin dört yüzeyine Arap ve Latin harfli kitabeler yazılmıştır. Kitabede şunlar yazılıdır: “Ey zair, bu abidenin önünde dur vatan için aşk ve rüyalarına veda etmiş kurbanları düşün. Burası istiklal ve hürriyet için şehit düşen mukaddes Türklerin bir mabedidir. Burası istiklal tarihini kanıyla yazmış türkün mabedidir. Burası bağrı yanık ninelerin öksüz ve yetim çocuklarının memleketidir, onları unutma ifadesi yer almaktadır.”

“Koruma altında”
Aydın Şehitler Anıtı’nın koruma altına alındığını şu ifadelerle dile getiren Dr. Öğr. Üyesi Günver Güneş, “Çayyüzü Şehitliği Anıtı ve Erbeyli Şehitler Anıtı ile birlikte İzmir II Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’nun 04.01.1989 tarih ve 535 sayılı kararıyla tescil edilerek koruma altına alınmıştır. Yurdumuzdaki şehitlikler ve anıtları bu toprakların vatan olduğunu belirten bengütaşlardır.” diyerek Şehitler Anıtı’nın, 95 yıldır ayakta olduğunu ve Aydın’ın kent kimliğinin önemli öğelerinden biri olduğunu söyledi.

Haber & Fotoğraf: Neslihan Karakaya