Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
İletişim Fakültesi / Gazetecilik Bölümü
Öğrenci Uygulama Haber Sitesi

TÜİK'in (Türkiye İstatistik Kurumu) 2022 yılı verilerine göre Türkiye'de yılda 109.2 milyon ton atık ortaya çıkıyor. Bu atıkların 133.2 milyon tonu atık işleme tesislerinde işleniyor. Ancak geri dönüştürülen atık miktarı sadece 51.7 milyon ton olarak kaydediliyor. Düzenli depolama tesislerinde ise 81 milyon ton atık bertaraf edilirken, yakma tesislerinde 450 bin ton atık imha ediliyor. Ko-insinerasyon (beraber yakma) tesislerinde ise 3.2 milyon ton atık yakılarak enerji geri kazanımı sağlanıyor.

Manisa ilinde faaliyet gösteren ve ziyaret edip çalışmaları hakkında bilgi edindiğimiz beraber yakma tesisi, atık yönetimi ve enerji üretimi arasında önemli bir köprü oluştururken aynı zamanda elektrik enerjisi üretiyor. Atıkları enerjiye dönüştürerek çimento fabrikaları gibi endüstriyel işletmelerde daha çevre dostu yakıtlar kullanılmasını sağlıyor. Bu yakıtların kullanılmasıyla endüstriyel tesislerin karbon salınımının kömüre nazaran azaltılması hedefleniyor. Tesisin işleyişi ve faaliyetleri ile ilgili konuları tesis müdürü Mustafa Yeşilçimen bizlere aktardı.

Tesisin faaliyetleri hakkında genel bir açıklama yapabilir misiniz? Hangi geri dönüşüm maddelerini kullanıyorsunuz ve bunları elektriğe nasıl dönüştürüyorsunuz?

Ege bölgesindeki fabrikalarda ortaya çıkan atıkları kendi araçlarımız veya taşeron firmalar aracılığıyla topluyoruz. Bu toplama işlemi, firmaların veya tesislerin bizimle iletişime geçerek göndermek istedikleri atıkların bilgilerini paylaşmaları ile başlıyor. Biz ise gönderilmek istenen atığın işlenebilir mi, depolanabilir mi ya da nasıl kullanılabilir olduğuna bakarak önce bunun tahlilini yapıyoruz ve uygun görüldüğünde firma veya tesisle iletişime geçerek atığın tesisimize uygun olduğunu aktarıp anlaşıyoruz. Atık, tesisimize ulaştıktan sonra ise atığın içeriğine göre ambalajlanıp ambalajlanmadığını, taşıma, saklama veya yakma işlemlerine uygun olup olmadığını kontrol ederiz. Her atığın kendine ait kodları vardır ve gönderilen atığın koduyla uyumunu kontrol ederiz. Eğer her şey standartlara ve anlaşmaya uygunsa atığı tesise alıyoruz, aksi halde geri gönderiyoruz. Tesise kabul ettiğimiz atıklar, yakıt üretilebilir olup olmadıklarına göre farklı işlemlerden geçerler. Şayet atık yakıt üretilemeyecek durumda ise, bu atıklar atık yönetimine uygun olarak maddesel ya da enerji kazanımı uygun olmayan katı atıklardır ve tehlikeli olabilirler. Bu tür atıkları düzenli depolama işlemine tabi tutarak doğaya olan zararını en aza indirgeyip, tesisimiz içinde depoluyoruz. Tesise gelen atık yakıt üretilmeye uygunsa, bu atıklara birkaç farklı işlem uygulanır. Atıklar önce ön kırıcıya giderek küçük parçalar haline getirilir. Daha sonra sarsak elek adı verilen bir makineye giderek atıkların toz ve atık kısımlarının ayrılması sağlanır ve atıklar daha verimli hale getirilir. Son olarak, atıklar pres makinesine giderek saman balyası haline getirilir ve yakıt haline gelirler. Elde edilen yakıtlar genellikle çimento fabrikalarına ve başka firmalara yakıt olarak iletilir. Ayrıca, elde ettiğimiz yakıtla birlikte piroliz sistemini kullanarak elektrik üretimi yapmaktayız. Piroliz işleminde, işlenmiş atık alınır ve piroliz reaktörüne yerleştirilir. Reaktörde atık oksijensiz ortamda yüksek sıcaklıklara maruz bırakılarak atık gaz haline dönüştürülür, oluşan gazlar toplanır ve depolanır. Depolanan gazlar motorlar aracılığıyla elektrik enerjisine dönüşür.

Atık kontrolü ve geri dönüşümü neden bu kadar önemli?

Çöp ve atık, günümüzde dünyanın karşı karşıya olduğu en büyük çevresel ve sosyal sorunlardan biridir. Bu sorunun en önemli nedenlerinden biri, atıkların kontrolsüz bir şekilde doğaya bırakılmasıdır. Bu durum, doğal kaynakların kirlenmesindeki en büyük faktörlerden biridir. Kirlenme ve atıkların geri dönüştürülmeye uygun olmadığı durumlarda özellikle de plastik gibi atıkların üretimi için kullanılan petrol ve doğalgaz gibi kaynaklar, giderek azalmaktadır. Atık depolamasının eksik veya düzensiz olması, çeşitli sağlık sorunlarına da yol açabilir. Atık depolama alanlarında biriken kirli maddeler, su kaynaklarına sızarak içme suyunu ve tarım ürünlerini kirletebilir.

Atıklardan elektrik üretmek neden yaygın değil?

Piroliz işlemi, tesisler için oldukça karmaşık ve maliyetlidir. Bu durum, tesislerin bu sürece dahil olmasını zorlaştırır. Piroliz işlemiyle elde edilen elektriğin verimliliği, maliyet ile birlikte düşük kalabilmektedir. Bu da piroliz yöntemiyle elde edilen elektriğin kârlılığını azaltarak, çevreci olmasına rağmen tercih edilmeme sebeplerinden biridir. Ayrıca, güneş enerjisi gibi daha az maliyetli ve verimli elektrik üretme yöntemleri bulunmaktadır. Dolayısıyla, elektrik üretiminin ana hedef olduğu durumlarda piroliz işlemi genellikle ikinci plana atılmaktadır.

Tesisin şu anda üretim kapasitesi nedir ve gelecekteki büyüme planları hakkında ne düşünüyorsunuz?

Tesisimiz aktif olarak atıktan günlük olarak 50 ton yakıt üretmektedir. Yakın gelecek planlarımız içerisinde ise bu miktarı 80 tona çıkarmak var. Ayrıca, piroliz işlemine çevreciliğimizden ödün vermeyerek devam etmek istiyor ve artan nüfus ile birlikte atıkların en doğru şekilde değerlendirilmesinin tercih değil zorunluluk olduğunu düşünüyoruz. 

Dünya genelinde sürekli artış içerisinde olan atık miktarları, çevre kirliliği sorununu giderek arttırmaktadır. Atık kirliliği, su, hava ve toprak gibi doğal kaynakları ciddi şekilde etkilerken, bu sorunun çözümünde ise atıktan elektrik üretme ve geri dönüşüm gibi yöntemler büyük önem taşımaktadır. Atıkların enerjiye dönüştürülmesi, hem çöp yığınlarının azaltılmasına hem de enerji ihtiyacının karşılanmasına katkı sağlamaktadır. Daha yeşil bir dünya için geri dönüşüm, atık kirliliği sorununun azaltılmasında önemli bir adımdır.

Haber: Süleyman Aybars Gökçe