Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
İletişim Fakültesi / Gazetecilik Bölümü
Öğrenci Uygulama Haber Sitesi

Ülkemizde genel olarak tarihi yapılara ve eserlere önem verilmektedir. Ülke olarak tarihi yapı bakımından çok zengin bir kültüre sahip olduğumuzu söyleyebiliriz. Bir çok yapı ustasının eserleri ülkemizin farklı şehirlerinde görülmektedir. Bunlardan birisi ise yapımı çok eskiye dayanan ve Evliya Çelebi'nin seyahatnamelerine konu olan, günümüze kadar tarihi yapısı bozulmadan ayakta kalabilmiş  Hasan Çelebi Camii’dir.

Aydın’ın Efeler ilçesinde bulunan Hasan Çelebi Camii diğer adıyla Eskiyeni, 16.yy’den günümüze kadar dayanabilen tarihi yapılar arasındadır. Aydın'da kendi adına izafe olunan mahallede inşa ettirilen bu camii, Nazım Muhittin Efendi’nin oğlu Üveys ve Ramazan Paşa’ların kardeşi Hasan Çelebi tarafından yaptırılmıştır. Camiinin inşa tarihi malum olmamakla beraber Hasan Çelebi'nin vefat tarihi Miladi 1585 ve Hicri 993 olduğuna göre camiide bu tarihten önce inşa edildiği ve dolayısıyla 350-100 senelik bir mazisi olduğu bilinmektedir. Cami yapıldıktan sonra bizzat camii bünyesinde bir tadilat olmamış ancak Miladi 1899 tarihinde meydana gelen depremden dolayı minare tamamen yıkılmış ve yerine bugünkü minare Rum bir kalfa tarafından yapılmıştır. Aslında mimari ünite bakımından cami bünyesinin inşa tarzı ile minarenin inşa tarzı arasında benzerlik olmadığı ilk bakışta anlaşılır. Minarenin 19. asrın sonunda ve rokoko barok stiline yakın bir şekilde inşa edildiği görülür.

‘‘İnsanın buna baktıkça gözü kamaşır’’
Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nin 9. cildinde Hasan Çelebi Camii’yi şu şekilde tasvir etmiştir: ‘’Eskiyeni Camii Hasan Efendi’nindir. Şayet Latif ve müsanna ve kendisine mahsus tarzda inşa edilmiş iç açıcı bir camidir. Minaresi güzeller arasında yıldızlara baş uzatmış bir selvi boylu dilber gibidir. Camiinin iç duvarında yakın ham mermerden, sürahi bardağı gibi gayet nakışlı bir vaiz kürsüsü vardır ki el hak görülmeye esastır. Bu kürsüdeki nakışları ve diyari rumda  ve ne de mülkü arap ve acem de işlemeye kadir üstat yoktur. İnsanın buna baktıkça gözü kamaşır. Buna karşılık minber ve mihrap sade bir güzelliktedir. Cami bahçesinde etrafında 300 turunç ve zeytin ağacı bulunan bir havuz vardır. Cemaat turunç çiçeklerinin latif ve nefis kokuları içerisinde taat ve ibadetlerini ifadan sonra cami bahisinin ruhuna dua ederler. İş bu camiinin dört tarafında mevcut bulunan medrese odalarında ilim tahsil eden talebeler tam bir huzura kalp içinde bu nefis kokular arasında yek diğerleri ile ilmi mübahele ve münakaşalar da bulunurlar. Bilhassa bu caminin Anadolu vilayetlerinin hiçbirinde misli ve naziri yoktur.’’ 

Evliya Çelebi’nin bu ifadesi göstermektedir ki, Eskiyeni ve diğer adıyla Hasan Efendi Camii Anadolu’daki İslam-Türk eserleri arasında önemli tarihi ve mimari bir değer niteliğindedir.

‘‘Bu tarihi camiide görev yapmaktan çok mutluyum’’
Hasan Çelebi Camii’nde müezzin olarak görev yapan 61 yaşında ki Hasan Dolu, bizlere camii hakkında açıklamalarda bulundu. Bize Hasan Çelebi Camii tarihini ve bildiklerini anlatan Dolu, ‘‘30 yıla yakın burada görevliyim. Camii tarihi bir camii yani Osmanlı dönemine ait bir camii. Camiyi inşa ettiren Hasan Efendi’dir. Hasan Efendi de Aydın’da bulunan Ramazan Paşa Camii’yi yaptıran Ramazan Efendi’nin kardeşidir. Üç kardeştir bunlar. Camii 1899’larda depremden dolayı zarar görmüş ve bu depremden sonra camii enkaz halinde kalmış. Ondan sonra Aydın Koçarlı’ya bağlı Dedeköy’den Hacı Ahmet adında bir vatandaş camiyi restore ettirmiştir ve bugünkü haline getirmiştir. O dönemde minaresi yıkılmış camiinin, minaresinin üst bölümü yıkılmış kaidesi kalmış sadece. Kaideden yukarıyı gördüyseniz değişik bir stil var değişik bir model var. Taşlarıda değişik, taşları beyaz değil de koyu kahverengi gibi. Sonrasında caminin etrafı oldukça genişmiş ve birçok sayıda farklı çeşitte ağaçlar varmış. Daha ziyade turunç ağaçları varmış. Turunç ağaçları da vakti geldiği zaman çok güzel bir koku ve görüntü verirmiş. Camiinin etrafında da oldukça çok yapıt var. Arka tarafta sedir diye bir yer var o da camiye ait. Camii içerisinde de orijinal olarak şu anda mümberi var. Vaaz kürsümüz de yapılışından itibaren ayaktadır ve kullanmaktayız. Bu tarihi camiide görev yapmaktan oldukça mutluyum. İçerisinde ibadetimi gerçekleştirirken daha farklı bir duygu ile gerçekleştiriyoruz. Tarihi yapıtlarımıza sahip çıkmamız ve korumamız gerek.’’ dedi ve çevredeki cemaatinde aynı duyguları hissettiğini, burada ibadet yapmalarının çok güzel ve önemli olduğunu belirtti. Röportaj yaptığımız sırada ibadete gelen insanlarda camii hakkında övgü dolu sözler sarf ederek duygularını dile getirdiler. Bu gibi tarihi eserlerimize, yapılarımıza sahip çıkmamız ve korumamız oldukça önemli. 

Haber & Fotoğraf: Enes Bilgici