Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
İletişim Fakültesi / Gazetecilik Bölümü
Öğrenci Uygulama Haber Sitesi

Aydın, kentin zengin tarihi ve kültürel mirasını tanıtmak ve korumak amacıyla restorasyon projeleri, seminerler ve etkinlikler düzenliyor. Bu çalışmalar, Aydın'ın 1950'li yıllarındaki sosyal ve kültürel yapısını yansıtan tarihi eserlerin yeniden canlandırılmasını ve korunmasını hedefliyor. Antik kentler ve tescilli yapılar, Aydın’ın tarihi dokusunun önemli parçaları olarak öne çıkıyor. 

Ege’nin kıymetli şehri ve Efeler diyarı Aydın, 23 antik kent ile tescilli yapıları bakımından oldukça önemli bir merkezdir. Didim'deki Apollon Tapınağı, Karacasu'daki tanrıça Afrodit adına kurulan Aphrodisias kenti, Miletos (Söke), Priene (Güllübahçe), Magnesia (Germencik), Tralleis (Efeler), Nysa (Sultanhisar), Alinda (Karpuzlu) ve Alabanda (Çine) gibi antik kentler burada yer almaktadır. Antik çağ tarihçisi Herodot'un "Gökyüzünün altındaki en güzel yeryüzü" olarak tanımladığı Aydın, verimli toprakları ve uygun iklimi sayesinde tarih boyunca insanların yerleşmesine elverişli olmuştur. Aydınoğulları ve Menteşeoğulları beyliklerine ait eserlerin yanı sıra, Osmanlı ve Erken Cumhuriyet dönemlerinden de birçok eser günümüze ulaşmıştır. Aydın’daki tarihi ve kültürel mirasın restorasyonu, korunması ve değerlerinin geniş kitlelere ulaştırılması büyük önem taşımaktadır. Bu kapsamda, kentin tarihi ve kültürel mirasını dijital ortamda koruma çalışmaları olan  Aydın Eski Eserleri Sevenler Derneği’nin  Yönetim Kurulu Üyesi Hüseyin Rahmi Yaman ve Aydın Adnan Menderes Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü Araştırma Görevlisi Mükerrem Kürüm ile görüştük. Bu konu hakkında değerli bilgiler paylaştılar.

Aydın'ın tarihi mirası yeniden hayat buluyor

Hüseyin Rahmi Yaman, Aydın'da yapılan çalışmalar hakkında bilgi vererek, "1973 yılında Aydın Müzesi çalışanları tarafından başlatılan çalışmalar, yarım asırdır devam ediyor. Bu süreçte, Efeler ilçesindeki mahallelerde bulunan tarihi konaklar, sivil ve resmi yapılar hakkında farkındalık yaratmak için basın ve sosyal medya aracılığıyla çalışmalar yapıldı." diye belirtti. Yaman, belediyeler ve yerel yönetimlerle iş birliği içinde gerçekleştirilen restorasyon projelerinin önemine dikkat çekerek, Milli Aydın Bankası Kültür Merkezi, Bosnalı Konağı, Kuvayi Milliye Müzesi, Efeler Tarih Evi ve Macar ustalar tarafından yapılan üç sivil mimari konak ile Hisar Sineması gibi yapıların restore edildiğini belirtti. "Düne kadar atıl vaziyette bulunan bu tescilli kültür varlıkları, belediyelerin desteği ile geleceğe kazandırılmıştır." şeklinde konuşan Yaman, bu restorasyon çalışmalarının, Aydın'ın zengin tarihi ve kültürel mirasının korunarak gelecek nesillere aktarılmasına katkı sağladığını belirtti.

GEKA binasının restorasyonu ve kültürel etkinlikler

Aydın Valiliği tarafından GEKA (Güney Ege Kalkınma Ajansı) hizmet binası restore edilerek hizmete sunulduğunu belirten  Hüseyin Rahmi Yaman, “Aydın’ın tarihi ve kültürel değerleri yazılı ve görsel basın aracılığıyla tanıtılmaktadır.” diye ifade etti. Yaman, Cumhuriyet'in 100. ve 101. yılı ile Aydın'ın düşman işgalinden kurtuluşunun 100. yılı anısına fotoğraf sergileri açıldığını belirtti. Gönüllülük esasına göre çalışan 41 üye ile özel gün ve haftalarda etkinliklere katkı sağladıklarını vurgulayan Yaman, "Bu tescilli yapılar, belediyelerin desteğiyle geleceğe kazandırılmıştır."şeklinde konuştu.

