Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
İletişim Fakültesi / Gazetecilik Bölümü
Öğrenci Uygulama Haber Sitesi

Türkiye'nin gurur köpeği Aksaray Malaklısı, sadık koruyuculuğu ve büyüleyici görünümüyle dikkat çekiyor. Anadolu'nun yerli çoban köpeği olan bu ırk, sahibine olan bağlılığı ve sevgisi ile öne çıkıyor. Türkiye'nin Aksaray şehrine özgü bir köpek ırkı olarak bilinse de bu ırk, aslen Ankara’nın Şereflikoçhisar ilçesine bağlı bir köpek ırkıdır. Kökeni oldukça eskiye dayanıyor. Bu asil canlının yetiştiriciliğini üstlenen Koray Kubilay ise, Keçiören’de sahip olduğu çiftlikte yerli ırklarımızdan olan Aksaray Malaklısı’nın profesyonel olarak 20 yıldır üretimini gerçekleştiriyor.

Koray Kubilay’ın ifadelerine göre Anadolu’da bulunan tarihi taş kabartmalarının üstünde bu köpeğe ait olduğu düşünülen canlandırmalar mevcut. 2000 yıl önce Anadolu’da Asurlar, savaşlarda düşmanlarına karşı savaş köpeği olarak kullandılar. Ayrıca Evliya Çelebi Seyahatnamesinde bu köpekten Anadolu’da gezerken “Bir aslan gördüm.” diyerek bahseder. Aksaray Malaklısı, Türk köpek ırkları arasında önemli bir yere sahip. Aksaray Malaklısı'nın tarihine ve kökenine dair kesin bilgiler sınırlı olsa da bu ırkın Anadolu'nun eski çoban köpekleriyle ilişkili olduğu düşünülüyor.

Aksaray Malaklısı'nın fiziksel özellikleri nelerdir?

Aksaray Malaklısı, büyük, kaslı ve güçlü bir köpek ırkıdır. Aksaray Malaklısı, iri bir köpektir ve genelde erkekler, dişilere göre daha heybetlidir. Erkekler genellikle 75 ila 90 cm arasında, dişiler ise 70 ila 85 cm arasında bir omuz yüksekliğine sahip olabilir. İki ayak üstüne çıktığında boyutları 2-2.5 metreyi bulmaktadır. Bu köpekler geniş göğüs yapısına, güçlü ve kaslı bir vücuda sahiptir. Sırtı düz ve güçlüdür, beli ise hafif kavislidir. Aksaray Malaklısı'nın kafası büyük ve kare şeklindedir. Yanakları sarkık, gözleri oval ve koyu renklidir. Canlı bir ifadeye sahiptir. Kulakları, yüksek yerleştirilmiş ve dik duran üçgen şeklindedir. Burunları siyah renklidir ve genellikle geniş burun delikleri vardır. Tüy yapısı kısa, sert ve sıkıdır. Tüyleri genellikle düz ve parlaktır. Renkleri beyaz, boz, kirli beyaz ve kahverengi lekelerle beyazdır. Aksaray Malaklısı'nı diğer köpek türlerinden ayıran en önemli özelliklerden biri, onun büyüklüğüdür. Malaklılar, büyük ve güçlü köpeklerdir. Erişkin bir Aksaray Malaklısı, genellikle ortalama bir yetişkin köpekten daha büyük ve ağır olabilir. Bu büyüklük, onları etkileyici bir görünüme sahip yapar ve koruma yeteneklerini artırır.

Karakter ve huy özellikleri hakkında neler söyleyebilirsiniz?

Karakteri sakin, sadık ve koruyucu özelliklere sahip olduğu bilinir. Aksaray Malaklısı, doğal bir koruyucu içgüdüye sahiptir. Sahiplerini ve ailesini korumak için güçlü bir refleks geliştirir ve yabancılara karşı dikkatli ve şüpheci olabilir. Bu köpekler, sahiplerine son derece bağlıdır. Aile üyeleriyle yakın ilişkiler kurarlar ve ailelerini her türlü tehlikeden korumak için ellerinden geleni yaparlar. Genellikle sakin ve dengeli bir mizaca sahiptirler. İyi sosyalleştirildiklerinde, çocuklarla ve diğer evcil hayvanlarla uyum içinde yaşayabilirler. Ancak erken sosyalleştirme ve uygun eğitim önemlidir. Aksaray Malaklısı, zeki bir köpek ırkıdır ve eğitime açıktır. Üstün Zeka düzeyi sayesinde komutları hızlı bir şekilde öğrenebilir ve verilen görevleri yerine getirebilir. Diğer bir ayırt edici özellikleri ise dayanıklılıklarıdır. Aksaray Malaklısı, Anadolu'nun zorlu koşullarında ve çetin coğrafyasında görev yapabilecek şekilde yetiştirilmiştir. Bu köpekler, dayanıklı yapıları ve enerji seviyeleri ile uzun süre aktif kalabilirler. Malaklı köpekleri sadece sahiplerine itaat etmeleriyle bilinirler, “adamcıl” (asabi) ve “kurtçul” (kurda giden) olarak sınıflandırılmaktadır. Ayrıca “adamcıl olmayan” yani sakinleri de vardır. Kurt yakalamış olanlarına ise “canavarcı” denilmektedir. Ancak neredeyse her on malaklıdan sadece bir tanesi canavarcı olmaktadır. Liderlik yapma özellikleri sebebiyle doğumundan 8 – 10 aydan sonra annesi ve babası tarafından terk edilirler. Tek başlarına bekçilik yapmak istemelerinden dolayı hemcinsi ile anlaşamazlar.

