Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
İletişim Fakültesi / Gazetecilik Bölümü
Öğrenci Uygulama Haber Sitesi

Nasuh Paşa Külliyesi yaşamış olduğu zorluklara rağmen Aydın'ın Efeler ilçesinde ayakta kalmayı başaran tek külliyedir. Yunan işgali sırasında cephanelik olarak kullanılan külliye; çıkan yangınlara, Aydın’da meydana gelen depremlere rağmen ayakta kalmayı başarmış ve Aydın Bölge Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından yapılan restorasyon çalışmaları ile yenilenmiştir.  

Günümüzde ihtişamını sürdürmeye devam eden, mimarisi ile görenleri kendine hayran bırakan Nasuh Paşa Külliyesi, bir diğer adıyla Zincirli Han ve yapımından sorumlu Nasuh Paşa hakkında merak edilenleri, Aydın Vakıflar Bölge Müdürü Hüseyin Çelik ve Aydın Vakıflar Bölge Genel Müdürlüğü Sanat Tarihçisi Hüseyin Yıldırım anlattı. 

Osmanoğlu Nasuh Paşa 

Osmanoğlu Nasuh Paşa’nın doğum yerinin Aydın Güzelhisar olarak kayıtlara geçtiğini ancak doğum tarihinin bilinmediğini ifade eden Hüseyin Yıldırım, “Nasuh Paşa, ilmiye mesleğine düşkün bir genç iken 1691 yılında Aydın’ın Bozdoğan ilçesinin dağlarında eşkıya olarak ortaya çıkmıştır. Etrafına topladığı adamların sayısını artırarak çevreye nam salmış ve vergi toplamada görevlendirilen devlet memurlarına zorluk çıkarmıştır. Daha sonra Nasuh Paşa Cezayir’e gönderilerek orduya katılmış ve başarılarından dolayı paşalık ünvanı verilmiştir. Cezayir’deki görevi bitince Aydın, Saruhan, Menteşe, Teke bölgelerinde devlet adına vergileri toplamakla görevlendirilmiş, vergi vermek istemeyen eşkiyalara zorluk çıkarmıştır. Son olarak Şam’a gönderilmiş ve görevi sırasında yaptığı yolsuzluklardan dolayı idam edilmiştir.” şeklinde konuştu.

315 yıllık külliye 

Nasuh Paşa Külliyesi'nin medrese, mescit, hamam ve handan oluştuğunu söyleyen Yıldırım, “Aydın’ın Efeler ilçesi Köprülü mahallesinde bulunan ve Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu'nun 17.11.1978 tarih ve A-1370 sayılı kararı ile taşınmaz kültür varlığı olarak tescil edilen Nasuh Paşa Külliyesi, Aydın il merkezindeki en büyük Osmanlı Külliyesidir. 1708 tarihinde Aydınlı Nasuh Paşa tarafından inşa ettirilmiştir.” ifadelerini kullandı.

Görkemli Nasuh Paşa Külliyesi

Külliyenin içinde bulunan mescidin, medrese öğrencileri tarafından hem ibadet hem de dershane amaçlı kullanıldığını dile getiren Yıldırım, “Aydın Efeler Vakıflar Bölge Müdürlüğü kaynaklarındaki bilgilere göre, Mescit; 7 metreye 7 metre ebadında kare planlı olarak yapılmıştır. Moloz ve taş malzemeden inşa edilen beden duvarlarının üzeri kırma çatı ile kapatılmıştır. Tamamen kullanılmaz vaziyette iken 2007 yılında idaremizce restore edilerek ibadete açılmıştır.” dedi. 

Nasuh Paşa Külliyesi’nin mimarisi 

Külliyenin orta kısmında büyük bir araziyi kaplayan medresenin doğu ucunda hamam, batı ucunda ise Zincirli Han bulunduğunu söyleyen Yıldırım, “Medrese odalarının doğu ucu Zincirli Han’ın duvarları ile birleştiği gibi mescit ile medrese arasında dar bir yol bulunmaktadır. Medresenin esas girişi güney kenar ortasında bulunan kapıdır. Kapının iç kısmında ana molozun üzerinde beyaz mermerden dikey sütunlar ve yarım daire kemerler ile yer yer ahşap kirişlerle güçlendirilmiş taş duvarlar bulunmaktadır. Bu duvarlar Yunan işgalinde örülerek kapatılmıştır. Tuğla ile yapılmış çapraz tonozlu giriş kısmı, medresenin kuzey-güney eksenini teşkil etmekte ve kuzey cephede de aynı şekilde bir girişin bulunduğu anlaşılmaktadır. İç avlu etrafında sıralanan medrese odalarının önünde sütunlu bir revakın bütün kenarları dolaştığı belli olsa da bu revaklar bugün yıkılarak ortadan kalkmıştır. Medresenin hücre sayısının giriş kısımları da dahil olmak üzere 27’yi bulduğu anlaşılmaktadır. Hücrelerde biri avluya, diğeri dış cepheye açılan ikişer pencere ile avlu tarafından revaklara açılan bir kapı ve her iki oda arasında da birer ocak bulunmaktadır.” diye belirtti.

Çağının nadide örneklerinden

Dikdörtgen planlı, iki katlı, açık avlulu, ahır ve cadde üzerindeki dükkânları ile Zincirli Han’ın çağının nadide örneklerinden olduğunu belirten Hüseyin Çelik, “Aydın Efeler Vakıflar Bölge Müdürlüğü kaynaklarımızdaki bilgilere bakacak olursak harabe bir halde iken gösterdiğimiz çabalar ile 2015 yılında onarılarak ayağa kaldırılan Zincirli Han, günümüzde konaklama ve restoran olarak kullanılmakta olup Aydın'a gelen misafirlerin öncelikli uğrak yerlerinden olmuştur.” dedi. 

Paşa hamamı 

Külliyenin içinde bulunan hamamın mimarisi ve restorasyon çalışmalarının maliyetine değinen Çelik, “Paşa hamamı olarak adlandırılan hamam, külliyenin son binasıdır. Hamam, Osmanlı hamamları içinde değişik bir sıcaklık planına sahiptir. Enine uzanan iki bölümden meydana gelmiş olan hamamın zemini, önünden geçen yol seviyesinden 2 metre daha yüksekte kalmaktadır. Klasik Osmanlı hamamları, tek hamam olarak yapılmış olup soyunmalık, ılıklık, sıcaklık, külhan ve su deposu bölümlerinden oluşmaktadır. Moloz ve taş malzemeden yapılmış olan hamamın soyunmalık kısmının üzeri ahşap çatı, diğer kısımların üzeri kubbe ile kapatılmıştır. Hamam 2009 yılı içinde kamulaştırılarak idaremiz mülkiyetine alınmış ve restorasyon çalışmalarının birinci aşaması 596 bin 863 TL para harcanarak tamamlanmıştır. İkinci aşamada restorasyon çalışmalarının ihale süreci tamamlanarak 247 bin 597 TL bedelle sözleşme imzalanmış 2018 tarihi itibari ile restorasyon çalışmaları tamamlanmış ve kullanıma açılmıştır.” dedi.

Bizlere zaman ayıran Aydın Vakıflar Bölge Müdürü Hüseyin Çelik ve Aydın Vakıflar Bölge Genel Müdürlüğü Sanat Tarihçisi Hüseyin Yıldırım’a verdikleri değerli bilgiler için sonsuz teşekkür ederiz. 

Haber: Şehriban Deniz