Gazete arşivlerinden dijital koleksiyonlara: Aydın’ın mirası

Aydın'da kütüphanede bulunan gazete arşivinin, Aydın araştırma kitaplarının ve diğer kaynak kitapların, Aydın tarihi ve kültürel eserleri hakkında araştırma yapmak isteyen tüm öğrencilere ve araştırmacılara yardımcı olmak amacıyla mevcut olduğunu belirten Hüseyin Rahmi Yaman, "Ayrıca, eski Aydın fotoğraf koleksiyonunun dijital ortamda kayıt altına alınmış olup, yararlanmak isteyen tüm Aydınlıların erişimine açıktır." ifadelerini kullandı.

Aydın'ın Gümrükönü Hamamı: Tarihin izleri

Gümrükönü Hamamı'nın, Aydın'da günümüze ulaşan en eski çifte hamam olduğunu belirten Kürüm, hamamın eski ticaret yolu üzerinde bulunduğunu ve batı tarafındaki bölümün kadınlara, doğu tarafındaki bölümün ise erkeklere ayrıldığını belirtti. Taş ve tuğlalarla inşa edilen hamamın mimari ve süsleme özelliklerine göre 15. ve 16. yüzyıllar arasına tarihlendirildiğini ifade etti. Kürüm, Türk dönemi hamamlarının genellikle Roma hamamlarından etkilenerek yapıldığını belirterek, "Roma hamamlarında görülen havuz, soğuk su havuzu ve avlu Türk hamamlarında genellikle görülmemektedir. Soyunmalık, ılıklık, sıcaklık ve su deposu bölümlerinden meydana gelir. ‘Külhan’ su deposundaki suyu, ısıtmak için odunların atıldığı yere verilen isimdir." sözlerini söyledi. Hamamların ısıtma sistemine de değinen Kürüm, "Hamamlar alttan ısıtma sistemine sahiptir. Altta cehennemlik dediğimiz bölüm yer alır ve bu bölümde buhar ve duman hamamın alt kısmından dolaşıp yapıyı alttan ısıtır." dedi. Kürüm, Gümrükönü Hamamı'nın günümüzde harap durumda olduğunu ve restorasyonunun planlandığını belirtti. "Bu yapının hem eski ticaret yolu üzerinde yer alması hem de günümüze ulaşan merkezdeki tek çifte hamam olması bakımından büyük önem taşır." dedi. Kültürel mirasın tanıtımı konusunda, Kürüm, ulusal ve uluslararası platformlarda Aydın'ın tarihi eserleri, kültürel mirası ve tarihi kentsel dokuyu anlatmaya devam ettiklerini ve toplumu bilgilendirdiklerini sözlerine ekledi.

Aydın'daki önemli konutlar

Mükerrem Kürüm, “Aydın’da Rum, Macar ve Türk ustaların inşa ettiği konutlar büyük önem taşımaktadır. Rum ustaların inşa ettiği çiftçi ailesine ait iki adet konak ile Tahir Paşa Konağı, Osmanlı'nın son dönemlerine ait dikkat çeken yapılar arasında yer alır. Macar ustaların inşa ettiği Eminalar Konağı, Germenlerin Evi ve Eyüp Şahin Evi ise Aydın’daki en önemli yapılar arasındadır. Bunların hepsi tescillenerek korunması sağlanmıştır.” diye belirtti. 

Diğer tarihi yapılar 

Kürüm, Aydın'da yer alan tarihi yapılar hakkında bilgi vererek, "Üveys Paşa Cami, Ramazan Paşa Cami, Bey Cami, Eski Yeni Cami, Hasan Çelebi Cami, Cihanoğlu Külliyesi, Nasuh Paşa Külliyesi, Anonim Sebil ve Tabakhane Köprüsü gibi eserler, Aydın’da bulunan çok sayıdaki tescilli eserlerden yalnızca birkaçıdır." dedi. Ayrıca bu eserlerin Aydın'ın zengin tarihini ve kültürel mirasını yansıttığını söyleyen Kürüm, bu yapılarla ilgili olarak, "Her biri, Aydın’ın tarihi ve kültürel dokusunun önemli bir parçasını oluşturmaktadır ve korunmaları büyük önem taşımaktadır." diye belirtti. Ayrıca Kürüm, Aydın'daki birçok yapının restorasyon geçirdiğini ve korunmaya çalışıldığını ancak Bey Hamamı gibi bazı yapıların hala restore edilmeyi beklediğini belirtti.

Bu eserlerle ilgili verdikleri değerli bilgiler için Aydın Adnan Menderes Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü Araştırma Görevlisi Mükerrem Kürüm ve Aydın Eski Eserleri Sevenler Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Hüseyin Rahmi Yaman'a teşekkür ederiz. 

Haber: Kader Demir