Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
İletişim Fakültesi / Gazetecilik Bölümü
Öğrenci Uygulama Haber Sitesi

Antalya’da yaşayan ve 13 yıl önce girdiği bir antikacıda gördüğü eski madeni para ve banknotları toplamaya başlayan 29 yaşındaki İnanç Karakaya, 700 parçalık yerli eski para koleksiyonu oluşturuyor.

Asıl mesleği bilgisayar işletmenliği olan İnanç Karakaya, Osmanlı İmparatorluğu’nda ve Cumhuriyet’in ilk döneminde basılan para, banknot ve pullardan oluşan koleksiyonu hakkında bilgilerini ve deneyimlerini paylaştı.

Eski para koleksiyonculuğu hikayeniz nasıl başladı?

Para koleksiyonu yapmaya 2010 yılında, girdiğim bir antika dükkanında gördüğüm eski paralarla başladım. Bu işi resmi olarak yapıyorum. Aynı zamanda para kazanma amacından çok hobi olarak yapıyorum. Topladığım paralar o günün ekonomisini, tarihini ve yaşanmışlıklarını öğrenme fırsatı veriyor. 

Koleksiyoncular paraları nereden buluyor?

Koleksiyoncular paraları iki şekilde topluyor. İlki, bu işi tam bir meslek olarak yapan “çantacı” dediğimiz kişiler var. Bunlar Türkiye’nin birçok bölgesini gezerek koleksiyoncuları buluyor ve nadir bulunan eserleri koleksiyonculara sunuyorlar. Koleksiyoncu isterse, elinde iki adet bulunan bir eserle değiştirebilir veya satın alabiliyor. Çantacılar da koleksiyoncuda birden fazla eser bulunursa bunu alır ve  başka bir koleksiyoncuya götürür. Toplama sistemi böyle işliyor. İkincisi ise meslek olarak düşünmeden, bir şekilde eskiden bulundurduğu nadir olan paraları koleksiyonculara satabiliyor veya başka bir eserle değiştirebiliyor.

Koleksiyonunuzu tanıtır mısınız?

Osmanlı’nın en değerli paralarından, son dönem paralarına kadar 700 eserden oluşan bir koleksiyonum bulunuyor. Ayrıntılı bahsetmek gerekirse, ilk dönem Mustafa Kemal Atatürk ve İsmet İnönü resimli, 7-8-9 emisyonlu Abdülmecid kuruşları ve Osmanlı paralarından oluşuyor. Şu an elimde Osmanlı’da basılan 100 kuruş (kayme) var. Bu para, Osmanlı’nın en değerli paralarından biridir. Çünkü elimdeki 100 kuruş, 1877 yılında Osmanlı Devleti’nin kendi kağıdına bastırdığı ilk para olarak geçiyor. Ek olarak koleksiyonda, Cumhuriyet tarihimizin 2. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün fotoğraflarının basılı olduğu banknot var. İsmet İnönü’nün fotoğraflarının basılı olduğu 50 kuruş, 1, 2, 5 ve 100 lira, koleksiyonda yer alıyor.

Koleksiyonun en nadide veya dikkat çeken eseri nedir?

Koleksiyonumun en nadide parçası, Osmanlı Bankası’ndan 1, 5 ve 10 lira. Bunun nadide olmasının sebebi ise paranın emisyon olayıdır; emisyon basım yıllarını ifade eder. Örnek olarak ilk paramız 1925 yılında Arap harfleri ile basılıp, Latin alfabesi ile de 1934 yılında 100 kuruş olarak 834 ayar ve 8 gram ağırlığında gümüş olarak bastırılmıştır. Ayrıca, madeni paralar içerisinde 1924 yılının 5 kuruşu, 1928 yılının 25 kuruşu bulunuyor. Bu paralar, Cumhuriyet döneminin ilk paraları olma özelliğini taşıyor.

Cumhuriyet dönemi paraları neden çok değerli?

Cumhuriyet döneminin ilk paraları 1927 yılında basılıyor. O zamanlar Türkiye Cumhuriyeti’nde darphane bulunmadığı için paralar yurt dışında yer alan farklı ülkelerin darphanesinde bastırılıyor. Bu da paranın değerini arttırıyor. Başka bir özellik ise paralar piyasadan kalktığında, Merkez Bankası bu paraları geri toplamak ister ve çağırmaya başlar. Geri dönen paralar, yeni basılan paraların sayısına ulaştıkça piyasadaki paralar daha değerli olur. Yani özetle piyasada az kalıp, nadir bulunan paralar çok değerli olur. Harf inkılâbı daha yeni gerçekleştiğinden Cumhuriyet Dönemi paralarının bir kısmı Latin harfleriyle, bir kısmı da Arap harfleriyle basılmak durumunda kalmıştır.

Cumhuriyet döneminden sonra değerlenen paralar nelerdir?

Sırasıyla basım yılına göre paraların değerleri azalmakta ya da değerlenmektedir. Türk liralarının bol sıfırlı olması ve bu paraların yeni paralarla piyasadan kalkması, 6 sıfırlı paraları daha değerli hale getiriyor. Bunların yanında, sıfırlar kalktıktan sonra “Yeni Türk Lirası” serileri yaklaşık 5 yıl daha kullanıldı. Daha sonra bu paralar da piyasalardan çekildi. Yeni Türk Lirası yazan paralar piyasadan erken çekildiği için, yakın tarihe rağmen değerleri arttı ve nadir bulunmaya başladı. Bu paralar 5 yıl içinde 10 kat daha değerlendi.

Koleksiyonunuzda neden sadece yerli paralar yer alıyor?

Yabancı para koleksiyonu yapmayı hiç düşünmedim. Zaten benim ilgi alanım Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyetinin ilk döneminde basılmış kağıt ve madeni paralardır. Koleksiyonumu oluştururken de bunların dışına çıkmadım. 

Gençler bu işe meraklı mı?

Benim yaşlarımdaki gençleri bu alanlarda çok göremiyorum. Bu işi kesinlikle ticari amaçlı olarak görmesinler ve hobi olarak uğraşsınlar. Bunu da sadece para koleksiyonu için demiyorum. Farklı eserleri de değerlendirebilirler. 

Topladığı paralar için sergi açmayı düşünen Karakaya, kesinlikle bu eserleri satmayı düşünmediğini ve çocuklarına hazine olarak kalacağını belirterek görüşlerini bizlerle paylaştı.

Haber: Doğukan Dere