Bu köpek Türkiye ve Anadolu için neden önemlidir?

Ülkemize ait en az 20 tane yerli köpek ırkı vardır. Aksaray Malaklısı da bu ırklardan birisidir. Çetin Anadolu iklimine fazlasıyla uygun ve cüsseli bir köpek ırkı olmasından dolayı, hayvancılığın yoğun olduğu bu coğrafya da uzun yıllardır çoban ve bekçi köpeği olarak kullanılması köpeğin kültürel önemini vurgular. Türkiye'nin yerli köpek ırklarından biridir ve ülkenin genetik çeşitliliğini koruma ve sürdürme açısından önemlidir. Malaklı kelimesi, yerel ağızda yanakları ve dudakları sarkık demektir. Fizyolojik özellikleri sebebiyle yöredeki yerel ağızdan alıntılayarak malaklı ismini almıştır. “Malağını niye sarkıttın?” deyişi “Yüzünü niye ekşittin, astın?” anlamında kullanılır. 

Kangal ile olan benzerliğiyle bilinen Aksaray Malaklısı’nın farkı nedir?

Malaklı, kangala göre daha iri yapılıdır, özellikle kafa ve ayaklarda bu fark bariz belli olur. Dudakları (malaklı) büyük ve sarkık olur, omuz yüksekliği ise erkeklerde 75-95 cm, dişilerde 65-85 cm dir. Çok nadir olmakla birlikte 100 cm nin üzerinde erkekler vardır. Ağırlıkları erkeklerde 70-120 kg, dişilerde 50-80 kg civarındadır. Renkleri çoğunlukta boz karabaş ve sarı karabaştır, ancak akbaş ve ala renkte olan Malaklılar da mevcuttur. Vücutları çok kalındır bu yüzden dışarıdan bakıldığında hantal ve tembel gibi dururlar ancak gerçekte çok seri ve hızlı köpeklerdir. Karakteri genelinde serttir, yabancı ve kötü niyetli insanlara karşı son derece saldırgandır o yüzden koruma köpeği olarak mükemmel ırktır. Diğer köpeklere karşı saldırgan olması, Malaklı ırkının köpek dövüşlerinde kullanılması neredeyse sadece bu konuda şöhret kazanmasına yol açmıştır.

Köpeğin tarihi hakkında bilgi verebilir misiniz?

Orta Asya'da yaşayan ve Türk boylarına ait olan köpeklerle ilişkilendirilmektedir. Türk boylarının göç hareketleri sırasında, bu köpeklerin de Anadolu'ya getirilmiş olabileceği düşünülmektedir. Aksaray Malaklısı'nın kökeni tam olarak belirlenemese de, yaklaşık olarak 5.000 yıllık bir geçmişe sahip olduğu düşünülmektedir. Anadolu'nun zorlu coğrafyasında, sürülerin korunması ve mülklerin güvenliği için kullanılan bu köpekler, yerli çobanlar tarafından değerli görülmüştür. Bu ırkın tarihindeki en önemli dönüm noktalarından biri, Osmanlı İmparatorluğu dönemidir. Osmanlılar, Aksaray Malaklısı'nı savaşlarda ve kalelerin korunmasında kullanmıştır. Bu dönemde, köpeklerin koruyucu doğası ve cesareti, onları savaş alanlarında etkili bir silah haline getirmiştir. Aksaray Malaklısı'nın soyu, yüzyıllar boyunca özenle korunmuş ve geliştirilmiştir. Anadolu'nun sert iklim koşullarında ve zorlu coğrafyasında çalışabilecek dayanıklılığa ve güce sahip olmaları için seçici üreme uygulanmıştır. Bu süreçte, köpeklerin büyüklüğü, güçlü çene yapısı, sadık karakteri ve koruyucu doğası üzerine odaklanılmıştır. Zaman içinde Aksaray Malaklısı'nın nesli azalmış ve 1980'li yıllarda soyu tehlikeye girmiştir. Bu durum, Türkiye'deki köpek severler ve yetkililer tarafından fark edilmiş ve köpeğin korunması için önlemler alınmıştır. Resmi bir şekilde tanınarak koruma altına alınmış ve çeşitli programlarla neslinin devamı sağlanmıştır. Günümüzde, Aksaray Malaklısı hala çobanlık ve bekçilik görevlerinde kullanılmaktadır. Güçlü ve etkileyici görünümleriyle köpek severler arasında popüler bir tercih haline gelmiştir. 

Haber: Mazhar Taha Akkaya